اپیدمیولوژی توصیفی و رویداد بیماری

شيوع چاقى

شيوع چاقى در دنيا رو به افزايش است. بررسى‌هاى مرکز ملى آمار بهداشتى (آمريکا) طى ۳۰ سال نشان مى‌دهد که درصد افزايش وزن در مردان از ۸/۲۲% به ۷/۳۱% و در زنان از ۷/۲۵% به ۹/۳۴% افزايش يافته و بيشتر افزايش، به‌تقريب %۳۰، در دهه ۸۰ بوده است.

رهنمودهاى بالينى

مراقبت از افرادى که اضافه وزن دارند و يا چاق هستند شامل دو مرحله است: ارزيابى و درمان. ارزيابى به‌معناى تعيين درجه افزايش وزن و عوامل خطر است. درمان شامل کاهش وزن بدن و نيز کنترل عوامل خطر همراه مى‌باشد.

ارزيابى (Assesment): وقتى بيمارى را براى عوامل خطر بررسى مى‌کنيد که آيا لازم است براى او درمان و مراقبت جهت کاهش وزن انجام شود، بايد نمايهٔ توده بدن، اندازه دور کمر و وضعيت خطر در بيمار را درنظر بگيريد، همچنين انگيزه بيمار براى کاهش وزن را نيز مشخص کنيد.

نمايهٔ توده بدني: نمايهٔ توده بدنى که ارتباط وزن با قد را نشان مى‌دهد، با ميزان چربى بدن ارتباط معنى‌دارى دارد. تعيين BMI براى ارزيابى اضافه وزن و چاقى و نيز پايش تغييرهاى وزن بدن لازم است؛ بعلاوه، اندازه‌گيرى وزن بدن به تنهايى مى‌تواند براى پايش تأثير درمان کاهش وزن به‌کار رود. BMI وزن بدن را درارتباط با قد نشان مى‌دهد و در افراد بالغ به‌شدت با ميزان چربى بدن ارتباط دارد. براساس اين رهنمودها نمايهٔ توده بدنى مساوى ۳۰ حدود ۱۴ کيلوگرم اضافه وزن دارد، براى فردى که ۱۶۵ سانتيمتر قد دارد مساوى ۸۵ کيلوگرم وزن مى‌باشد. البته بايد توجه کرد که بندرت افرادى که تودهٔ ماهيچه‌اى زيادى دارند، ممکن است BMI بالايى را بدون بيمارى‌هاى وابسته به چاقي، داشته باشند. توصيه مى‌شود در افرادى که وزن طبيعى دارند، هر دو سال يک‌بار BMI آنان تعيين شود.

اندازه دور کمر: وجود زياديِ چربى در شکم که با چربى تمام بدن غيرمتناسب باشد، يک پيش‌بينى کننده مستقل براى عوامل خطر و عوارض است. اندازه دور کمر با ميزان چربى شکم ارتباط مستقيم دارد و شاخص قابل قبولى براى ارزيابى ميزان چربى شکم بيمار قبل و هنگام درمان براى کاهش وزن مى‌باشد. افزايش دورکمر در مردان بيش از ۱۰۲ سانتيمتر و در زنان بيش از ۸۸ سانتيمتر غيرطبيعى است. اين مقادير براى کسانى که BMI≥۳۵ دارند، استفاده نمى‌شود.

به پزشکان توصيه شده است که دور کمر را اندازه‌گيرى کنند. اين شاخص با چربى شکمى به‌طور مستقيم در ارتباط است، زيرا چربى شکمى يا عامل پيشگويى مستقل براى خطر بيمارى است. اندازه دور کمر بالاى ۱۰۲ سانتيمتر در مردان و ۸۸ سانتيمتر در زنان براى افرادى که نمايهٔ توده بدن بين ۲۵ تا ۹/۳۴ دارند، با افزايش خطر همراه است.

وضعيت خطر: براى اينکه وضعيت خطر در بيماران مشخص شود، بايد شرايط زير بررسى گردد:

- بيمارى‌ها: بيمارى قلبى - عروقي، ساير بيمارى‌هاى آترواسکلروزي، ديابت نوع ۲ و آپنه خواب. اين بيماران داراى خطر بسيار زياد براى عوارض مرگ‌ومير بيمارى هستند.

- ساير بيمارى‌هاى همراه با چاقي: بيمارى‌هاى دستگاه توليدمثل زن، استئوآرتري، سنگ کيسه صفرا و عوارض آن و بى‌اختيارى ادرارى - استرسى (Stress incontinence).

- عوامل خطرى بيمارى قلبى - عروقي: سيگارکشيدن؛ پرفشارى (فشارخون سيستولى مساوى يا بالاتر از ۱۴۰ و دياستولى مساوى يا بالاتر از ۹۰ ميليمتر جيوه، يا بيمارى که داروى ضدفشارخون، مصرف مى‌کند)؛ افزايش LDL (بزرگتر يا مساوى ۱۶۰ ميلى‌گرم در دسى‌ليتر)؛ کاهش LDL (کوچکتر يا مساوى ۳۵ ميلى‌گرم در دسى‌ليتر)؛ اختلال گلوکز ناشتا؛ انفارکتوس ميوکارد يا مرگ ناگهانى و ۵۵ سال يا کمتر در پدر يا افراد مذکور از بستگان درجه اول، و يا در ۶۵ سالگى يا کمتر در مادر و ساير زنان از بستگان درجه اول) و سن (بزرگتر يا مساوى ۴۵ سال در مرد و بزرگتر يا مساوى ۵۵ سال در زن يا زن يائسه). چنانچه بيمارى داراى سه عامل خطر بالا باشد، در خطر بالاى مطلق (High absolute risk) مى‌باشد؛ اين بيماران براى کاهش عوامل خطر به مراقبت‌هاى بالينى نياز دارند. بيمارانى که داراى افزايش وزن و يا چاقى هستند، در بيشتر موارد ساير عوامل خطر و بيمارى قلبى - عروقى را دارند.

- ساير عوامل خطر: عدم تحرک بدن و افزايش ترى‌گليسريد سرم (بيشتر از ۲۰۰ ميلى‌گرم در دسى‌ليتر) اگر موجود باشند، احتمال خطر مطلق در بيمار حتى بالاتر از عوامل خطر مى‌باشد که در او تخمين زده شده است. ميزان خطر اين دو عامل مشخص شده است ولى اگر وجود داشته باشند، نياز به کاهش وزن در بيماران چاق را افزايش مى‌دهند.