اسلام در آمریکا

● مسلمانان آمریكا و چالش های دنیای معاصر
نیم قرن پیش، جامعه شناسان و كارشناسان علوم سیاسی غرب فكر نمی كردند كه اسلام به یك نقطه قدرت بزرگ در سیستم بین المللی تبدیل شود. به همین جهت مطالعه نفوذ مسلمانان در دنیا از جنبه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و منطقه ای تقریباً ناچیز بود. در آمریكای شمالی و ایالات متحده آمریكا نیز جمعیت مسلمانان و فعالیت آنها در حاشیه قرار داشت. در سه دهه اخیر و به ویژه با پیروزی انقلاب اسلامی ایران نه تنها این پیش فرض ها و معادلات به هم خورده است، بلكه امروز برداشت و تحلیل جدیدی از جایگاه اسلام و مسلمانان در امور بین المللی به وجودآمده است.
مسلمانان نه تنها در سفر و دریانوردی كریستافور كلمبوس در ۱۴۹۲ میلادی به قاره آمریكا، به او كمك و یاری كردند، بلكه در كشف این سرزمین توسط اروپایی ها با آنان همراه بودند. ماجرای مسافرت و دریاسالاری كلمبوس به قاره آمریكا دقیقاً موقعی صورت می گیرد كه چند سال قبل از آن، آخرین حكومت مسلمانان بر شبه جزیره اسپانیا توسط شاهزاده های مسیحی آن منطقه خاتمه یافته بود، ولی اطلاعات و دانش انباشته شده چند قرن تمدن اسلامی در اروپا و به ویژه در آن منطقه در رشته های جغرافیا، تاریخ، نجوم، ریاضیات، دریانوردی و نقشه برداری به دست مسیحیان اسپانیایی و پرتغالی افتاده بود. اكتشاف قاره اروپا توسط اروپایی ها با دو روند تاریخی دیگر در دنیای اسلام همراه است: یكی حمله و حكومت مغول ها در شرق و آسیا و دیگری ظهور مسلمانان ترك و عثمانی ها و فتح قسطنطنیه و شكست مسیحیان و كلیسای بیزانتین (ارتدوكس) در شرق است كه همزمان با افول حكومت های اسلام در شبه جزیره اسپانیا ـ پرتغال صورت گرفته و منجر به تأسیس امپراتوری عثمانی و گسترش تمدن اسلامی و ترك زبان در شرق مدیترانه و اروپا می شود.
مهاجرت مسلمانان به قاره آمریكا از اطراف و اكناف دنیا در چند مرحله صورت گرفته است. در اوایل قرن نوزدهم، مسافرت و مهاجرت افراد مسلمان به آمریكا و به ویژه آمریكای شمالی از طریق دعوت، استخدام و بهره برداری ویژه آنها در حرفه هایی كه اروپایی ها با آن آشنایی نداشتند، صورت می گرفت.
مرحله دوم مهاجرت مسلمانان به آمریكا پس از جنگ بین المللی اول و سقوط امپراتوری عثمانی صورت می گیرد و بیشتر شامل كشورهایی است كه تحت تسلط عثمانی ها اداره می شدند. به علت سهمیه بندی ملیت های مختلف در قانون مهاجرت ایالات متحده، كه در دهه های اول قرن بیستم بیشتر شامل اروپایی ها می شد، عده مهاجرین مسلمان به آمریكا هنوز محدود است.
دوره سوم مهاجرین مسلمان به آمریكا موقعی آغاز می شود كه در دهه ۱۹۳۰ میلادی طبق قوانین مهاجرت جدید آمریكا، به مسلمانان مقیم آمریكا اجازه داده می شود تا اعضای فامیل و خانواده خود را نیز بتوانند برای مهاجرت به آمریكا دعوت كنند.
مرحله چهارم مهاجرت و اقامت مسلمانان در آمریكا كه عده انبوه و قابل توجهی را از دنیای اسلام و به ویژه خاورمیانه تشكیل می دهد، از خاتمه جنگ جهانی دوم شروع شده و تا دهه ۱۹۶۰ میلادی ادامه پیدا می كند. اكثریت مسلمانانی كه در این دوره به آمریكا مهاجرت كرده و یا مقیم می شوند، از تجار، دانشجویان، اصناف و حرفه های مختلف بوده و انگیزه اصلی آنها، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و اجتماعی است.
مرحله پنجم مهاجرت مسلمانان به آمریكای شمالی و به ویژه ایالات متحده آمریكا بیشتر با تحولات بین المللی، دگرگونی های داخلی كشورهای اسلامی و محدودیت ها و فرصت های ایجاد شده در قاره آمریكا ارتباط دارد. بزرگترین مهاجرت مسلمانان به آمریكا در این دوره و به ویژه از كشورهای پاكستان، بنگلادش، افغانستان، ایران، اندونزی، مالزی، هند، كشورهای عربی خاورمیانه، فلسطین، تركیه و آفریقای شمالی صورت می گیرد. این دوره از اواسط دهه ۱۹۶۰ آغاز شده و تا امروز ادامه دارد. جنگ های اعراب و اسرائیل در سال های ۱۹۶۷ و ۱۹۷۳ ، جنگ های داخلی لبنان در دهه ۱۹۷۰ و اشغال برخی از كشورهای اسلامی توسط قدرت های اروپایی مانند اشغال افغانستان توسط نیروهای شوروی سابق، تأثیرات فوق العاده ای در مهاجرت مسلمانان به آمریكا داشته است. حمله اسرائیل به لبنان و فلسطین [واشغال این دو كشور]، دو جنگ اخیر در عراق پس از فروپاشی شوروی، انقلاب اسلامی ایران، استقلال جمهوری های آسیای مركزی از یوغ تسلط نظام شوروی، تحولات سیاسی در قاره آفریقا و مغرب و به طور كلی روند و جریان اقتصاد جهانی همراه با توسعه ابزارآلات ارتباطات و حمل و نقل و ترابری و به ویژه آموزش و پرورش دانشگاهی و اشتغالات جدید، همه دست به دست هم داده و علی رغم محدودیت های حاصله از وقایع ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در آمریكا، تعداد مهاجرین و مسلمانان مقیم آمریكا را افزایش داده است.
● جامعه شیعیان آمریكا
جامعه شیعیان، پس از اهل تسنن، بزرگترین گروه مسلمانان در ایالات متحده آمریكا هستند و شیعه اثنی عشری قریب به اتفاق این گروه از مسلمانان را تشكیل می دهد. از ده میلیون مسلمان در آمریكا، ازجمله مسلمانان سیاه پوست بومی آمریكا، نزدیك به دو میلیون نفر از مذهب شیعه هستند. سایر شیعیان آمریكا از كشورهای عراق، لبنان، افغانستان، عربستان سعودی، پاكستان، هند، آذربایجان، تاجیكستان، تركمنستان و سوریه بوده و تعداد قابل توجهی نیز از سایر ممالك و سرزمین های اسلامی هستند.
اهمیت شیعیان از جنبه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و توجه فوق العاده مردم و افكار عمومی به بیداری مسلمانان گسترش پیدا كرد. جامعه شیعیان در دهه های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ در آمریكا فعال ترین و مهم ترین گروه سیاسی را تشكیل می داد. مثلاً انجمن دانشجویان مسلمان كه تحت نظر و رهبری ایرانیان مقیم آمریكا و كانادا اداره شده و فعالیت می كرد، نقش بسیار بزرگی در بسیج مسلمانان و آگاهی افكار عمومی آمریكا در دوران انقلاب اسلامی داشت.
● اسلام و جامعه سیاه پوستان آمریكا
جامعه سیاه پوستان آمریكا یا آنچه در دهه های اخیر به نام جامعه آمریكایی های سیاه آفریقایی النسل نامیده می شوند، حساسیت فوق العاده ای به اسلام و مسلمانان پیدا كرده اند. در آغاز مهاجرت اروپایی ها به قاره آمریكا و توسعه تجارت برد گی و برده فروشی در ایالات متحده، عده قابل توجهی از برد گان فرستاده شده از آفریقا به آمریكا مسلمان بودند. ولی از آنجا كه مستعمرات انگلیس در آمریكا عموماً مسیحی بودند، سیاه پوستان این سرزمین مذاهب مختلف مسیحیت را قبول كرده و آثار مسلمانان سیاه پوست در آمریكا تا اواخر قرن بیستم چندان ظاهر و مشهود نبود. مع الوصف، اسم و رسم برخی از مسلمانان سیاه پوست اولیه را در كتب و داستان های مربوط به دورهٔ برد گی در آمریكا می توان ملاحظه كرد؛ از جمله در نوشته الكس هیل و داستان و رمان او به نام ریشه ها . خاطرات برده سیاه پوست مسلمان به نام محمد بیلالی كه در دهه ۱۷۲۰ میلادی از آفریقای غربی به آمریكا مهاجرت كرده، به زبان عربی در كتابخانه دانشگاه جورجیا در جنوب ایالات متحده هنوز محفوظ است.
نهضت مسلمانان ملت (گروه) اسلام به رهبری الیجاح محمد درحقیقت هم تحت تأثیر فرقه های مختلف مسیحیت در آمریكا قرار گرفته و از این جهت خود را یك نوع گروه و ملتی می دانست كه می خواهد آزادی های گم شده خود را در جامعه آمریكا بازیابد و از طرف دیگر هم گرایش به اسلام، نوعی مقاومت در مقابل تهاجم فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نژادی سفید پوستان آمریكا علیه سیاه پوستان محسوب می شد. ملت یا گروه اسلام الیجاح محمد، كوشش داشت این هویت سیاه پوستان را زیر چتر اسلام بیابد. مالكم ایكس در سال ۱۹۶۴ از گروه الیجاح محمد جدا شد و گروه جدیدی را تشكیل داد كه با سازمان وحدت آمریكایی های آفریقایی رابطه و همكاری داشت.
نفوذ اسلام در بین سیاه پوستان آمریكا فراسوی گروه های الیجاح محمد، مالكم ایكس و لوئیز فراخان است. بسیاری از مسلمانان سیاه پوست بومی آمریكا از اهل سنت و برخی نیز از مذاهب دیگر اسلامی از جمله شیعیان اند. نفوذ اسلام در بین سیاه پوستان آمریكا در چند دهه اخیر، از همه ادیان و مذاهب دیگر بیشتر بوده است.
● سازمان و تشكیلات مسلمانان
سازمان و تشكل مسلمانان در آمریكا در حوزه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، حرفه ای و اقتصادی بر دو نوع است: سازمان ها و تشكیلات و مراكز اسلامی كه شامل مسلمانان بوده و فراسوی دایره ملیت، قومیت و عضویت كشور بخصوصی می باشند و سازمان ها و مراكزی كه ویژه یك كشور و ملیت اسلامی بوده و اعضای و فعالیت های آنها بر محور ملیت ها، فرهنگ ها و گروه های ویژه قرار دارد.
شورای روابط آمریكایی ـ اسلامی از نوع اول و مركز جامعه عرب برای خدمات اقتصادی و اجتماعی از نوع دوم است.
جامعه مسلمانان در آمریكا همچنین شامل تمام مذاهب اسلامی از جمله حنفی، شافعی، مالكی، حنبلی و جعفری اثنی عشری بوده و فرقه های مختلف مانند اسماعیلیه، احمدیه و غیره، تشكیلات و فعالیت های ویژه خود را دارند. ویژگی خاص مسلمانان در آمریكا همچنین در این است كه ملیت های مختلف را در بر دارد و تماس و همكاری و آشنایی با فرهنگ ها و ملیت های اسلامی را برای شهروندان اسلامی آسان می سازد.
یكی از تشكیلات فعال مسلمانان در ایالات متحده، جامعه اسلامی آمریكای شمالی است. این سازمان توسط چندین تشكیلات اولیه كه یكی از آنها انجمن دانشجویان مسلمان می باشد، تأسیس شده است و شامل انجمن های دیگر مانند انجمن اسلامی دانشمندان و مهندسین و انجمن اسلامی پزشكی و همچنین انجمن اسلامی دانشمندان علوم اجتماعی مسلمان است. یكی از فعالیت های اصلی جامعه اسلامی آمریكای شمالی كنفرانس سالیانه آن می باشد كه نزدیك به ۳۰ هزار نفر در آن شركت می كنند. حلقه (دوره یا گروه) اسلامی آمریكای شمالی انجمن دیگری از مسلمانان است كه در دهه ۱۹۷۰ توسط گروهی از مسلمانان آسیای جنوبی تشكیل شد و در سال های اخیر در امور اجتماعی فعالیت داشته است و نشریه پیام بین الملل را جهت معرفی هویت اسلامی و تحقیق مسائل مربوط به مسلمانان در سراسر آمریكا و كانادا منتشر می كند.
● ابعاد سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مسلمانان مقیم آمریكا
مطالعات جدیدی كه از وضع اجتماعی و اقتصادی مسلمانان در آمریكا به صورت تطبیقی نسبت به سایر اقلیت ها انجام شده، نشان می دهد كه حد متوسط آموزش و پرورش و تحصیل در بین مسلمانان ۱۴ سال بوده و این شاخص به مراتب نسبت به سایر نژادها و اقلیت های مقیم آمریكا در سطح بالاتری قرار دارد. به عبارت دیگر حد متوسط درجه تحصیلی مسلمانان درآمریكا بالاتر از دیپلم و در سطح دو سال اول دانشگاهی قرار دارد. به همین ترتیب نیز درآمد یك خانواده مسلمان در آمریكا بالاتر از درآمد یك خانواده اقلیت اسپانیایی زبان و سفید پوست است.
همچنین قابل ذكر است كه مسلمانان در مناطق و مراكزی سكونت دارند كه سطح تحصیلات افراد آن منطقه بالا بوده و حداقل در حدود درجه كارشناسی می باشند. در این جا مجدداً ایرانی های مسلمان مقیم آمریكا بر سایر مسلمانان یك برتری تحصیلی و مالی دارند به گونه ای كه حداقل درآمد افراد در نقاط جغرافیایی كه ایرانیان در آنجا سكونت دارند، از ۷۰۰۰۰ دلار تجاوز كرده، شصت وسه درصد افراد این مناطق مالك خانه خود بوده و چهل وشش درصد مردم این مناطق از فارغ التحصیلان دانشگاهی اند.
علی رغم فشارهای وارده به مهاجرین و شهروندان مسلمان مقیم آمریكا، ناشی از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، فعالیت سیاسی و غرور اجتماعی مسلمانان مقیم آمریكا در چهار سال اخیر ترقی فوق العاده ای داشته است. نظر سنجی بنگاه زاگبی از فعالیت گروه مسلمانان كه مدت كمی بعد از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر انجام شد، نشان داد كه مسلمانان یك گروه فعال سیاسی بودند، به طوری كه نودوپنج درصد آنان در انتخابات ملی نام نویسی كرده و۸۸?درصد در صندوق های اخذ آراء حضور داشته اند. مطابق این نظرسنجی، هویت اسلامی مسلمانان بزرگترین عامل در فعالیت سیاسی این گروه در آمریكا است.
حركت به سوی مرزهای جدید عنوان و اصطلاحی بوده است كه ایالات متحده و آمریكایی ها در تبیین گسترش و توسعه قدرت جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی خود به كار برده اند. امروز مسلمانان، مرزهای جدید امت اسلامی را در جهان می شكافند. عده انگشت شماری از نخبگان آمریكا فكر می كردند كه ایالات متحده آمریكا امروز جایگاهی برای جامعه و فعالیت امت اسلامی باشد. تحولات بین المللی، دگرگونی های ارتباطاتی و اقتصادی و سیاسی و بیداری جهان اسلام باعث شده است كه امروز مسلمانان آمریكا در محور یك تقاطع تاریخی قرار گیرند. افزایش جامعه مسلمانان در آمریكا فرصتی است برای درك و شناخت چالش های دنیای معاصر و نقشی كه اسلام می تواند در درون بزرگ ترین ابرقدرت نظامی و اقتصادی امروز ایفا كند.

منبع : مرکز اطلاع رسانی خانواده شمیم