سوء مصرف در ورزشکاران

ورزشکاران به اميد افزايش وزن، قدرت، توان، سرعت، استقامت و حالت تهاجمى آنها را مصرف مى‌کنند. اين داروها به‌طور گسترده توسط ورزشکاران رشته‌هائى نظير دو و ميدانى (اکثراً پرتاب‌ها)، وزنه‌بردارى و فوتبال آمريکائى استفاده مى‌شوند. با اين حال على‌رغم طرفداران فراوان آنها، اثربخشى آنها مورد اختلاف‌نظر است. دلايل متعددى براى اختلاف عمدهٔ بين يافته‌هاى تحقيقات علمى و مشاهدات تجربى وجود دارد. مصرف AS در جهان واقعى به‌طور قابل ملاحظه‌اى از تحقيقات کاملاً کنترل شده دوسوکور متفاوت است. در اکثر تحقيقات دوز داروئى مورد استفادهٔ ورزشکاران استفاده نشده‌اند. مؤسسات علمى تجويز دوزهاى بالاى مواد احتمالاً خطرناک به انسان را ممنوع اعلام کرده‌اند. افراد تحت مطالعه به‌ندرت به ورزشکاران داراى تمرين مناسب با وزنه شباهت داشتند. در اين شرايط نمى‌توان نتيجهٔ تحقيقات را به همهٔ ورزشکاران تعميم داد.

استفاده از AAS توسط ورزشکاران با توجه به پيشرفت‌هاى قابل ملاحظه در کارآئى ورزشى چند تن از ورزشکاران رشتهٔ وزنه‌بردارى در مسابقات قهرمانى جهان سال ۱۹۵۴ رواج يافت. چنين شايعه شده بود که آندروژن‌ها مسئول مستقيم اين پيشرفت هستند و همين امر باعث گرديد که ورزشکاران زيادى در بازى‌هاى المپيک ملبورن ۱۹۵۶ از آنها استفاده کنند. ميزان سوء استفاده در المپيک مونيخ (۱۹۷۲) تا ۶۸% کليهٔ ورزشکاران دوى سرعت و نيمه استقامت و ميدانى تخمين زده شد. رواج مصرف داروهاى AAS و نيز دستيابى به تکنيک‌هاى عيارسنجى که قادر به تشخيص متابوليت‌هاى اين فرآورده‌ها در ادرار و خون بودند، دست‌اندرکاران ورزش جهان را بر آن داشت تا در بازى‌هاى المپيک مونرآل (۱۹۷۶) داروهاى AAS را به ليست مواد غير مجاز اضافه کنند. تغيير رويه از استفاده نسبتاً کوتاه مدت در محرک‌ها به سوى تجويز دراز مدت AAS در جهت افزايش کارآئى و ازدياد عضلات بدن معرف حرکت جدى به سمت سوء‌استفاده برنامه‌ريزى شده و منسجم داروئى است. داروهاى استروئيدى که در حال حاضر مصرف مى‌شوند عمدتاً از نظر شيميائى مشتق از تستوسترون طبيعى هستند. برخلاف تصور عامه، مصرف خوراکى AAS خطرناک‌تر از تزريق اين داروها مى‌باشد. اشکال خوراکى بايد در کبد خرد شوند که خطر آسيب کبدى نظير کلستاز را در پى دارد. AAS خوراکى فعال نظير Stanozolol در آب محلول هستند و احتمالاً زمان کليرانس کوتاه‌ترى در بدن دارند که همين امر باعث شده در بين ورزشکاران طرفدار بيشترى داشته باشند. مع‌الوصف زمان کليرانس نيز احتمالاً وابسته به دُز دارو بوده و محاسبهٔ قطعى آن دشوار است.

اشکال تزريقى مثل Nandrolone در چربى محلول هستند و اين امر باعث مى‌شود که آهسته‌تر به داخل بدن آزاد شوند. اين داروها در صورتى که با برنامه‌هاى شديد تمرين با وزنه همراه شوند، بيشتر مؤثر مى‌باشند. با اين وجود آزاد شدن آهسته‌تر آنها بدين معنا است که کليرانس بيشترى در حد چند ماه دارند. مشتقات تستوسترون (يا استرهاى آن) زمانى که به‌صورت خوراکى يا تزريقى مصرف مى‌شوند، فعال هستند (مثل پروپيونات تستوسترون). تشخيص مصرف تستوسترون صناعى مستلزم تعيين نسبت بين تستوسترون و اپى تستوسترون است.

استفاده از AAS توسط ورزشکاران، به‌ويژه در رشته‌هاى قدرتي، پرورش اندام و استقامتى رايج شده است. عليرغم آنکه دليل اصلى استفاده از AAS در ورزش‌هاى خاص افزايش حجم عضله است، مدرک قاطعى وجود ندارد که AAS اثر مستقيم در تحريک رشد عضلات داشته باشد. موارد استثناء عبارتند از ورزشکاران زن و پسران قبل از سن بلوغ (Yesalis, 1993).

خصوصيات پروتئين‌سازى استروئيدهاى آنابوليک اين اميد را ايجاد کرده بود که مى‌توان استفاده وسيع‌ترى از اين قابليت آنها نمود، ولى اين امر به خاطر عوارض جانبى سوء گزارش شده محقق نگرديد.

براساس هشدار دکتر Robert Voy قطعاً هيچ استروئيد آنابوليک - آندروژنيک وجود ندارد که فاقد اثرات آندروژنيک بوده و فقط تأثير آنابوليک به جاى بگذارد. به عبارت ديگر هيچ استروئيد آنابوليک - آندروژنيک وجود ندارد که بدون عوارض جانبى باعث افزايش حجم عضله، استقامت يا سرعت شود (Voy, 1991).

به‌نظر نمى‌رسد استفاده از داروهاى استروئيدى به‌تنهائى کارآئى ورزشى را افزايش دهد. براى بهبود کارآئي، يک ورزشکار بايد دريافت پروتئين بالا و برنامهٔ تمرينى شديدى داشته باشد. تحقيقات نشان داده‌اند که با مصرف اين داروها عملکرد ورزشکار به‌طور محدود افزايش مى‌يابد، به‌عنوان مثال قدرت بيشتر مى‌شود ولى تغييرى در استقامت حاصل نمى‌گردد (Haupt, Rovere, 1984)، به عبارت بهتر اين داروها توان هوازى را افزايش نمى‌دهند. با اين وجود، اثر ديگر آندروژن‌ها تحريک توليد اريتروپويتين در داخل بدن است که به افزايش تعداد و عمر گلبول‌هاى قرمز خون منتهى مى‌شود.

در يک مطالعهٔ جديد، اثر دوزهاى فراتر از حد فيزيولوژيک تستوسترون انانتات مورد بررسى قرار گرفته است. در اين تحقيق ۴۳ ورزشکار مرد به‌طور تصادفى در يکى از چهار گروه زير قرار گرفتند:

۱. مصرف دارونما (Placebo) بدون ورزش

۲. مصرف تستوسترون بدون ورزش

۳. مصرف دارونما همراه با ورزش

۴. مصرف تستوسترون همراه با ورزش

دريافت انرژى و پروتئين و نيز برنامهٔ ورزشى (در دو گروهى که ورزش مى‌کردند) بين همهٔ افراد مشابه بود. در پى اين دوره مداخله افزايش قابل ملاحظه‌اى در تودهٔ عضلانى پديد آمد. اين افزايش معادل ۲/۳ کيلوگرم در گروه، ۲/۱۹ کيلوگرم در گروه ۳ و ۱/۶ کيلوگرم در گروه ۴ بود و در گروه ۱ هيچ‌گونه افزايشى ملاحظه نگرديد. به‌استثناء گروه ۱ در تمام گروه‌ها قدرت عضلانى به‌ طرز محسوسى افزايش يافت که اين افزايش در گروه ۴ در حد ۳۸% بود. در مجموع هرچند در مورد اثرات نيروزائى AAS اختلاف نظر وجود دارد، اين مطلب واضح است که در صورت تجويز اين داروها با دوز فراتر از حد فيزيولوژيک اين عبارت صدق مى‌کند که: ازدياد قدرت عضلانى که با ورزش شديد و رژيم غذائى مناسب حاصل شده، با استفاده از AAS توسط بعضى افراد قابل افزايش است.

نکته حائز اهميت اينکه اثر مثبت استروئيدهاى آنابوليک - آندروژنيک روى شرايط فيزيکى و قدرت بدنى تا زمانى وجود دارد که مصرف دارو ادامه يابد و پس از مصرف دارو مزاياى حاصل از آن تا حد قابل ملاحظه‌اى از بين مى‌رود. در اين حالت با فقدان ذخيرهٔ خارجى استروئيد، تستوسترون کاهش يافته و فرد نمى‌تواند حالت عضلانى بدن را حفظ کند. به‌علاوه تا حذف اثر تحريک روحى و روانى استروئيدها و به‌دليل ايجاد نوعى افسردگي، شخص نمى‌تواند مانند گذشته در جلسات تمرينى شديد و مداوم شرکت کند که نتيجهٔ کلى اين امر کاهش سريع در جثه و قدرت بدنى او مى‌باشد و به همين دليل ورزشکارانى که مى‌خواهند سطح رقابتى يا ظاهر بدن خود را حفظ کنند بايد مصرف استروئيدهاى آنابوليک را تا زمان طولانى ادامه دهند و اين امر باعث قرار گرفتن فرد در معرض خطرات و عوارض جانبى مى‌گردد.

متأسفانه استروئيدهاى آنابوليک به‌عنوان داروهاى افزايندهٔ کارآئى در ميان ورزشکاران طرفداران زيادى پيدا کرده‌اند، حال آنکه عوارض جانبى دراز مدت آنها ناديده انگاشته شده است. بديهى است که برنامه‌هاى گستردهٔ آموزشى جهت اطلاع ورزشکاران از عواقب استعمال AAS باعث تغيير در رويه و طرز تلقى آنها خواهد شد.

پيدايش برنامهٔ آزمون خارج از مسابقه باعث شده تا ورزشکارانى که در معرض اين آزمون‌ها قرار دارند، دست از مصرف استروئيد بردارند. مع‌هذا اين برنامه هنوز به‌طور کامل و منسجم جا نيفتاده است.