مراقبت‌های پیش از زایمان(۳)

حفاظت بهداشت اختصاصى

- کم‌خونى:

بررسى‌هاى گوناگون در هند نشان داده که در حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد زنان گروه‌هاى اقتصادى - اجتماعى پائين در سه ماههٔ آخر باردارى کم‌خون هستند. عمده‌ترين عوامل سبب‌شناختى عبارتند از: کمبود آهن و اسيدفوليک. به‌خوبى دانسته شده است که کم‌خونى خود در رابطه با بروز فراوان زايمان زودرس، خون‌ريزى پس از زايمان عفونت‌هاى نفاسى و پديده‌هاى ترومبوآمبوليک در مادر است. براى رفع اين مشکل قرص‌هاى آهن‌دار (۶۰ ميلى‌گرم) و اسيدفوليک (۵۰۰ ميکروگرم) به‌صورت روزانه توسط مراکز بهداشتى درمانى و خانه‌هاى بهداشت براى زنان باردار داده مى‌شود.

- کمبودهاى تغذيه‌اى ديگر:

بايد مادر را عليه کمبود‌هاى ديگر احتمالى و به‌خصوص کمبود پروتئين و ويتامين‌ها محافظت کرد. در بعضى مراکز M.C.H شير تازه‌ٔ رايگاه به همهٔ زنان باردار داده مى‌شود و در جاهائى که شير تازه نتوان داد بايد شير سرشير گرفته داده شود. کپسول‌هاى ويتامين A و D هم رايگان داده مى‌شود.

- مسموميت از باردارى:

وجود آلبومين در ادرار و افزايش فشار خون مبنى بر مسموميت دوران باردارى است. تشخيص زودرس و درمان اين موارد نشانهٔ کافى و رسا بودن مراقبت‌هاى پيش از باردارى است و خطر مسموميت دوران باردارى را به حداقل مى‌رساند.

- کزاز:

اگر مادر قبلاً ايمن نشده باشد بايد دو تزريق توکسوئيد کزاز انجام گيرد، نخستين تزريق در هفتهٔ ۱۶ تا ۲۰ باردارى و تزريق بعدى در هفتهٔ ۲۰ تا ۲۴ حداقل فاصله بين دو تزريق بايد يک ماه باشد و بهتر است تزريق دوم حداقل يک ماه پيش از زمان پيش‌بينى شدهٔ زايمان انجام گيرد. با وجود اين اگر زنى دير مراجعه کرده باشد نبايد از تزريق واکسن کزاز محروم شود.

در مورد زنانى که پيش از اين ايمن شده باشند يک تزريق يادآور کافى است، و همين تزريق ايمنى کافى براى باردارى‌هاى تا پنج سال بعد را فراهم مى‌آورد. توصيه شده است که در همهٔ باردارى‌ها توکسوئيد کزاز پشت سر هم تزريق نشود زيرا احتمال هيپرايمونيزاسيون و عوارض نامطلوب جانبى دارد. (بديهى است که در هر حال بايد دستورالعمل کشورى براى ايمن‌سازى زنان باردار رعايت شود.)

- سِفليس:

در صورت ابتلاء مادر به سِفليس، آلودگى جنين پيش از ماه چهارم باردارى روى نمى‌دهد و پس از ماه ششم که لايه سلول‌هاى لانگ‌هانس به کلى آتروفيه مى‌شود احتمال بروز آن از هر زمان بيشتر است هنگامى که مادر مبتلاء به مراحل اول و دوم سِفليس باشد احتمال آلودگى جنين بيش از زمانى است که ابتلاء به سِفليس ديررس در کار باشد.

آزمايش خون از نظر سِفليس يکى از کارهاى مرسوم در نخستين معاينهٔ زنان باردار است. چون ممکن است مادر بعداً هم به سِفليس آلوده شود بهتر آن است که آزمايش مذکور هم در ابتدا و هم در پايان باردارى مرسوم شود. از سِفليس مادرزادى به‌راحتى مى‌توان جلوگيرى کرد. ده روز تزريق پنى‌سيلين پروکائين (به مقدار ۶۰۰۰۰۰ واحد) همواره کافى است.

- سرخجه:

سرخجه بيمارى سبکى است، اين بيمارى به‌مدت يکى دو روز تب خفيف و کوفتگى بدن مى‌آورد. اگر زن باردارى در سه‌ماههٔ نخست باردارى دچار سرخجه شود ممکن است نوزاد او نا‌هنجارى‌هاى مادرزادى داشته باشد. در اين‌گونه بيماران مى‌توان قطع باردارى را در نظر گرفت.

- وضعيت Rh:

آزمايش گروه‌هاى خونى لازم است هر چه زودتر در اوايل هر باردارى انجام گيرد. زنان Rh منفى و با گروه خونى O و هم‌چنين زنانى که از گروه‌هاى خونى کمياب هستند بايد در هفتهٔ بيست و هشتم باردارى دوبار آزمايش شوند و وجود پادتن در آنها تعيين شود. يکى از جنبه‌هاى ضرورى مراقبت‌هاى پيش از زايمانى تعيين وضعيت پادتن‌هاى Rh است. براى پيشگيرى از حساسيت به Rh - پيشنهاد شده در همهٔ زنان در معرض خطر دويست تا سيصد ميکرو گرم ايمونوگلوبولين Rh در هفته‌هاى بيست و هشتم و سى و دوم باردارى از راه درون ماهيچه‌اى تزريق شود و يک تزريق ديگر هم پس از زايمان در صورتى که نوزاد Rh مثبت باشد انجام گيرد. بروز اريتروبلاستوز جنينى به علت Rh (در هندوستان) نزديک به يک مورد در چهارصد تا پانصد تولد زنده برآورد شده است.

آمادگى روانى

مراقبت پيش از زايمان تنها به معناى ملامسهٔ شکم، آزمايش خون و ادرار و تعيين اندازه‌هاى لگن زن نيست. بدون ترديد اين کارها در مراقبت پيش از زايمان مهم هستند ولى آماده‌سازى روانى زن هم به اندازهٔ آماده‌سازى جسمى اهميت دارد. بايد به زن باردار زمان و فرصت کافى داده شود تا دربارهٔ همهٔ جنبه‌هاى باردارى و زايمان با روشنى و آزادانه حرف بزند. اين کار در برطرف کردن ترس‌هاى او از زايمان بسيار مؤثر است. تشکيل کلاس‌هاى مادرپيشگي (مادرپيشگى Mothercraft به قياس هنرپيشگي، منظور آموزش فنون مادر شدن است.) در مراکز بهداشت مادر و کودک براى رسيدن به اين هدف کمک بسيار مى‌کند.