ناباروری و درمان آن در یک نگاه

ناباروری یکی از مشکلات زوج ها در سرتاسر جهان است، اما تفاوت های قابل توجهی در دلایل ناباروری در نقاط مختلف دیده می شود. در کشورهای غربی مهم ترین دلیل شناخته شده این است که زنان بارداری را تا سنین بالاتر عقب می اندازند و در نتیجه توانایی طبیعی خود را برای بچه دار شدن پایین می آورند، در حالی که به عنوان مثال در کشورهای آفریقایی عفونت های منتقل شده از راه های جنسی مهم ترین عامل این مشکل به شمار می رود.
در هر حال، موضوع ناباروری و درمان آن به دلیل تاثیر زیاد بر کیفیت زندگی زناشویی همواره از حساسیت خاصی برخوردار بوده، اما در طول دهه گذشته به دنبال موفقیت های قابل توجهی که در این حوزه حاصل شده معنای تازه یی پیدا کرده است، به طوری که امروزه نه تنها امکان درمان ناباروری در حدود سه چهارم موارد وجود دارد، بلکه در بعضی موارد حتی امکان پیشگیری از آن نیز دیده می شود.
ناباروری را می توان به طور خلاصه عدم توانایی برای بچه دار شدن بعد از حداقل یک سال نزدیکی بدون استفاده از شیوه های پیشگیری از بارداری تعریف کرد. نرخ بارداری برای زوجی طبیعی و بارور که می خواهند بچه دار شوند و به طور منظم نزدیکی دارند در طول ۵ ماه ۵۰ درصد، در ۱۲ ماه ۷۵ درصد و در پایان ۲۴ ماه ۹۰-۸۵ درصد است، در هر حال بهتر است زوج ها بعد از شش ماه نزدیکی در صورت عدم موفقیت تست های تشخیص ناباروری را آغاز کنند.
آمارها حاکی از آن است که به طور کلی ناباروری ۸-۷ درصد کل زوج ها را تحت تاثیر قرار می دهد که این نرخ برای کشورهای اروپایی حدود ۱۴ درصد برآورد شده است. در این میان، زنان در ۴۰ درصد موارد و مردان در ۴۰ درصد دیگر، در موارد معدودی هر دو نفر عامل باروری شناخته می شوند و در ۲۰ درصد دیگر موارد هیچ دلیل خاصی نمی توان برای این مشکل پیدا کرد.
با توجه به دلایل مختلفی که می تواند در پس نابارور بودن زن یا مرد وجود داشته باشد و با توجه به ماهیت مشکل و نارسایی منجر به ناباروری، نوع برخورد با این مساله و درمان آن متفاوت است. ایجاد تغییرات در شیوه زندگی مثل کاهش استرس، تغییر رژیم غذایی و عدم استفاده از مواد مخدر یا الکل را شاید بتوان از نخستین قدم ها برای حل این مشکل دانست. پس از آن استفاده از هورمون، دارو، جراحی و شیوه های کمکی به میان می آیند.
به طور کلی درمان ناباروری زنان از درمان مشکلات مردان ساده تر است. مشکلات تخمک گذاری را می توان با داروهایی خاص برطرف کرد.
گرفتگی لوله رحم با لاکروسکوپی یا با شیوه خاصی از جراحی برطرف می شود و در مواردی که این شیوه ها موفق نباشد می توان از شیوه های متنوع لقاح مصنوعی (ART) استفاده کرد که البته موفقیت لقاح مصنوعی به عوامل گوناگونی چون نوع شیوه به کار رفته، سن زن و مرد، کیفیت و کمیت تخمک ها، کیفیت جنین و سبب شناسی ناباروری بستگی دارد. اگر مشکل از دهانه رحم باشد می توان از شیوه هایی چون کاشتن داخل رحمی (IUI)، لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا انتقال سلول جنسی از لوله رحمی (GIFT) بهره برد.
در مورد مردان هم برای درمان مشکلات کوچک تر از دارو یا جراحی بهره گرفته می شود. در موارد کمبود شدید میزان اسپرم، تا چند سال پیش موفقیت چندانی برای درمان دیده نمی شد، اما امروزه شیوه هایی برای برطرف کردن نقص های ساختمانی اینگونه زوج ها ارائه می شود.
یکی از شیوه های درمان ناباروری تقویت تخمک گذاری با داروهای مختلف است که این شیوه می تواند به تنهایی یا همراه با شیوه های درمانی دیگر به کار گرفته شود.
شیوه کاشتن داخل رحمی (IUI) که در آن از هیچ داروی باروری استفاده نمی شود، عبارت است از گرفتن اسپرم شوهر یا دهنده اسپرم و گذاردن آن در داخل رحم در زمان تخمک گذاری.
لقاح آزمایشگاهی (IVF) عبارت است از تشویق بدن به تولید تخمک های متعدد با کمک داروهای باروری، گرفتن این تخمک ها، ترکیب آنها با سلول جنسی در ظرف آزمایشگاهی و مجدداً بازگرداندن آنها به رحم بعد از چند روز. گاه این روش بدون استفاده از دارو هم انجام می شود.
در مواردی زنان قادر به تخمک گذاری نیستند یا تخمک های آنها کیفیت لازم را ندارد که در این صورت می توان از اهداکنندگان تخمک بهره گرفت و سپس این تخمک ها را به شیوه IVF بارور کرد و در رحم مادر قرار داد.
تلقیح اسپرم در داخل سیتوپلاسم تخمک (ICSI) از دیگر شیوه های به کار رفته برای درمان ناباروری است.
در کنار شیوه های مرسوم پزشکی، عده یی از زوج ها برای درمان به شیوه های طب جایگزین که روزبه روز بیشتر در جهان محبوبیت پیدا می کند توسل می جویند، به طوری که در امریکا، مهد پیشرفت های پزشکی، حدود ۲۰ درصد زوج های نابارور از طب جایگزین کمک گرفته اند. از جمله روش های طب جایگزین مؤثر در مشکل ناباروری می توان به هنردرمانی، رایحه درمانی، رنگ درمانی، طب سوزنی، آیورودا، یوگا، استفاده از داروهای گیاهی، هومیوپاتی و غیره اشاره کرد.
پیشرفت های حاصل آمده در رفع ناباروری و شیوه های لقاح مصنوعی اگرچه موفقیت های بزرگی را نصیب جامعه پزشکی کرده و بسیاری از خانواده ها را از نگرانی رهانیده است، اما از سوی دیگر مسائل تازه یی را هم مطرح کرده است، مسائلی چون شیوه سیاستگذاری های بهداشت عمومی، دسترسی عادلانه افراد و کشورها با موقعیت های اجتماعی ـ اقتصادی مختلف به روش های درمانی، اخلاقیات، حد و حدود و مرزهای دخالت های بشری و دستکاری های مصنوعی برای تولیدمثل و اثرات اجتماعی ناباروری و درمان آن، که اینها همگی نیازمند بررسی و توجه خاص خود هستند.

پوپه میثاقی

منبع : روزنامه اعتماد