زخم معده و زخم اثنی عشر (زخم پتپیک)

ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل یكبار به به زخم معده یا اثنی عشر مبتلا می شوند. علت زخم اثنی عشر یكی از سه مورد زیر است:
۱) هلیوكوباكتربیلوری
۲) داروهای ضد التهابی غیر استروئید.
۳) استرس
البته در موارد نادر بعلت افزایش ترشح هورمون گاسترین به داخل خون نیز، زخم اثنی عشر بوجود می آید. در حالت طبیعی این هورمون از مخاط معده ترشح شده و وارد خون شده و موجب ترشح اسید معده می شود. بعضی از تومورهای سرطانی لوزوالمعده هورمون گاسترین ترشح می كنند و با این كار سبب ایجاد زخم اثنی عشر می شوند.
● علائم زخم اثنی عشر چیست؟
از هر پنجاه نفر در جامعه یك نفر زخم اثنی عشر دارد. تعدادی از مبتلایان به زخم اثنی عشر هیچ علامتی ندارند و از بیماری خود بی خبرند و در صد مبتلایان به زخم معده بدون علامت بیشترند.
بیشتر بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر از درد و سوزش قسمت بالای شكم (بین ناف و قفسه صدری) رنج می برند. این درد با غذا خوردن بهتر یا بدتر می شود. گاهی احساس پری بالای شكم و نفخ بعد از غذا وجود دارد. گاهی بیمار تهوع دارد. بعضی بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر نیمه شب به علت درد سر دل از خواب بیدار می شوند. از روی علائم نمی توان زخم معده را از زخم اثنی عشر تشخیص داد.
زخم معده یا اثنی عشر را چگونه تشخیص می دهند؟
شرح حال بیمار پزشك را مشكوك به زخم می كند و برای اثبات تشخیص بهترین راه اندوسكوپی است. در مواردی كه اندوسكوپی در دسترس نباشد یا اینكه بیمار حاضر به اندوسكوپی نیست گرفتن عكس رنگی از معده كمك می كند. با آزمایش خون نمی توان زخم پتپیك را تشخیص داد.
● آیا زخم اثنی عشر قابل معالجه است؟
امروزه زخم اثنی عشر و زخم معده، هر دو درمان پذیرند. برای معالجه ایندو بیماری از داروهای مهار كننده ترشح اسید معده مانند سایمتدین، رانی تیدین، فاموتیدین و یا امپرازول استفاده می كنند. دوره درمان زخم اثنی عشر حدود یك ماه و برای زخم معده این مدت حدود ۵/۱ تا دو ماه است.از آنجائیكه عامل بسیاری از زخمهای اثنی عشر میكروب هلیوكوباكتر پیلوری است، لذا امروزه تجویز آنتی بیوتیكهای مناسب برای از بین بردن این باكتری یكی از اركان اصلی درمان زخم اثنی عشر و معده است.برای ریشه كن كردن هلیكوباكترپیلوری از معده بیمار معمولا چندین نوع آنتی بیوتیك همراه با قرصهای بیسموت به مدت دو هفته تجویز می شود.
● عوارض زخم اثنی عشر و زخم معده چیست؟
شایعترین عارضه خونریزی است كه بصورت مدفوع سیاه قیری (ملنا) همراه یا بدون استفراغ خونی (قهوه ای) رنگ تظاهر می كند. ازعوارض زخم اثنی عشر تنگی دهانه خروجی معده را می توان نام برد.
از عوارض دیگر گستردگی و نفوذ زخم به لوزالمعده است كه بصورت تشدید درد و عدم پپاسخ درد با تجویز داروهای معمولی تظاهر می كند.
گاهی زخم معده و اثنی عشر جدار دستگاه گوارش را سوراخ می كند و بیمار ناگهان احساس درد بسیار شدیدی می كند و شكم او صفت می شود. این یك اورژانس جراحی است و در اسرع وقت بیمار باید عمل جراحی شود تا از مرگ نجات یابد.
● در چه مواردی بیمار مبتلا به زخم پپتیك را عمل جراحی می كنند؟
▪ سوراخ شدن زخم
▪ خونریزی شدید و تكرار شونده
▪ تنگی دهانه خروجی معده
در موارد سوراخ شدن زخم پتپیك، اندوسكوپی ممنوع است ولی در موارد دیگر حتما قبل از عمل جراحی اندوسكوپی و آزمایشهای خون از نظر گاسترین ضروری است.
● برای پیشگیری از ابتلا به زخم پتپیك چه باید كرد؟
از مصرف خودسرانه آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی خودداری كنید.
در مواردی كه پزشك این داروها را تجویز كرده، حتما آنها را پس از غذا و به اصطلاح با معده پر مصرف كنید.
با رعایت موازین بهداشت خورا كیها و نوشیدنیها احتمال ابتلا به باكتری هلیكوباكترپیلوری كمتر خواهد شد.
زخم اثنی عشر و زخم معده واكسن ندارد و یك بار ابتلا به آنها ایجاد مصونیت نمی كند و لذا یك فرد ممكن است چندین بار در طول زندگی دچار زخم پتپیك شود.
● رژیم غذایی مناسب برای زخم پتپیك چیست؟
رژیم خاصی برای بیماران مبتلا به زخم پتپیك وجود ندارد. همه افراد بهتر است ترشی و فلفل تند مصرف نكنند. مشروبات الكلی برای همه افراد زیان آور است. بیمار مبتلا به زخم پتپیك چنانچه از غذای خاصی احساس ناراحتی كند بهتر است آن ماده غذایی را مصرف نكند. مصرف سالاد و میوه هم بلا مانع است. در گذشته رژیمهای سخت و شیر برای این بیماران توصیه می شد كه امروزه این كار مردود است. نوشیدن شیر زیاد ممكن است آسیب كلیوی و سنگ كلیه ایجاد نماید و توصیه نمی شود ولی مصرف شیر به مقدار معمولی اشكال ندارد. سیگار برای همه افراد جامعه زیان آور است و بیماران مبتلا به زخم پتپیك حتما سیگار را ترك كنند.

منبع : اطلاعات پزشکی رسانیک