مفهوم گروه ذینفع

معمولاً واژهٔ 'گروه ذينفع' را معادل واژه‌هائى چون 'گروه فشار' - Pressure group، 'گروه تحميل (اعمال نفوذ' - Lobby group ، 'گروه ذينفع خاص' - Special interest group، يا 'گروه‌هاى ذينفع رسمي' - Organized interest groups، به کار مى‌برند. گروه ذينفع را اين‌گونه تعريف مى‌کنيم 'گروه ذينفع عبارت است از مجموعه‌اى از افراد که بر اساس علايق يا نيازهاى مشترک گردهم آمده و تلاش مى‌کنند بر فرآيند سياستگذارى تأثير بگذارند و البته تمايل ندارند که مانند حکومت از شکل‌هاى رسمى قدرت، استفاده کنند (ماتيوس ۱۹۸۰). از و يژگى‌هاى بارز گروه‌هاى ذينفع به موارد زير مى‌توان اشاره نمود:

- گروه‌هاى ذينفع تلاش مى‌کنند بر حکومت‌ها اعمال نفوذ کنند، اما تمايلى به کسب قدرت و حکومت کردن ندارند. اين احزاب سياسى هستند که به‌منظور کسب قدرت و حکومت تلاش مى‌کنند. حتى اگر گروه‌هاى ذينفع، فردى را به‌عنوان نمايندهٔ خود در فعاليت‌هاى انتخاباتى (رياست جهموري، نمايندگى مجلس و ...) معرفى کنند، اين امر بيشتر براى معرفى گروه به مردم صورت مى‌کيرد تا کسب قدرت.

- همهٔ فعاليت‌هاى اين گروه‌ها، لزوماً سياسى نيست.

- گروه‌هاى ذينفع تلاش مى‌کنند به شيوه‌اى مستقيم يا غيرمستقيم و با انعکاس ديدگاه‌هاى مردم و ساير گروه‌ها به دولت، در فرآيند سياستگذارى اعمال نفوذ کنند.

- سياستمداران ديدگاه و نظرى مثبت در مورد اين گروه‌ها ندارند. اما تحليل‌گران سياست‌هاى عمومي، گروه‌هاى ذينفع را گروه‌هائى بى‌طرف مى‌دانند که تلاش مى‌کنند بر فرآيند تدوين سياست‌هاى کلان تأثير بگذارند.

گروه‌هاى ذينفع در سطوح مختلفى چون بين‌المللي، ملي، منطقه‌اى و محلى فعاليت مى‌کنند .البته گروه‌هاى دينفع را بر اساس ساختار سازمانى نيز مى‌توان به: گروه‌هاى مولّد - Producer groups، و گروه‌هاى نامولّد - Non- Producer groups، و گروه‌هاى ناپايدار - Single-Interest groups، طبقه بندى کرد. از جمله گروه‌هاى مولّد مى‌توان به سازمان‌هاى تجاري، سازمان‌هاى کارگرى -Labour organizations و انجمن‌هاى حرفه‌اى - Professional associations، اشاره کرد. اين گروه‌ها با افراد متنفذ و سطوح عالى مديريت سازمان‌ها در ارتباط بوده و عضويت در اين گروه‌ها از ثبات مطلوبى برخوردار است. بقاى اين نوع گروه‌هاى دينفع به:

- توان آنها در کسب مزايا و منافع براى اعضاء خود؛

- توان آنها در برقرارى ارتباط با دولتمردان

- توان آنها در چانه‌زنى و مذاکره با حکومت و ساير گروه‌ها ذينفع وابسته مى‌باشد. در گروه‌هاى نامولّد، منافع مشترک اعضاء گروه، تضمين‌کنندهٔ بقاى گروه است. ساختار سازمانى گروه‌هاى ناپايدار، موقتى و شکننده است، زيرا گروه به محض دست‌يابى به آرمان‌ها و اهدف خود يا به محض نوميدى از کسب اهداف خود منحل مى‌شود. جدول (گروه‌هاى ذينفع جهانگردي) انواع گروه‌هاى ذينفع جهانگردى را نمايش مى‌دهد.

جدول گروه‌هاى ذينفع جهانگردى

سطح

گروه‌هاى مولّد

گروه‌هاى نامولّد

گروه‌هاى ناپايدار

بين‌المللي

شوراى جهانى مسافرت و جهانگردى-World Travel and Torism Council.

گروه‌هاى طرفدار محيط زيست نظير: سازمان توسعهٔ جهانگردي، اتحاديهٔ بين‌المللى حفظ و نگهدارى منابع طبيعى - International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources IUCN، صندوق جهانى حمايت از حيات وحش - World Wildife Fund، .

ناگهانى و يکباره به موضوعات مربوط به محيط زيست و مسائل و معضلات اجتماعى دربخش‌ها و نقاط خاصى از جهان مى‌پردازند. مثلاً تلاش به‌منظور پايان دادن به‌ سوءاستفادهٔ جنسى از کودکان در بخش جهانگردى در پاره‌اى ازکشورهاى آسيائي؛ يا تلاش به‌منظور توقف طرح توسعهٔ زمين‌هاى گلف در جنوب شرقى آسيا.

ملي

اتحاديه‌هاى ملى جهانگردي، اتحاديه‌هاى تجاري، اتحاديه‌هاى تجارى و حرفه‌اي

سازمان‌هاى حمايت از مصرف‌کننده و طرفدار حفظ محيط زيست نظير انجمن حفاظت از حيات‌وحش

گروه‌هاى ناپايدار زيست‌محيطي، به‌عنوان مثال آنهائى که با احداث فرودگاه در منطقه‌اى خاص مخالفت مى‌کنند.

محلي

اتاق بازرگاني، اتحاديه‌هاى منطقه‌اى تجارت جهانگردي.

گروه‌هاى طرفدار و حامى ماليات دهندگان - Rate-Payers.

گروه‌هائى که با توسعهٔ جهانگردى در منطقه‌اى خاص مخالفت مى‌کنند، نظير گروه‌هائى که با ايجاد و توسعهٔ استراحتگاه‌ها مخالفت مى‌کنند.

طبقه‌بندى گروه‌هاى ذينفع، در شناسائى افراد مؤثر، روش‌هاى مورد استفاده و قدرت اين گروه‌ها در تأثيرگذارى بر فرآيند سياستگذاري، بسيار مفيد است. بقاى هر گروه به تعهد اعضاى آن گروه در دست‌يابى به آرمان‌ها و اهداف تعيين شده و ثبات ساختارى آن، وابسته است (کوهن ۱۹۸۸).