راه رفتن

اين مهارتِ جابه‌جايى در مقايسه با مهارت‌هاى ورزشى پيچيده، بسيار ساده به‌نظر مى‌رسد. اغلب کودکان الگوى راه رفتن مشابه بزرگسالان را حدود پنج سالگى کسب مى‌کنند. به‌طور معمول اکثر ويژگى‌هاى مکانيکى حرکات جابه‌جايى در الگوى راه رفتن ملاحظه مى‌شود. وقتى با اين ويژگى‌ها آشنا شويم، مى‌توانيم در شکل‌هاى ديگر حرکات جابه‌جايى نيز آنها را به‌کار بنديم. همان‌طور که قبلاً اشاره شد کودک معمولاً راه رفتن بدون کمک (تنها) را بين سنين ۹ تا ۱۷ ماهگى آغاز مى‌کند. انتقال‌هاى رشدى که از شروع مهارت راه رفتن تا هنگام ياد گرفتن آن در حد يک بزرگسال يعنى تا پنج سالگى مشاهده مى‌شود، فرصت بسيار خوبى را براى مطالعهٔ اثر سيستم‌هاى کنترل ميزان در رشد حرکات جابه‌جايى فراهم مى‌آورد.

ويژگى‌هاى راه رفتن ابتدائي

قدم‌هاى کوتاه و بازشدن محدود مفصل‌هاى پا از جمله ويژگى‌هاى بارز اولين الگويى است که کودک براى راه رفتن به‌کار مى‌گيرد. قسمت الف تصوير زير کودکى را که اخيراً راه رفتن را شروع کرده است نشان مى‌دهد. چون کف پاها کاملاً روى زمين قرار گرفته و زانوها خم شده است، پا به شکل بارزى به سمت بالا برده مى‌شود. با تلاش کودک براى حفظ تعادل جانبى خود، پنجه‌ها به سمت خارج قرار گرفته، پاها از يکديگر فاصله مى‌گيرند (قسمت ب تصوير زير). چرخش تنه در صورت مشاهدهٔ بسيار کم و يا گام‌هاى کوتاه همراه است. دست‌ها و بازوها در وضعيت خميده و به‌صورت دفاعى در بالاى بدن قرار مى‌گيرد. حرکات بازوها کاملاً ثابت است و با حرکات پا هماهنگ نيست. وضعيت دفاعى دست‌ها و بازوها در کودکانى که جديداً راه رفتن را شروع کرده‌اند به تعادل ناپايدار و محافظت بدن در موقع افتادن کمک مى‌کند. همراه با رشد کودک، دست‌ها در کنار کمر (وضعيت دفاعى متوسط) و سپس در وضعيت کاملاً کشيده در کنار بدن (حالت دفاعى پائين) قرار مى‌گيرند؛ در اين حالت کودکان توانايى تاب دادن بازوها را به‌طور کامل ندارند (قسمت ج تصوير زير). هنگامى که کودکان عمل تاب دادن بازوها را شروع مى‌کنند، غالباً اين حرکت را به‌طور ناموزون و ناهماهنگ انجام مى‌دهند. گاهى نيز هر دو بازو ممکن است به‌طور هم‌زمان به جلو تاب داده شوند. (رابرتن، ۱۹۸۴).

راه رفتن پيشرفته

تلاش‌هاى اوليهٔ کودک براى راه رفتن از نظر کيفى با الگوى راه رفتن فرد بزرگسال متفاوت است. الگوى راه رفتن يک بزرگسال، همان‌طور که در تصوير زير مشاهده مى‌شود، نشان‌دهندهٔ تغييرات رشدى معينى است:

- طول گام بايد افزايش يابد تا منعکس‌کنندهٔ کاربرد زيادتر نيرو و باز شدن بيشتر پا در لحظهٔ فشار آوردن به زمين باشد. با رشد کودک طول پا افزايش مى‌يابد که در برداشتن گام‌هاى بلند مؤثر است.

- تماس کامل کف پا با زمين بايد به الگوى ضربه پاشنه و سپس تماس پنجه تغيير يابد که نتيجهٔ افزايش دامنهٔ حرکت پا است.

- فرد بايد تمايل پنجه‌هاى پا به بيرون را کاهش داده، سطح اتکاء را از کناره‌هاى بدن محدود کند (نزديک شدن پاها به هم) تا بتواند نيروهاى وارده را در صفحهٔ سهمى (Forward-backward plane) نگه دارد.

- افرادى که در راه رفتن مهارت دارند بايد به الگوى دو جانبهٔ قفل کردن زانو عادت کنند تا به دامنهٔ حرکت کامل پا کمک شود. در اين الگو مفصل زانو در لحظهٔ تماس پاشنهٔ پا با زمين کاملاً باز مى‌شود و با حرکت وزن بدن به جلو روى اين اندام، کمى خم شده، سپس بار ديگر هنگام فشار آوردن به زمين کاملاً باز مى‌شود. به‌دليل اينکه مفصل زانو در يک دور از هر گام دوبار کاملاً باز مى‌شود اين الگو را الگوى قفل شدن دوبارهٔ زانو مى‌نامند.

- با چرخش لگن خاصره دامنهٔ حرکت کامل پا و حرکت مخالف قسمت‌هاى مختلف بدن امکان‌پذير مى‌شود.

- تعادل بهتر مى‌شود و تمايل تنه به جلو کاهش مى‌يابد.

- افرادى که در اجراء مهارت راه رفتن پيشرفته هستند بايد حرکت دو بازوى چپ و راست را با پاها هماهنگ کنند. اين کار با اصل عمل و عکس‌العمل مطابقت دارد؛ يعنى دو اندام مخالف به‌طور هم‌زمان به جلو و عقب حرکت مى‌کنند. حرکت بازو بايد آرام از ناحيهٔ شانه‌ها و با همراهى ساعد صورت گيرد.