واردات برنج ، خودکشی یا خودسازی

برنج در بین کلیه محصولات زراعی بالاترین ارزش ناخالص را دارد و در ردیف مهمترین مواد غذایی مردم دنیا قرار داشته و در رژیم غذایی مردم کشور ما نیز دارای اهمییت ویژه ای است. برنج گیاهی است که به علت نیاز زیادی که اغلب مردم جهان به آن دارند در بین غلات پس از گندم ، در سطح بسیار وسیعی از زمین های زراعی بسیاری از کشورهای جهان کشت می شود البته سطح زیر کشت برنج در دنیا ، کمتر از گندم ولی میزان تولید آن تقریبا برابر با گندم است . برنج تنها غله ایست که تنها برای انسان کشت می شود وامروزه حدود نصف جیره غذایی ۱.۶ میلیارد نفر از جمعیت دنیا را تشکیل میدهد در بخش اعظمی از آسیا برنج تامین کننده بیش از ۸۰درصد کالری و ۷۵ درصد پروتئین مصرفی مردم است و بر خلاف گندم که دو سوم تولید آن در کشورهای پیشرفته انجام می گیرد ، تقریبا تمامی برنج دنیا در کشورهای جهان سوم تولید می گردد .
ایران نیز به دلیل نوع ذائقه مردم برای مصرف برنج ، به یکی از بزرگترین مصرف کننده گان برنج در دنیا بدل شده است . تا جایی که درسالهای اخیر بزرگترین وارد کننده برنج در دنیا بوده ایم. شاید متعجب شوید وقتی پی ببرید که ایران در بین تمامی وارداتی که انجام می دهد بیشترین پول را برای وارد کردن برنج میدهد تا جایی که در سالهای اخیر بیش از ۴۰ درصد از مصرف داخلی برنج از واردات تامین می شود(در سال ۷۲ برای واردات برنج ۱۴۴میلیاردو ۶۲۵ ملیون دلار پرداخته ایم) . ولی در پی این واردات ، و مدیریت نادرست در زمان و مقدار واردات موجب ضربه شدیدی بر پیکره برنجکاران ایران که عمدتا در استانهای گیلان و مازندران و به صورت سنتی به این کار مشغولند ، وارد کرده است .با موشکافی در مورد مبدا برنج های وارداتی پی خواهیم برد که بیش از ۴۰ درصد از برنج مورد نیاز ایران به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از تایلند تامین می شود و جالب آنجاست که تولید برنج در این کشور پر هزینه بوده و سود آوری ندارد و علی رغم بازده پایین در تولید (۲۱۲۸کیلو در هکتار ) و همچنین وابستگی شدید به دادهای کشاورزی (کودو ماشین آلات ...)، این کشور به بزرگترین صادر کننده برنج و ششمین تولید کننده عمده برنج پس از چین، هند، اندونزی، بنگلادش و پاکستان در دنیا تبدیل شده است و این به دلیل حمایت بسیار زیاد دولت تایلند و در کنارشان دولت امریکا از برنجکاران تایلندی است البته این کار امریکا و دیگر کشورهای صنعتی در حمایت از تولید مواد غذایی به دلایل سیاسی و اقتصادی است که با کمی تامل در این موضوع می توان به دلیل آن پی برد . با نگاهی به عمده ترین وارد کننده گان برنج در دنیا (ایران، عربستان،برزیل،عراق،امارات،کوبا،سنگال،نیجریه و...) به این مسئله پی خواهیم برد که تمامی این کشورها دارای ذخایر عظیم انرژیهای فسیلی در دنیا هستند و این خود می تواند دلیل محکمی برای علاقه ابر قدر تهای صنعتی دنیا به داشتن سلطه غذایی بر این کشور ها باشد تا بتوانند نیازهای انرژی خود را هر چه راحتتر و ارزانتر رفع نمایند.
پس این یکی از دلایلی است که کشورها صنعتی به حمایت زیاد از تولید کننده گان محصولات غذایی خود آورده اند . تا جایی که امریکا تبدیل به دومین صادر کننده عمده برنج دنیا شده است و یا اینکه کشورهای OECD در سال ۲۰۰۱ به میزان ۲۴۳۴۰ملیون دلار صرف حمایت از تولید کننده گان برنج خود کرده اند در این سال این کشورها ۸۱.۴ میلیون دلار یارانه بر صادرات برنج به برنجکاران خود داده اند . این موضوع دال بر این واقعیت است که خود کفایی در مصارف عمده غذایی برای کشورها هم از نظر سیاسی و هم از نظر اقتصادی بسیار اهمییت دارد. اگر می بینیم که ژاپن در مقابل امریکا برای گشایش بازار برنجش سالها مقاومت کرده و نهایتا سازش می کند که تنها به میزان ده درصد و آن هم طی شش سال بازارش را بر روی برنج وارداتی باز کند ، به دلیل درک این مسئله است که با تبدیل جنگهای نظامی به جنگهای اقتصادی – سیاسی ابزارهای تهدید هم فرق خواهد کرد و ژاپن نمی خواهد با اسلحه غذا مورد تهدید قرار گیرد ، هر چند که هزینه تولید برنج داخلیش بسیار بیشتر از قیمتهای جهانی است با این حال حاضر به واردات برنج با قیمتی ارزانتر نیست. حال بایستی این سوال از مسئولان پرسیده شود، آیا واردات برنج بدون مدیریت درست ،بجز خود زنی، صرفه دیگری نیز برای ما دارد؟
واردات به شکل کنونی علاوه بر ضربه زدن به اقتصاد ملی و وابستگی برای تامین مهمترین نیاز روزانه غذایی کشور (پس از گندم) ضربه شدیدی بر پیکره کشاورزان داخلی که اغلب بدون پشتوانه سرمایه ای کافی و با تجهیزات سنتی فعالیت میکنند ، وارد میاوریم . تولید کننده گان داخلی پتانسیل و سرمایه کافی برای مقابله با مکانیزم مدرن و سرمایه بر خارج را ندارند و دولت نیز نیز بدون حمایت های لازم، اعم از یارانه های صادرات و تولید و...اقدام به واردات زیادی در این بخش میکند در نهایت این اشتباهات سریالی موجب تغییر کاربری مزارع برنج خواهد شد موضوعی که در سالیان اخیر به کرات در مزارع شمال قابل رویت است. واردات برنج در این مقطع زمانی همانند این است که برنجکاران ایرانی را با چوب و سنگ به جنگ توپ و تانک برویم و این باختی است که ازقبل قابل پیش بینی است و عاقلانه این است که برای جراحت کمتر ما نیز به سراغ پیشرفت فنی و مدیریتی یرویم.
با بهبود پتانسیل تولیدی برنجکاران دولت می تواند با اعمال یک برنامه مدیریت شده نه تنها از واردات برنج خلاصی یابد بلکه در سالیان نزدیک با توجه به مرغوبیت بالای برنج ایرانی،به عنوان یکی از صادر کننده گان برنج در دنیا بدل شود . مطالعات اقتصادی صورت گرفته بر روی این موضوع نشان می دهد که استانهای تولید کننده برنج در ایران (بالاخص،گیلان و مازندران) پتانسیل افزایش تولید را به بیش از دو برابر مقدار کنونی دارا می باشند ، این امر با آموزش کشاورزان و ترفیع دانش تولیدشان به وسیله آشنایی با متد های جدید تولید جهانی باعث افزایش بهره وری تولید برنجکاران شد در کنار این موارد دولت میتواند با حمایتهای خود، برای خرید تضمینی به قیمتی عادلانه و اعطا یارانه های نقدی و سرمایه ای برای ترفیع تکنولوژی تولید و همسان سازی با روش های نوین جهانی ، کمک شایان توجهی را به افزایش بهره وری در تولید برنج انجام دهد .
در این زمان یعنی پس از تجهیز برنجکاران داخل واعطای حمایتهای یارانهای، مثل رقبای خارجیشان ،میتوان از آنها انتظار داشت که بتوانند با برنج وارداتی رقابت کنند . ولی در حال حاضر واردات برنج نتیجه ای جز کاهش حاشیه سود برای کشاورزان و به تبع آن ضرر و تغییر کاربری اراضی نخواهد داشت یعنی واردات در حال حاضر نه تنها ما را قادر به تامین آتی نیاز های غذایی مان نمیکند بلکه با افزایش اراضی متضرر با عث وابسته تر شدنمان در سالهای آتی می شود.*

حسن دلیری