استان قزوین

موقعيت جغرافيايى و تقسيمات سياسى استان

استان قزوين از شمال به استان گيلان، از جنوب به استان مرکزى، از مشرق به استان تهران و از مغرب به استان زنجان و همدان محدود است و ۱۳۰۴ متر از سطح دريا ارتفاع دارد.

استان قزوين با توجه به موقعيت جغرافيايى خود، مانند پلى، پايتخت کشور را به مناطق شمالى و غربى و کشورهاى قفقاز و اروپا متصل مى‌کند و به دليل موقعيت مناسب، ضمن توسعهٔ کشاورزى، ‌ صنعتى و خدماتى به يکى از قطب‌هاى مهم توسعهٔ کشور تبديل شده است.

شهر قزوين تا سال ۱۳۷۵ جزو محدودهٔ سياسى - ادارى استان تهران بود. در اين سال، اين شهر از استان تهران جدا شد و همراه با شهرستان تاکستان از استان زنجان، به عنوان استان قزوين در تقسيمات کشورى جاى گرفت. اين استان، براساس آخرين تقسيمات کشورى، داراى ۲ شهرستان، ۱۰ بخش، ۱۲ شهر، ۳۷ دهستان و ۹۳۶ آبادى داراى سکنه است و شهرستان‌هاى قزوين و تاکستان مجموع شهرستان‌هاى آن را تشکيل مى‌دهند.

جغرافياى طبيعى و اقليم استان

استان قزوين به دو ناحيهٔ کوهستانى و دشتى تقسيم مى‌شود. منطقهٔ کوهستانى آن در شمال استان قرار دارد و دهستان‌‌هاى الموت، رودبار و قسمتى از کوهپايهٔ اقبال و پشگلدره را در بر مى‌گيرد. در همين ناحيه، بخشى از رشته‌کوه البرز از بخش شمال غربى و از استان گيلان به طرف جنوب غربى در داخل استان قزوين کشيده شده است. سيالان و الموت دو قله از قله‌هاى معروف کوهستان‌هاى بخش غربى البرز مى‌باشند.

دره‌هاى البرز در دامنه‌هاى خشکِ جنوبى، به‌ويژه در ناحيهٔ‌ قزوين، باريک و کم‌عرض هستند و با ديواره‌هاى پرشيب کشيده شده‌اند. آبادترين و پرجمعيت‌‌ترين دره‌هاى آن، درهٔ شاهرود و دره‌هاى دو شاخهٔ معروف آن، رود طالقان و رود الموت‌اند که آب دامنه‌هاى البرز جنوبى را به سفيدرود مى‌رسانند. دره و رودخانهٔ‌ شاهرود کوه‌هاى ميان درهٔ چالوس و سفيدرود را از شرق به غرب شکافته و آن را به دو قسمت شمالى و جنوبى تقسيم کرده‌اند. کوه‌هاى طالقان، ‌ سيالان، الموت و تخت‌سليمان در غرب الموت (با ارتفاع ۴۴۰۰ متر) در ساحل چپ سفيدرود، با قلهٔ دلفج (با ارتفاع ۲۷۷۰ متر) که از قله‌هاى قديمى آتشفشانى است، اتصال يافته‌اند. در جنوب شاهرود، کوه‌هاى زياران، سبزپوش، خزران و ... قرار دارند که از زمان‌هاى پيشين مسيرهاى پيادهٔ‌ شمالى - جنوبى قزوين بوده‌‌اند که بعضى از آن‌ها در امتداد دره‌ها تا ساحل درياى مازندران (خزر) امتداد يافته‌اند و گردنه‌هاى معروف سلمبار و الوچشمه را پديد آورده‌‌اند. اين راه‌ها ناحيهٔ دشت قزوين را به غرب مازندران و شرق گيلان متصل ‌کرده‌اند. در ناحيهٔ غربى دشت قزوين يک رشته ارتفاعات موازى به نام «چرگر» قرار دارد که از جانب شمال به جنوب کشيده شده و استان قزوين را از استان زنجان و خمسه جدا مى‌کند. اين ارتفاعات در حدفاصل نواحى سلطانيه و تارم قرار دارند. در قسمت جنوب اين استان، چند رشته از ارتفاعات به موازات هم قرار گرفته‌اند که به نام «رامند» معروف هستند.

ارتفاعات مزبور در جنوب شرقى دهستان زهرا قرار دارند. اين ارتفاعات در قسمت جنوب غربى با کوه‌هاى خرقان و درگزين استان همدان پيوند دارند. استان قزوين از جانب غربى، ‌ بدون هيچ مانعى، به جلگهٔ ساوجبلاغ که در حال حاضر جزو محدودهٔ استان تهران است و کوه طالقان آن را از استان قزوين جدا کرده است، منتهى مى‌شود.

آب و هواى ناحيهٔ‌ شمالى استان قزوين کوهستانى است. اين ناحيه، زمستان‌هاى سرد و پربرف و تابستان‌هاى معتدل دارد. نواحى دشتى استان قزوين داراى زمستان‌هاى سرد و تابستان‌هاى گرم و خشک است. ميانگين دماى سالانهٔ آن ۱۳/۲ درجهٔ سانتى‌گراد و ميانگين بارندگى سالانهٔ آن ۳۰۴/۴ ميلى‌متر است.

جغرافياى تاريخى استان

براساس اسناد و مدارک موجود، ‌ قدمت و سابقهٔ تاريخى منطقهٔ‌ قزوين به دوران حکومت مادها، در قرن نهم پيش از ميلاد، مى‌رسد. در آن زمان، ناحيهٔ‌ کوهستانى جنوب و جنوب غربى قزوين جزئى از قلمرو مادها به شمار مى‌‌رفت که همواره مورد تاخت و تاز اقوام و قبايل مختلف، از جمله اقوام ديالمهٔ طبرستان، قرار داشت.

بررسيِ آثار و ابزار به‌دست آمده از تپهٔ سگزآباد در بخش بوئين‌زهرا، نشان مى‌دهد که اين منطقه در هزاره‌هاى چهارم و پنجم پيش از ميلاد، زيستگاه جماعت‌هاى انسانى بوده است.