تصمیمات تولیدی در بخش کشاورزی

در اقتصاد توليد سه سؤال اساسى مطرح است که عبارتند از:

- چه محصولى توليد شود؟

- چگونه توليد شود؟

- چقدر توليد شود؟

پاسخ به اين سؤالات به معناى تصميم‌گيرى است. تصميمات توليدى در رابطه با سؤالات فوق، از طريق ارتباطات فيزيکى بين نهاده‌ها و ستاده‌ها توضيح داده مى‌شود.

اين روابط به ترتيب عبارتند از:

۱. رابطه ستاده - ستاده

۲. رابطه نهاده - نهاده

۳. رابطه نهاده - ستاده

رابطه بين محصولات وقتى مطرح مى‌شود که زارعين بخواهند چندين محصول را توليد کنند. اينکه 'چه محصولى توليد شود؟' به ميزان در دسترس بودن نهادە‌ها در مزرعه بستگى دارد. در واقع مسئله انتخاب ترکيب مناسب توليد محصولات زراعى و محصولات دامى بستگى به رابطه بين محصولات دارد. اينکه آيا در مزرعه فقط دام و فرآورده‌هاى دامى توليد مى‌شود يا محصولات زراعى و يا ترکيبى از آن دو نوع محصول؟ آيا گندم توليد شود يا چغندر؟ آيا شير توليد شود يا گوشت؟ و سؤالاتى از اين قبيل با در نظر گرفتن هدف توليد و از جمله ماکزيمم کردن سود، جواب داده مى‌شود. علاوه بر اين مى‌توان گفت تصميمات مربوط به چند محصول به قضاوت درباره تعداد فعاليت‌ها در مزرعه و تعداد روش‌هاى توليدى يک محصول و نيز تعداد نهاده‌هاى مربوط به هر فعاليت، نيازمند است. همچنين ميزان توليد هر محصول به ميزان رقيب بودن آن محصولات بستگى دارد. به‌عبارت ديگر رابطه بين محصولات شامل روابط توأم، متمم، مکمل و رقيب مقدار توليد هر يک از آنها را مشخص مى‌کند.

رابطه نهاده - نهاده تعيين‌کننده آن است که هر يک از نهاده‌هاى توليد به چه ميزانى بايد به‌کار روند. زيرا در يک دوره معين توليد، مثل يک فصل زراعي، بيش از يک نهاده متغير در توليد به‌کار گرفته مى‌شود. براى مثال در توليد گندم نهاده‌هائى مثل کود، بذر و نيروى کار را مى‌توان نهاده متغير فرض کرد. در حالى‌که ساير عوامل مثل زمين و ماشين‌آلات نهاده‌هاى ثابت را تشکيل مى‌دهند. در اين شرايط رابطه بين محصول و مجموعه‌اى از نهاده‌هاى متغير مطرح مى‌شوند. به بيان ديگر اينکه چه ترکيبى از نهاده‌هاى توليد را بايد به کار برد، در اين قسمت مورد بررسى قرار مى‌گيرد. تعيين ترکيب بهينه نهاده‌هاى متغير بستگى به عوامل زير دارد:

- قيمت نهاده‌ها يا قيمت نسبى آنها

- چگونگى جانشينى بين نهاده‌ها

در واقع تصميم‌گيرى صحيح در اين رابطه نه تنها به تابع توليد بلکه به هزينه‌هاى توليد بستگى دارد. رابطه بين نهاده‌ها در ارتباط با 'چگونه محصول توليد شود؟' مطرح مى‌شود. زيرا بسيارى از محصولات را مى‌توان به روش‌هاى گوناگون توليد کرد. در واقع يک تصميم‌گيرنده منطقي، ترکيبى از نهاده‌ها را در توليد محصول به‌کار مى‌برد که کمترين هزينه را براى مقدار معينى از آن محصول در بر دارد. مثلاً محصولات زراعى را مى‌توان يا با استفاده از ماشين‌آلات بيشتر و نيروى کار کمتر توليد کرد و يا اين کار را با ترکيب معکوس آن نهاده‌ها انجام داد.

در رابطه بين نهاده‌ و ستاده، به‌طور ساده يک نهاده متغير در پروسه توليد وجود دارد که يک محصول را توليد مى‌کند. مبناى اين تصميمات مربوط به تابع توليد مى‌شود. يعنى مقدار محصول بستگى به مقاديرى از يک نهاده متغير دارد که با يک سرى از نهاده‌هاى ثابت ترکيب شده است. با توجه به اينکه مقدار نهاده‌هاى توليد محدود است، بايستى در جريان تصميم‌گيرى به سؤال 'چقدر بايد توليد کرد؟' توجه شود. زيرا در شرايط وجود محدوديت منابع، توليد يک واحد بيشتر محصول، همراه کاهش توليد ساير محصولات است. اين امر در رابطه بين نهاده و ستاده بررسى مى‌شود. در واقع قبل از هر چيز توليد با تعداد نهاده‌هاى مورد استفاده و سطح آنها مشخص مى‌شود. پس تصميم‌گيرنده با اين مسئله روبه‌رو است که مثلاً چقدر کود، آب، بذر، نيروى کار، ماشين‌آلات و ساير نهاده‌ها را مورد استفاده قرار دهد. زيرا ميزان توليد محصول و سود توليدکننده به سطح نهاده انتخاب شده بستگى دارد.