سبب و مسبب از دیدگاه جبر عارفانه مولوی

جبر و اختیار یکی از موضوعات مهم کلامی است که از دیرزمان با دیدگاه های گوناگون مورد توجه بوده است و هر یک از پیروان عقاید مختلف با دیدگاه خاص خود به این موضوع پرداخته اند. یکی از دیدگاه های معروف در این مساله دیدگاه عرفا است که در میراث ادبی- عرفانی بازتاب گسترده ای دارد. مولوی به عنوان یکی از نظریه پردازان این موضوع در مثنوی معنوی با شیوه خاص خود، داستان و ضرب المثل که شیوه قرآنی است، به طرح آن پرداخته است. در این مقاله با اشاره به پیشینه مباحث کلامی و تاثیر آن در فرهنگ و اندیشه ایرانیان، به بررسی دیدگاه عارفانه مولانا پرداخته شده است. وی با طرح مسایلی همچون سبب و مسبب، سبب سازی و سبب سوزی، رابطه جبر و توکل، جبر خاصه و حدود اختیار انسان، افکار و اندیشه هایش را بیان کرده است. او در عین اینکه قدرت فائقه و جباریت حق را نشانه عجز و زاری انسان و نهایتا جبر می داند، با بیان پشیمانی و شرم آدمی از اعمالش او را دارای اختیار و انجام عمل آگاهانه معرفی می کند.

محمد فولادی
محمدرضا یوسفی

منبع : پایگاه اطلاعات علمی