نفت ۸۰ دلاری و اقتصاد جهان

معمولا تا پیش از این هر ده دلار افزایش در قیمت نفت برای هر بشكه باعث نیم واحد كاهش در تولید ناخالص داخلی در كشورهای مصرف كننده نفت می شد. بنابراین افزایش قیمت نفت تا بیش از پنجاه دلار در سال ۲۰۰۴ قاعدتا می بایست تغییرات عمده ای در اقتصاد جهانی به وجود آورد. قیمت نفت بر حسب دلار ارزش گذاری می شود و سقوط ارزش دلار در ماه های اخیر می بایست به نفع اتحادیه اروپا باشد اما كشورهای اتحادیه اروپا (منطقه یورو) در سال گذشته میلادی تنها ۲% رشد در تولید ناخالص داخلی داشتند و این در حالی است كه ایالات متحده كه كاملاً تحت تأثیر افزایش قیمت نفت بود رشدی معادل ۴/۴ درصد داشت این رشد در چین معادل ۱۰% بود. كن روگوف، استاد دانشگاه هاروارد كه از كارشناسان سابق صندوق بین المللی پول نیز هست معتقد است كه دنیا تصویر درستی از رابطه بین نفت و تولید ناخالص داخلی ندارد. او همچنین معتقد است كه حتی اگر قیمت نفت به بشكه ای هشتاد دلار نیز برسد باز هم «مشكل بزرگی برای اقتصاد جهان ایجاد نمی كند.» اگر چنین اتفاقی در طول ۵ یا ۱۰ سال بیفتد مصرف كننده نیز به فكر مصرف بهینه انرژی می افتد و خود را با چنین شرایطی تطبیق می دهد. افزایش اخیر در قیمت نفت همزمان بود با تورم پایین جهانی و افزایش تقاضا كه تبعات این افزایش قیمت را تحت تأثیر خود قرار می داد. این در حالی است كه افزایش قیمت نفت در دهه ۱۹۷۰ مصادف بود با تورم بالا و تغییر و تحول در دستمزدها و قیمت ها و همچنین وضعیت نابسامان اقتصاد جهان. آقای روگوف معتقد است كه بانك های مركزی كشورهای مصرف كننده نفت امروز به خوبی می توانند با تورم مبارزه كنند و افزایش قیمت نفت دیگر نمی تواند باعث افزایش نرخ بهره شود. نكته مهم دیگر این است كه كشورهای عضو سازمان توسعه و همكاری اقتصادی (OECD) دیگر كمتر به انرژی وابسته اند و این تنها به دلیل تمركز این كشورها روی ارائه و فروش خدمات به جای تولید است كه در سال ها و دهه های اخیر صورت گرفته است. به عنوان مثال مصرف نفت در واحد تولید ناخالص داخلی در ایالات متحده نسبت به ۳۰ سال گذشته به نصف كاهش پیدا كرده است. از نظر ارزشی هم، سهم واردات نفت كشورهای OECD از ۱۳% در اواخر دهه ۱۹۷۰ به ۴% در اواخر دهه ۱۹۹۰ كاهش یافت. ین بدین معنی است كه قیمت نفت برای كشورهای مصرف كننده دیگر اهمیتی ندارد؟ برخی از كارشناسان اقتصادی معتقدند كه این رابطه آنقدرها هم منظم و قابل پیش بینی نیست. افزایش قیمت نفت از ۱۰ دلار به ۲۰ دلار و یا از ۴۰ دلار به ۵۰ دلار ممكن است آسیب چندانی به بار نیاورد اما افزایش بیش از این حتی اگر در مقیاس درصد چندان زیاد هم نباشد می تواند زیان بار باشد به خصوص اینكه اگر چنین افزایشی ناگهانی باشد. فاتح بیرول كارشناس ارشد آژانس بین المللی انرژی معتقد است كه سطح كنونی قیمت ها می تواند به اقتصاد كشورهای در حال توسعه آسیب جدی برساند. البته منظور كشورهای مصرف كننده نفت است. خیلی از كشورهای فقیر دنیا به نفت وارداتی وابسته اند و انرژی را با بهره وری بسیار كمتری نسبت به كشورهای ثروتمند مصرف می كنند. این كشورها همچنین هنوز به دنبال رشد در تولید هستند.
كارشناسان اقتصادی هنوز به دنبال یافتن توجیهی برای «عدم تأثیر» افزایش قیمت نفت در سال ۲۰۰۴ هستند اما دلیل این امر هر چه كه باشد نكته های واضحی را می توان از آن برداشت كرد. نكته اول این است كه حمل و نقل در كشور های مصرف كننده همچنان وابسته به تولیدات نفتی است و تغییر در قیمت این تولیدات می تواند حمل و نقل را در كشورهای مصرف كننده تحت تأثیر قرار دهد. نكته دوم اینكه مقایسه قیمت ها از نظر عددی می تواند گمراه كننده باشد زیرا تورم در یك دوره زمانی معنا پیدا می كند. طبق معیارهای پولی دهه های گذشته می توان گفت قیمت نفت در واقع به ۸۰ دلار رسیده است نه ۵۰ دلار. بنابراین قیمت نفت همچنان موضوع با اهمیتی است اما امروزه ۵۰ دلار دیگر ارزش ۵۰ دلار سابق را ندارد.

منبع : خبرگزاری آفتاب