کاهش بهای نفت و راهبرد جدید اوپک

روند نوسان بهای نفت در هفته کاری گذشته بازار نفت (۲۰ تا ۲۴ آبان) با ‌آنچه در هفته قبل از آن روی داده بود، شباهت داشت:
ـ واکنش کمتر به تحولات طرف عرضه و در مقابل تاثیر پذیری بیشتر از روند رو به گسترش کاهش رشد اقتصادی در جهان و کاهش تقاضای نفت.
بهای نفت در نخستین روز داد و ستدهای هفته گذشته (دو شنبه/۲۰ آبان) در واکنش به اقدام عربستان مبنی بر اعلام کاهش ۵ درصدی عرضه به پالایشگاه های آسیا واکنش نشان داد و قیمت ها در نخستین روز معاملات این هفته به میزان ۳ دلار هر بشکه افزایش یافت. تحولات بهای نفت در این روز همچنین متاثر از برنامه چین برای تزریق منابع مالی به اقتصاد و تحرک بخشیدن به فعالیت های اقتصادی بود. در این روز چین اعلام کرد که به منظور جلوگیری از کاهش رشد اقتصادی قصد دارد حدود ۵۰۰ میلیارد دلار به اقتصاد کشور تزریق کند.
بجز این دو عامل که در روز دوشنبه گذشته موجب افزایش قیمت ها شد، بهای نفت در روز پنجشنبه (۲۳ آبان) نیز افزایش یافت. این افزایش که ناشی از واکنش بازار نفت به افزایش ارزش سهام در بازار آمریکا و شماری از کشورهای آسیایی بود، به روال دو هفته گذشته توانست بهای نفت را افزایش دهد.
اما به جز این عوامل که همگی اثرات روانی بودند، بهای نفت در هفته گذشته عمدتا تحت تاثیر اخبار مربوط به گسترش رکود اقتصادی در جهان کاهش یافت.
اکنون روندها نشان می دهد بحران جاری که تصور می رفت منحصر به بازار مالی باشد، در حال گسترش به بخش واقعی اقتصاد جهانی است. بر این اساس سخنان برخی از مقام های اوپک و اعضای این سازمان مبنی بر کاهش بیشتر تولید، در روزهای گذشته نتوانست بر روند کلی قیمت ها به سوی کاهش، تاثیر عمده ای داشته باشد.
حتی در آخرین روزهای هفته گذشته که شکیب خلیل خبر برگزاری نشست زودهنگام اوپک در قاهره و احتمال کاهش تولید اوپک را اعلام کرد، روند کاهش بهای نفت متوقف نشد؛ زیرا خبرها از کاهش رشد اقتصادی در اکثر کشورهای صنعتی جهان و حتی رکود در ناحیه یورو حکایت داشت.
به این ترتیب اواخر هفته گذشته بازار جهانی نفت عمدتا تحت تاثیر رکود در ۱۵ کشور ناحیه یورو و کاهش رشد اقصادی در شماری از ۳۰ کشور عضو "سازمان همکاری و توسعه اقتصادی" قرار گرفت. حتی آمار نشان داد چین که از سال ۲۰۰۱ پیوسته رشد دو رقمی را تجربه کرده است رشد تولید صنعتی آن در ماه اکتبر به ۸ درصد کاهش یافته است.
در نهایت بهای نفت در آخرین روز کاری بازار نفت در هفته گذشته (جمعه/ ۲۴ آبان) در مقایسه با روز جمعه هفته قبل از آن (۱۷ آبان) ۴ دلار و ۵۹ سنت کاهش یافت و از ۶۱ دلار و ۴ سنت به ۵۶ دلار و ۴۵ سنت رسید. این در حالی بود که بهای نفت در روز جمعه (۱۷ آبان) در مقایسه با جمعه هفته قبل از آن (۱۰ آبان) نیز ۶ دلار و ۷۷ سنت کاهش یافته بود.
روند سقوط بهای سبد نفتی اوپک در هفته گذشته شدیدتر بود و بهای هر بشکه سبد نفتی اوپک از ۵۴ دلار و ۷۷ سنت در نخستین روز معاملات هفته گذشته (دوشنبه/۲۰ آبان) ) به ۴۷ دلار و ۷۳ سنت در روز پنجشنبه (۲۳ آبان و آخرین روزی که آمار بهای سبد نفتی اوپک در دسترس است) کاهش یافت که بیانگر کاهشی معادل ۷ دلار و ۴ سنت هر بشکه بود.
اما در واکنش به تحولات جاری بازار نفت به نظر می رسد اوپک به سوی در پیش گرفتن راهبردی در حرکت است که حدود ۲۷ سال پیش و به دنبال تحولات ناشی از شوک دوم در بازار جهانی آن را دنبال کرد.
در آن زمان تحت تاثیر رویدادهای ناشی از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به یک باره بیش از ۵ میلیون بشکه نفت در روز از بازار جهانی خارج شد و به دنبال آن بهای نفت از ۱۲ دلار به بیش از ۳۶ دلار هر بشکه افزایش یافت؛ رویدادی که به "شوک دوم" معروف است.
پیامد ناشی از شوک دوم خروج میزان قابل ملاحظه ای نفت از بازار، افزایش بی سابقه بهای نفت، مقرون به صرفه شدن تولید در کشورهای غیر عضو اوپک، روی آوردن کشورهای مصرف کننده به انرژی های جایگزین، رکود اقتصادی و کاهش بهای نفت بود.
به دنبال این تحولات، اوپک به منظور مقابله با روند کاهش بهای نفت سیاست محدود کردن تولید را در پیش گرفت و در نتیجه تولید اوپک از حدود ۳۱ میلیون بشکه نفت در روز در سال ۱۹۷۹، به حدود ۱۵ میلیون بشکه در روز در سال در سال ۱۹۸۶ (سال وعوع شوک سوم) کاهش یافت.
تحولات بازار نفت و کاهش بی سابقه قیمت که طی دوره تیر ماه تا آبان ماه جاری بهای نفت را بیش از ۹۰ دلار هر بشکه کاهش داده است، سبب شده است تا اوپک در واکنش به بحران جاری یک بار دیگر سیاست محدود کردن تولید را به منظور ایجاد ثبات در بازار جهانی در پیش گیرد.
به این منظور اعضای اوپک در نشست عادی شهریور ماه در وین تصمیم گرفتند بیش از ۵۰۰ هزار بشکه و در نشست فوق العاده ۳ آبان (۲۴ اکتبر) ۱ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز از تولید خود بکاهند. به این ترتیب اوپک طی دو نشست گذشته تصمیم گرفته است بیش از ۲ میلیون بشکه در روز از بازار خارج کند.
همچنین اعضای اوپک اعلام کرده اند در صورت کاهش بهای نفت به میزان بیشتری از تولید خود خواهند کاست. اعضای اوپک به این منظور دو نشست فوق العاده دیگر را تا پایان سال میلادی جاری در قاهره و وهران الجزایر تدارک دیده اند.
با توجه به دورنمای نه چندان امیدوار کننده اقتصاد جهانی، به نظر می رسد اوپک به منظور جلوگیری از بی ثباتی بیشتر در بازار جهانی تصمیم بگیرد روزانه حداقل یک میلیون بشکه دیگر از تولید خود بکاهد.
بعلاوه این احتمال وجود دارد که شرایط فصلی همراه با ادامه روند کاهش تقاضا در سال آینده اوپک را برآن دارد تا به منظور جلوگیری از کاهش شدید قیمت ها، روند کاهش تولید را در سال آینده نیز ادامه دهد.
حتی می توان تصور کرد با تشدید بحران کاهش تقاضا و سقوط قیمت ها، اوپک ناچار شود سازوکاری را که در نخستین سال های پس از ۲۰۰۰ به کار گرفته بود، به سیاست کاهش تولید بیافزاید. این سازوکار جدید چیزی نیست جز تعیین "محدود قیمت" و تغییر میزان تولید به منظور دفاع از بهای نفت در محدوده تعیین شده.

حشمت الله رضوی

منبع : شبکه اطلاع رسانی شانا