|
| وضعيت اجتماعى و اقتصادى استان
|
|
| برابر آمارگيرى جارى جمعيت در سال ۱۳۷۰، کل جمعيت استان ۳۲۰۶۵۱۱ نفر بوده که از اين تعداد ۴۲/۲ درصد در مناطق شهرى و ۵۷/۸ درصد در مناطق روستايى سکونت داشتند. تراکم نسبى جمعيت در هر کيلومترمربع در همين سال ۸۶/۸ نفر بود.
|
|
| رشد جمعيت شهرى استان در فاصلهٔ سال‌هاى ۷۰-۱۳۶۵ حدود ۵/۲ درصد بود. در همين مقطع، جمعيت روستايى استان از ۶۳ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۵۷/۸ درصد در سال ۱۳۷۰ رسيد که ۵/۲ درصد کاهش را نشان مى‌داد. به عبارت ديگر در فاصلهٔ سال‌هاى مذکور مهاجرت از روستا به شهر افزايش يافت.
|
|
| همدان منطقه‌اى است کوهستانى که در دامنهٔ رشته کوه الوند قرار گرفته و سرچشمهٔ رودها و جويبارهاى فراوان است. مراتع بين دره‌اى آن از ديرباز سبب جذب بخشى از دامداران و عشاير به اين منطقه بوده است. جمعيت تقريبى عشايرى که سالانه به اين استان مىآيند، حدود ۴۰ هزار نفر گزارش شده است. اين استان با زمستان‌هاى نسبتاً سرد و تابستان‌هاى معتدل، مراتع چراى بهاره و تابستانه را براى عشاير فراهم مى‌کند، تا آن حد که عشاير استان‌هاى همجوار نيز به اين استان کوچ ييلاقى مى‌کنند. از آن جمله‌اند تيره‌‌هايى از ايلات ترکاشوند، جمير، ياريم تاقلو و بنفشه که از ايلام، کرمانشاه، لرستان و استان مرکزى به اين منطقه مىآيند و در ارتفاعات شمالى و جنوبى الوند و ديگر نواحى مرتفع استان تابستان‌گذرانى مى‌کنند.
|
|
| تابستان کوتاه خاصه در مناطق مرتفع شمال تويسرکان و جنوب همدان سبب شده است که ايلات و عشاير صرفاً به دامدارى بپردازند و کشاورزى از رشد چندانى برخوردار نباشد. گروهى از تيرهٔ رحمتى ايل ترکاشوند در مناطق بين اسدآباد، تويسرکان و حوالى کوه خان گورمز به کشت و زرع محدود مى‌پردازند.
|
|
| اساس اقتصاد استان در مرحلهٔ اول کشاورزى و دامپرورى و در مرحلهٔ بعد مبتنى بر استخراج و استحصال معادن است. کشت در سطح استان به دو شکل ديم و آبى صورت مى‌گيرد، اما بيشتر اراضى کشت شده به صورت ديم است.
|
|
| مهمترين محصولات کشاورزى استان گردو، گندم، جو، سيب‌زمينى و چغندرقند است که کشت گندم و جو حدود سه چهارم اراضى زير کشت را به خود اختصاص داده است. محصول گردو به ويژه در تويسرکان از لحاظ کمى و کيفى کم‌نظير است. اولين مرکز تحقيقات گردو در کشور در شهر تويسرکان تأسيس شده است. محصولات مهم ديگر استان در قسمت‌هاى کوهستانى انواع ميوه‌ها (به ويژه سيب و گلابي) و در دامنه‌ها انگور، غلات، حبوبات و صيفى‌جات است.
|
|
| براساس سرشمارى کشاورزى سال ۱۳۶۷، در سطح استان ۵۶۰۸۰۲ هکتار زمين کشاورزى وجود دارد که از اين وسعت ۷۵۱۲۸۶ هکتار آبى و ۸۰۹۵۱۵ هکتار ديم است. از کل اراضى آبى ۸۱۶۱۸۰ هکتار زير کشت، ۸۷۷۸۰ هکتار به صورت آيش و ۰۵۱۲۵ هکتار باغ و قلمستان است. از کل اراضى ديم نيز ۳۷۶۲۶۰ هکتار زيرکشت و ۷۲۳۲۵۴ هکتار به صورت آيش و ۷۱۰ هکتار باغ و قلمستان است.
|
|
| شيوهٔ دامدارى اين استان بيشتر سنتى است، ولى با آموزش‌هاى لازم و اصلاح‌نژاد دام مى‌‌توان توليد محصولات دامى آن را افزايش داد. اين استان به علت تنوع آب و هوا، وجود مراتع وسيع و ييلاقى بودن منطقه، براى عشاير دامدار از اهميت خاصى برخوردار است. در حال حاضر وجود مجتمع‌هاى دامدارى صنعتى و نيمه‌صنعتى که زير نظر مرکز گسترش خدمات توليدى و عمرانى فعاليت دارند، توليد فرآورده‌هاى دامى آن را گسترش داده است.
|
|
| استان همدان از نظر معادن بسيار غنى است و مهمترين معادن آن گرانيت، سنگ آهک، سنگ ساختمانى، فلدسپات، سرب، روى، نقرهٔ آهنگران، گچ، ليمونيت، سيليس، تراورتن و سنگ آهن است.
|
|
| در اين استان صنايع دستى بيش از صنايع ماشينى گسترش دارد، هرچند که با ورود صنايع ماشينى روزبه‌روز از اهميت و اعتبار صنايع دستى کاسته مى‌شود.
|
|
| مهمترين صنايع دستى استان قالى‌بافى، سفالگرى، گيوه‌بافى، کفش‌دوزى، پوستين‌دوزى و دباغى است.
|
|
| قالى‌بافى همدان در سطح ملى مشهور است و قالى‌هاى ريزباف آن به خارج از کشور نيز صادر مى‌شود. سفالگرى از صنايع دستى مهم استان به ويژه لالجين در شهر بهار است. انواع اين ظروف و ابزار سفالى، علاوه بر مصرف محلى به خارج از آن نيز صادر مى‌شود.
|
|
| در اطراف شهر همدان و ديگر شهرستان‌هاى استان، کارگاه‌ها و کارخانه‌هاى متعددى تأسيس شده است که به تدريج بر تعداد آن‌ها افزوده مى‌شود.
|
|
| يکى از صنايع سبک استان، کارخانهٔ صنعتى توليد شيشه است که در غرب ايران کم‌نظير و از نظر ظرفيت توليدى منحصر به فرد است. اين کارخانه در حال حاضر انواع استکان، ليوان، شيشه و نظاير آن را توليد مى‌کند. ساير صنايع سبک استان عبارتاند از : صنايع غذايى، نساجى و چرم‌سازى، سلولزى، شيميايى، کانى غيرفلزى، برق و الکترونيک و صنايع فلزي.
|
|
| مهمترين فعاليت صنايع سنگين استان عبارتاند از : ريخته‌گرى چدن و توليد ادوات کشاورزى، ماشين‌آلات ساختمانى و راه‌سازى، سوپاپ انواع خودرو و شرکت فولاد همدان.
|
|
| بخش خدمات استان با توسعهٔ آموزش عالى و کسب تجارب نوين، گسترش قابل توجهى يافته است.
|
