بازیکنان خارجی به فوتبال ما چه داده اند؟

گرایش تیم های لیگ برتری فوتبال ایران به بازیکنان خارجی بیشتر و بیشتر می شود. آمارها نسبت به گذشته قابل قیاس نیست.
در کمتر بازی این سطح لژیونر خارجی به چشم نمی آید. تنها دو سه تیم هستند که طبق قواعد خاصی حرکت می کنند و در این راه از سایرین پیروی نمی کنند. فجرسپاسی و ملوان از آن جمله اند. اما اکثر تیم ها برای پوشش کمبودهایشان چشم به بازیکنان دیگر کشورها دوخته اند. این فوتبالیست ها می توانند عراقی باشند یا از کشورهای مشترک المنافع بیایند. هیچ فرقی هم نمی کند. قیمت آنها چندان هم بالا نیست و می توان در برخی پست ها روی چنین نفراتی حساب باز کرد. برزیلی ها و دیگر یاران آمریکای جنوبی نیز جایگاه خاص خود را دارند. وقتی پای برزیل وسط می آید خواه ناخواه مربیان و مسئولان باشگاه تمایل بیشتری برای جذب این بازیکنان نشان می دهند و البته روی همین تصمیم های احساسی ضررهای زیادی متوجه آنها شده است.
خرید فوتبالیست های خارجی مختص لیگ برتر نیست. در لیگ دسته اول و حتی دسته دوم هم بازیکن های رنگین پوست فراوانی حضور دارند. عده ای این جریان را نوعی چشم و هم چشمی می دانند.
گروهی دیگر قیمت پائین این ورزشکاران نه چندان مطرح را علت جذب آنها عنوان می کنند. برخی دیگر نیز جنبه های بین المللی این موضوع را مطرح می کنند.
یک قانون نانوشته همواره درباره به کارگیری یاران خارجی وجوددارد و بارها از زبان مربیان داخلی شنیده شده است. تقریباً همه آنها می گویند که بازیکن خارجی باید دست کم یک سر و گردن از نفرات داخلی بالاتر باشد تا نکات تازه ای برای بازیکن های خودی به دنبال داشته باشد.
اما آیا در عمل همین مربیان به این عقیده خود پایبند هستند؟ آیا بازیکن های خارجی شاغل در لیگ ایران در سطحی به سر می برند که کیفیت بازی ها را بالا ببرند یا این که صرف خارجی بودن تنها جنبه ظاهری بین المللی به این مسابقه ها بخشیده اند؟
از روزی که آلن راجرز سرمربی انگلیسی پرسپولیس در دهه ۵۰ آلن ویتل مهاجم هموطن خود را به این تیم آورد تاکنون فوتبالیست های خارجی زیادی به عضویت تیم های ایرانی درآمده اند.
درواقع موج اصلی ورود بازیکن ها در دهه ۶۰ شروع شد و از اواخر این دهه شدت پیدا کرد تا جایی که هم اکنون حدود ۴۰ بازیکن خارجی تنها در لیگ برتر ایران توپ می زنند. افزایش چشمگیر تعداد بازیکن های خارجی در رقابت های فصل اخیر لیگ برتر با واکنش های زیادی همراه شده و عده ای نیز این روند را نگران کننده می دانند. کارشناسان کیفیت نه چندان بالای فوتبالیست های خارجی را تنها ضعف لیگ برتر قلمداد کرده و به این خاطر باشگاه ها و مربیان را مورد نکوهش قرار داده اند.
● بدون ضابطه
به کارگیری بازیکن های خارجی در لیگ های مختلف ایران از دیدگاه های مختلف قابل بحث است. فدراسیون های بسکتبال و والیبال با درنظر گرفتن پیشنهادها و انتقادهای مربیان و کارشناسان این موضوع را مدنظر قرار داده اند و حتی محدودیت هایی قائل شده اند. در این فصل بسکتبالی ها تنها حق استفاده از ۲ بازیکن خارجی را دارند تا جا برای هنرنمایی بازیکن های داخلی هم باز شود.
اوضاع در والیبال نیز چنین است. در لیگ هایی نظیر کشتی که سرمایه گذاری ها نسبت به گذشته کاهش یافته کمتر شاهد حضور ورزشکاران خارجی هستیم. اما هندبال، بدمینتون، پینگ پنگ و... نیز همچنان چشم به لژیونرهای دیگر کشورها دارند اما هیچ یکی از رشته های یاد شده گستردگی فوتبال را در این زمینه ندارند و در عین حال می توان فوتبال را تنها رشته ای دانست که هیچ ضابطه ای در آن برای خرید بازیکن های خارجی وجود ندارد و تنها سقف ۵ بازیکن در فهرست کل تیم و محدودیت استفاده حداکثر ۳ بازیکن به طور همزمان در ترکیب آن اعمال می شود اما کسی به کیفیت لژیونرهای خارجی کاری ندارد و این همان چیزی است که کارشناسان بارها هشدار داده اند. البته فراموش نکنیم این موضوع در اکثر لیگ های جهان وجود دارد و تنها شاید انگلیسی ها هستند که شرط حضور در ۷۵ درصد بازی های ملی در دو سال آخر عمر بازیگری بازیکن های خارجی را برای حضور در لیگ برتر خود اعمال کرده اند.
● تأثیر خارجی ها
جلال چراغپور کارشناس برجسته فوتبال ایران درباره حضور و تأثیرات بازیکنان خارجی در فوتبال ایران تحقیقات و بررسی های جامعی را صورت داده است و در این زمینه حرف های جالبی برای گفتن دارد. چراغپور با انتقاد از خریدهای بی کیفیتی که بسیاری از باشگاه ها انجام می دهند می گوید: «کسی توجه نمی کند که این بازیکنان فوتبال ما را ارتقا می دهند یا این که خود در لیگ کشورمان ارتقا می یابند؟ متأسفانه همه دارند چشم بسته عمل می کنند.
من به شما قول می دهم بسیاری از ورزشکاران خارجی در اینجا رشد کرده اند و بعدها با قیمت های بالا به تیم های دیگر رفته اند. آدریانو آلوز یک نمونه است. این بازیکن ابتدابه شهاب زنجان رفت و بعد از آن به استقلال اهواز، مس کرمان و سایپا رسیده است. آیا آلوز روزی که به دسته یک ایران آمد همین طور بازی می کرد یا در اینجا رشد و پیشرفت داشته است؟ یا همین ساها مدافع فصل قبل پرسپولیس را در نظر بگیرید که تازه در اواخر فصل شکل یک بازیکن را پیدا کرد.»
این کارشناس در ادامه بحث خود می افزاید: «متأسفانه شرکت هایی که این بازیکن ها را می آورند بازیکن های مازاد و درجه چندم را به تیم های ما تحمیل می کنند و با همین فلسفه شاهد حضور یاران خارجی در تیم های باشگاهی هستیم. خاطرم هست زمانی که سرمربی تیم پتروشیمی تبریز بودم یک واسطه آمد و دو بازیکن خارجی را به من معرفی کرد که نپذیرفتم. حتی پیشنهاد داد ۵۰ درصد قراردادشان به من برسد اما این فوتبالیست ها حتی در حد یاران معمولی خودمان هم نبودند. بعد از مدتی همان خارجی ها را در لیگ برتر دیدم!»
چراغپور درادامه تجزیه و تحلیل خودنسبت به روند رو به افزایش حضور لژیونرهای خارجی در لیگ برتر ایران چند عامل را مدنظر قرار می دهد:
«۱) ترانسفر نشدن بازیکن به اروپا
۲) درخشش بازیکن های پا به سن گذاشته و بازنشسته
۳) خموشی و سکون کیفی لیگ برتر.»
وی در این باره توضیح می دهد: «روند ارتقای لیگ برتر از حرکت ایستاده است و به همین خاطر این خارجی ها خوب به نظر می رسند. اگر لیگ پیش رونده بود واقعیت های این نفرات کاملاً آشکار می شد. اکنون وقتی «سان جان» در کنار اطرافیانش مانند جباری قرار می گیرد خواصی پیدا می کند. یا این که الونگ که یک هافبک است گاهی در دفاع به کار گرفته می شود و همه از او تعریف می کنند. اما به راستی آیا اینها به پیشرفت فوتبال ما کمک می کنند؟»
● کمبودها
یکی دیگر از عواملی که راه ورود این فوتبالیست های خارجی را به لیگ ایران هموارتر کرده، مشکلات موجود در برخی از پست هاست. به طور مثال تیم های ایرانی در تولید سانترفورواردها و گلرها فعالیت آنچنانی ندارند. اوضاع در دفاع چپ نیز به همین منوال است.
از طرفی دیگر کوچ گروه زیادی از ستاره ها به لیگ های حاشیه خلیج فارس نیز لیگ داخل را از وجود بازیکن های بزرگ تهی کرده تا بخصوص در نوک خط حمله شاهد حضور بازیکن های معمولی خارجی باشیم. چراغپور دراین زمینه توضیح می دهد : «فکر می کنید چرا استقلال به این روز افتاده است؟ چون که بازیکن تمام کننده ندارد. حتی تیمی مانند سپاهان هم بازیکن نوک ندارد و از محمود کریمی دراین بخش استفاده می کند در حالی که فوتبال بین المللی چنین مسائلی را نمی پذیرد. علی دایی ۱۵سال دراین زمینه بر فوتبال ما حکومت کرد اما حالا یک جانشین برای او نداریم در نتیجه تیمی مانند صباباتری هم دو بازیکن یک شکل و خیلی معمولی (آدریچ و ماچکیچ) را در زوج خط حمله خود قرار می دهد.
وضع در بخش دروازه بانی نیز همین طور است. سپاهان و ذوب آهن سال ها به خاطر آرمناک نتایج خوبی گرفتند. هم اکنون هم تک ستاره هایی مانند محمدی درون دروازه سپاهان بسیاری از مشکلات این تیم را برطرف می کند اما خیلی تیم ها چنین وضعی ندارند.» به عقیده این کارشناس علاقه ذاتی ایرانی ها به کارهای تکنیکی و با توجه به فیزیکی که ورزشکاران کشورمان دارند عمده تولیدات تیم ها در بخش میانی است. عدم تعهد برخی از مدیران و نیز شهرت طلبی آنها عامل دیگری است که در بررسی های چراغپور جزو عوامل ورود کورکورانه فوتبالیست های خارجی بدون کیفیت به لیگ ایران قرار گرفته است.
● ملی پوش؟
از نکات مهمی که در بخش لژیونرهای خارجی شاغل در لیگ ایران می توان مورد توجه قرار داد وضع کنونی آنها نسبت به فوتبال ملی خودشان است. از میان ۴۰بازیکنی که در باشگاه های مختلف کشورمان پراکنده اند چند یار ملی پوش وجود دارد؟ بررسی تک به تک باشگاه ها دراین راه می تواند کمک کند تا از وضع خارجی ها و پست هایی که در آن تخصصی دارند باخبر شویم.
▪ پرسپولیس:
دراین فصل تنها الونگ، هافبک کامرونی رادر اختیار دارد. او در یک مقطع عضو تیم زیر ۲۳ سال کشور شده بود. افشین قطبی که ساها را نپذیرفت به دنبال خرید یک دفاع چپ خارجی است.
▪ سپاهان:
دراین تیم عبدالوهاب ابوالهیل هافبک عراقی دیگر به تیم ملی دعوت نمی شود. عمادرضا که مهاجم است پس از مدت طولانی در فهرست تیم ملی عراق قرار گرفته اما با افت محسوسی که داشته بعید است جایی برای خود دست و پا کند. سپاهان جابامجیری دفاع چپ گرجستانی و کبیربلو مهاجم نیجریه ای را هم دارد که فوتبالیست های درجه دومی در کشور خود محسوب می شوند.
▪ صبا باتری:
المیر تولیا گلر این تیم چند سال پیش در تیم ملی بوسنی بازی می کرد اما دراین دو فصل اخیر خبری دراین زمینه به گوش نرسید. آلن آدریچ بلندقامت در خط حمله هم بازیکنی نیست که صرب ها چندان توجهی به او کنند. حتی ماچکیچ دیگر مهاجم این تیم که گفته می شد آقای گل لیگ ازبکستان است چیزی نشان نداده است.
▪ ابومسلم:
مشهدی ها فصل گذشته ایوان پتروویچ، هافبک چپ پای صرب را به عنوان بهترین پاسور لیگ معرفی کردند و امسال هم او را حفظ کرده اند. عرفان اولروم که از سرخ پوشان در لیگ یک شروع کرد و به فولاد و پس از آن به ابومسلم آمد و حتی آقای گل لیگ ایران شد هم در تیم مشهدی بازی می کند اما هیچ کدام از این دو در کشورهایشان شناخته شده نیستند. فرانک آتسو مدافع توگویی که در جام جهانی ۲۰۰۶ بازی کرد جزو معدود خوب های لیگ ایران است که البته اخیراً رابطه اش با ابومسلمی ها چندان خوب نیست.
▪ راه آهن:
دو ملی پوش ارمنستانی دارد. کاسپاروف درون دروازه و میختاریان که هافبک- مهاجم است. میختاریان چند روز پیش در رقابت های مقدماتی یورو ۲۰۰۸ مقابل صربستان بازی کرد.
▪ سایپا:
دایی برای جانشینی خود آدریانو آلوز را از مس کرمان به خدمت گرفت. این برزیلی کاملاً در لیگ ایران رشد کرده است. آلو ترائوره مدافع اهل مالی و برادر عیسی ترائوره بازیکن سابق پاس و اورلاندو سیلوا هافبک برزیلی دیگر خارجی های سایپا هستند. کسی به طور دقیق نمی داند سایپایی ها روی چه ویژگی سیلوا حساب باز کرده اند!
▪ پگاه:
ساشاایلیچ گلر پا به سن گذاشته مقدونیه ای و گیلائوری دفاع چپ گرجی را خریده است. آیا مقدونیه ای ها و گرجی ها این دو فوتبالیست را هنوز به یاد دارند؟
▪ پیکان:
مشهورترین فوتبالیست خارجی تاریخ ایران یعنی تاریبو وست دفاع سابق تیم های ملی نیجریه و اینترمیلان در دوران بازنشستگی به این تیم پیوسته است اما پیکانی ها در ۹ هفته ابتدایی نتوانستند از وست نا آماده و تجربیاتش بهره بگیرند و سرانجام به دلایلی نامعلوم قرارداد وی را فسخ کردند. ابراهیم توره مهاجم سنگالی و «کندو» دیگر فوروارد آفریقایی این تیم هم بتازگی بر جمع پیکانی ها پیوسته اند. البته هیچ کدام از این بازیکن ها در قواره ملی پوشان کشور خود نیستند.
▪ برق شیراز:
این تیم مارتین رائول گلر اروگوئه ای را به خدمت گرفته و محمدناصر شکرون مهاجم عراقی هم به جمع آنها اضافه شده است. متأسفانه این دو هم سرشناس نیستند.
▪ مس کرمان:
پائولو زالدرون و جرالدومورالس مهاجم و هافبک برزیلی این تیم هستند. قرار است اونیهو دیگر هافبک برزیلی هم به جمع آنها بپیوندد. مس سوکو بوفانا مدافع آفریقایی سال قبل تیم شهرداری بندر عباس را نیز به خدمت گرفته است. از این جمع تنها زالدرون بازیکن مؤثری برای کرمانی هاست.
▪ پاس همدان:
ساندرو تومیچ (گلر)، امیر ابوچا و طارق اختیارویچ ۳ بازیکن کروات و بوسنیایی هستند که گفته می شود بگوویچ آنها را به باشگاه تحمیل کرده است. کارشناسان این ۳ بازیکن را در حد لیگ یک ایران هم نمی دانند.
▪ ذوب آهن:
جورجوویچ سرمربی این تیم آرمن گیگر اریان ارمنستانی و داسیلوای برزیلی را برای خط میانی خرید اما اثری از آنها در ترکیب اصلی نیست. محمدمن ساح هافبک چپ پای آفریقایی این تیم تنها خارجی است که در ترکیب ثابت تیم اصفهان دیده می شود.
▪ استقلال:
آبی ها طبق معمول سنت شکنی نکردند و با خرید «سان جان» هافبک متوسط مقدونیه در خرید یاران خارجی ضعیف تر از همه نشان دادند. در سال های قبل داسیلوا، کوییکه، فابیو، گومز و... نفراتی بودند که کسی متوجه نشد چگونه به تیم استقلال راه یافته بودند.
▪ صنعت نفت:
برزیل ایران ۳ بازیکن برزیلی در خطوط دفاع، هافبک و حمله خریده است. مسوزا، رناتو و دمینتا لژیونرهای تیم جنوبی هستند.
▪ شیرین فراز:
بدراجاکیتا دفاع اهل مالی فصل پیش شهرداری بندر عباس به این تیم پیوسته است. ایوان دراگوویچ و نناد استویکوویچ هم دو صربستانی تازه وارد کرمانشاهی ها هستند که باید برای دیدن کیفیت کار آنها کمی صبر کرد.
ملوان، مقاومت سپاسی و استقلال اهواز تیم هایی هستند که در این فصل بازیکن خارجی ندارند.

علی رضایی

منبع : روزنامه ایران