زادروز علی باستانی روزنامه نگاری که به ژورنالیسم وفادار ماند و از ژورنالیست دفاع کرد (در این روز ۳۱ جولای)

علی باستانی از چهره های ژورنالیسم ایران نهم مرداد ۱۳۰۳ (۳۱ ژوئیه ۱۹۲۴) به دنیا آمد و از نخستین روزنامه نگارانی بود كه پس از انقلاب از كار بركنار شد.
علی كه از مازندران بر خاسته است یك فرهنگی و آموزشگر چپگرا بود كه وارد كار روزنامه نگاری شد. وی در سال ۱۳۳۶ هنگامی به عضویت تحریریه روزنامه اطلاعات درآمد و خبرنگار پارلمانی این روزنامه شد كه تحت تعقیب ماموران امنیتی وقت (اطلاعات شهربانی ـ ركن دوم ستاد ارتش ـ فرمانداری نظامی) بود و چند بار برای دستگیر كردنش به تحریریه اطلاعات هم هجوم برده بودند. باستانی و همسرش با وضعیتی كه بر ایران دهه های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ مستولی بود و طبقه زحمتكش در رنج و تحت ستم قرار داشت مبارزه می كرد.
علی خیلی زود از پوشش خبرهای پارلمانی كه در این كسوت مجبور بود حرفهایی را نقل كند كه نه تنها با آنها موافق نبود بلكه باورشان هم نداشت خسته شد و از سناتور مسعودی ناشر اطلاعات خواست كه كار تحریری دیگری به او بدهد و وی با توجه به این كه علی تطمیع شدنی نبوده است او را به تهیه اخبار اقتصادی گمارد. در آن زمان كسانی را به این كار می گماردند كه فریب حرفهای مقامات اقتصادی را نخورند، تطمیع نشوند و استقلال و شخصیت خود را محفوظ بدارند.
دیری نگذشت كه باستانی كه از هوش سرشار برخوردار است با مهارتی كه در مدیریت خبر ، استعداد رهبری دیگران و نهایت تدبیر از خود نشان داده بود به معاونت سردبیر روزنامه كه سمت مطبوعاتی مهمی بوده است منصوب شد و تا پایان سال ۱۳۵۷ در این سمت باقی ماند. دراین سمت، وی در حقیقت كارهای سردبیر را انجام می داد بدون این كه حاضر به قبول این عنوان شود.
علی كه از ابتدای جوانی هوادار ایجاد اتحادیه و سندیكا و چنین تشكلهایی بوده به همراه تنی چند از روزنامه نگاران وقت در اوایل دهه ۱۳۴۰ خورشیدی سندیكای نویسندگان و خبرنگاران را تاسیس كردند كه نقش بزرگی را در ژورنالیسم ایران و دفاع صنفی از حقوق اهل این حرفه ایفا كرد. وی كه در سازمان دهی این تنها نهاد دمكراتیك آن زمان سهم بزرگی داشت، در این سندیكا چند بار با رای اعضاء دارای مقام شد. وی با سوابق مبارزات سیاسی پیش از روزنامه نگار شدن، همیشه سینه سپر می كرد و به نام این سندیكا از حقوق روزنامه نگاران به دفاع بر می خواست و با نفوذ كلام و مهارتی كه در سخن گفتن دارد مانع اخراج و بی حق شدن دهها تن از كاركنان نشریات و رادیو ـ تلویزیون شده بود. شهرت او در این مبارزه به حدی بود كه مقامات دولتی از بیم وی جرات تعرض به روزنامه نگاران و اعضای سندیكا را نداشتند. شخصیت علی به قدری قوی بود كه مقامات دولتی وقت از نخست وزیر تا مدیران كل خواستار جلب دوستی اش بودند و از برخورد با وی حذر داشتند و همین وضعیت روزنامه نگاران را از تعرض دولت مصون می ساخت زیرا كه در هر تعرضی، علی باستانی مدافع اصلی و حلال مسائل بود. شهرت او در این كار به حدی بود كه اگر روزی به مرخصی و یا ماموریت خبری خارج از شهر می رفت بسیاری از روزنامه نگاران احساس نا امنی می كردند و بیم داشتند كه در غیاب او مورد تعرض قرار گیرند و مدافع نداشته باشند.
علی پس از آغاز وزیدن بادهای تغییر در كشور، سردبیر اطلاعات را ترغیب به در پیش گرفتن سیاست تحریری دیگری كرد و به همین سبب در شهریور ماه ۱۳۵۷ به زندان افتاد.
وی از مبتكران اعتصاب ۶۲ روزه روزنامه نگاران بود كه به پیروزی انقلاب كمك كرد ولی انقلابیون نخستین نویسنده ای را كه در روزنامه اطلاعات از كار معاف كردند علی باستانی بود كه از آنجا به خانه رفت و دیگر دست به قلم نبرد. علی پس از بركناری، مدتی را هم در زندان بسر برد.
علی هنوز هم مورد مشورت همكاران قدیم خود قرار می گیرد و در ترتیب دادن مجالس شادی و عزا برای آنان پیشقدم و نفر اول است.
كمك علی باستانی بود كه مجتمع كوی نویسندگان به وجود آمد و از معدود روزنامه نگاران قدیمی است كه هنوز به سكونت در این كوی ادامه می دهد كه نشانه وفاداری و علاقه او به ژورنالیسم و دیدار همكاران و زندگی در مجاورت و حال و هوای آنانست.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز