آموزش مدیریت مالی کودکان و نوجوانان

آموزش مسائل مالی به فرزندان و پرورش عادات مالی خوب در آنها دارای مزایای بلند مدت بوده و تلا شی ارزنده به شمار میآید. بی توجهی والدین در این باره می تواند پیامدهایی ناخوشایند برای آتیه فرزندان به همراه داشته باشد. متاسفانه برخی والدین در آموزش مسائل مالی به فرزندان خود کوتاهی می کنند زیرا فکر می کنند که اساسا حرف زدن راجع به پول به فرزندان درست نیست یا برای این کار وقت و پول کافی دراختیار ندارند. والدین صرف نظر از هر سطحی از درآمد وظیفه دارند فرزندان رابا پول و مسائل پیرامون آن آشنا سازند.
آموزش مسائل مالی به کودکان و نوجوانان تنها به آماده کردن آنها برای بازار کار و اشتغال یا آموزش پس انداز پول به آنها محدود نمی شود. ما به عنوان والدین باید به فرزندان خود کمک کنیم تا معانی مثبت و منفی پول را درک کنند. این که آنها صرفا به پول علا قه داشته باشند کافی نیست بلکه باید به آنها آموخت که برای به دست آوردنش باید تلا ش کنند. والدین و فرزندان باید احساسات و عقاید خود را راجع به پول بیان کنند تا بتوانند در این مورد به یک نظر واحد برسند. برخی پدر و مادرها احساس و نظرخوبی راجع به پول ندارند. این موضوع بعضا از تجربیات ناخوشایند و باورهای خانوادگی غلط خود آنها ناشی می شود. به هر حال آموزش مسائل مالی به فرزندان مستلزم داشتن یک رویه و نگرش واحد راجع به پول است.
برای آموزش مسائل مالی به کودکان و نوجوانان باید در چارچوب ذهنی آنها بیندیشیم و عمل کنیم. بچه ها برای فهم موضوعات مالی نیازمند شبیه سازی، مثال عینی، تمرین و ... هستند.
آنها دقیقا می خواهند بدانند که چطور باید مثل آدم بزرگ ها عمل کنند. هر وقت پول در میآوریم، پول جابه جا می کنیم، پول خرج می کنیم، پولی رابه کاری اختصاص می دهیم، پولی به کسی می بخشیم، از کسی پول قرض می کنیم، همه و همه فرصت هایی هستند که با استفاده از آنها می توانیم به بچه های خود نحوه عملکرد پول و شیوه تصمیم گیری مالی را بیاموزیم. فقط به خاطر داشته باشیم که درآموزش مسائل مالی به فرزندان باید از دیکته کردن چیزها، جهت دادن، نقد کردن بی مورد اجتناب کرد و در عوض به آنها اجازه داد تا به روش کودکانه آزمون و خطا به مسائل پی ببرند.
اولین و مهمترین گام برای این منظور آشنا ساختن فرزندان با مفاهیم عمده مالی اعم از کسب درآمد، خرج کردن، پس انداز، قرض کردن و بخشیدن است.
البته درک مفاهیمی چون قرض کردن و بخشیدن برای کودکان کم سن و سال به ویژه آنهایی که تازه شروع به حرف زدن می کنند دشوار است زیرا آنها هنوز قادر به انجام محاسبات مالی و درک مسائل از زاویه های متفاوت نیستند. بنابراین، بهتر است والدین با آموزش سه مفهوم اول آغاز کنند. یادگیری درست مهارت های مالی در کودکان و نوجوانان نیازمند گذر زمان است. در ادامه، معنایی کلی و قاعده هر یک از این مفاهیم را توضیح می دهیم و راهنمایی هایی را برای سهولت کاروالدین ارائه می کنیم.
کسب درآمد- درآمد یا کسب درآمد به روش پول درآوردن گفته می شود. برای کسب درآمد و پول درآوردن راه های زیادی وجود دارد. فرزندان ما می توانند از میان راه های درست و مشروع راهیبرای خود انتخاب کند. خرده فروشی، کمک به پدر و مادر ولو به طور مقطعی، خرید سهام، ارائه خدمات کوچک به تناسب توانایی و از این قبیل. برای کسب درآمد هیچ راهی بر دیگری برتری ذاتی ندارد و مهم رضایت فرد و مشروع بودن آن است. ما به عنوان والدین باید به فرزندانمان بیاموزیم کار کردن شرافتمندانه برای کسب درآمد (با در نظر گرفتن محدودیت های سنی) به هیچ وجه عار نیست ولو این که راهمان به ظاهر راهی پیش پا افتاده و کوچک باشد. بنابراین، باید فرزندان را از سنین پایین با مفهوم کسب درآمد مانوس کنیم. فرآیند کسب درآمد و پول درآوردن مشروع همراه با برنامه ریزی درست، موضوعی نیست که فرزندانمان بخواهند به بعد از فارغ التحصیل شدن از دانشگاه، هنگام تشکیل زندگی مشترک و... به آن فکر کنند. آشنایی عملی فرزندان با کسب درآمد آزادی، قدرشناسی، استقلا ل مالی، استانداردها و عادات شغلی درست، شیوه های ارزیابی مشاغل، مسوولیت پذیری و رابطه میان پول، زمان، مهارت و انرژی را به آنها می آموزد. برای این منظور لا زم است والدین به نکات زیر توجه کنند:
▪ برای تقویت روحیه مسوولیت پذیری، در کارهای خانه به فرزندان خود وظایفی را بدون پرداخت اجرت محول کنید. این وظایف ارتباطی با وظایفی که در قبالش به آنها پول می پردازید ندارد.
▪ اگر فرزندتان در بیرون از خانه صاحب شغلی است درباره شرایط کاری، مسوولیت و سمت شغلی، خطرات و مشکلا ت مالی مربوط به آن شغل، انتظارات تان از نحوه استفاده از درآمد و کمکی که می توانید برای بهبود شغلش ارائه دهید با وی گفت وگو کنید (برای مثال رساندن وی به محل کار در روزهای بارانی.)
▪ به فرزندتان کمک کنید که کلیه درآمدها و هزینه های خود را به طور منظم در یک دفترچه یادداشت درج کنند. نقطه سربه سر - نقطه ای که هزینه ها با درآمدها برابر می شود - را به وی بیاموزید.
▪ سعی کنید فرزندانتان را در حین اشتغال دائما حمایت کنید و به یک باره از حمایت وی دست نکشید.
▪ زمانی که به کسب درآمد اختصاص داده می شود باید از زمان فراغت و تفریح، مطالعه، انجام تکالیف مدرسه یا وظایف خانه جدا باشد. برای مثال، فرزندان نباید کار و کسب درآمد را بهانه ای برای فرار از درس و تحصیل یا برعکس تحصیلا ت را بهانه ای برای فرار از کسب درآمد و مسوولیت های خانگی قرار دهند.
خرج کردن - خرج کردن یا هزینه کردن به شیوه استفاده فرزندان از پول و درآمد اطلا ق می شود. فرزندان ما روش های مختلفی برای خرج کردن پول خود انتخاب می کنند. خریدن البسه و پوشاک، وسایل تفریح و سرگرمی، کتاب، رفتن به مسافرت و... خرج کردن به فرزندان ما تفاوت بین خواسته ها و نیازها، فرصت مقایسه و انتخاب گزینه های مختلف، نحوه تصمیم گیری و پذیرش مسوولیت این تصمیمات و نحوه محاسبه را می آموزد. در مورد نحوه خرج کردن فرزندان به نکات زیر توجه کنید:
▪ به فرزندان خود اجازه دهید تا اشتباه کردن و پیامدهای ناشی از آن را عملا تجربه کنند. مطمئن باشید فرزندانتان می دانند که شما نیز در زندگی مرتکب اشتباهاتی شده اید. اشتباه کردن ناپسند نیست بلکه تکرار اشتباهات و درس نیاموختن از آن ناپسندتر است.
▪ معیارهایی همچون کیفیت بالاتر، سهولت دسترسی، قیمت مناسب و دیگر معیارهای مقایسه و گزینش را به فرزندان خود بیاموزید. فکر نکنید که آنها خود از این مفاهیم و اصطلاحات سر در می آورند.
▪ به فرزندان خود اجازه دهید که بدانند شما همیشه نمی توانید آنچه را که دلتان می خواهد بخرید. این موضوع را می توانید هنگام خرید های خیابانی به او بیاموزید.
▪ هنگام تصمیم گیری مالی سعی کنید یک تصویر مالی جامع در ذهن او ترسیم کنید. برای مثال، به وی بیاموزید که رفتن به سینما فقط شامل پرداخت بهای بلیط فیلم نیست، بلکه برای این منظور شما متحمل هزینه های دیگری از جمله بنزین ماشین ، تنقلات و خوراکی، نوشیدنی ها و از همه مهم تر وقت و انرژی نیز می شوند. این کار به آنها کمک می کند به هنگام تصمیم گیری مالی آگاهانه تر عمل کنند.
▪ درباره پول و مسائل مالی با او حرف بزنید. حتی آنها را در بحث ها و تصمیم گیری های مالی خانواده البته به مقتضای سن و میزان درکشان دخالت دهید. با این کار آنها احساس ارزشمندی و احترام می کنند و پول و امور مربوط به آن را تابو قلمداد نمی کنند.
پس انداز کردن - پس انداز به پولی گفته می شود که بچه ها برای استفاده از آن در آینده کنار می گذارند. با پس انداز کردن، فرزندان ما یاد می گیرند که برای تامین خواسته ها و نیازهای آینده خود باید از خواسته های غیرضروری امروز خود چشم پوشی کرد. آنها می آموزند که در اولویت بندی ها باید اول به خودشان پرداخت کنند. نتیجه برنامه ریزی امروز آنها رضایت خاطر در آینده می باشد. آنها یاد می گیرند که بین هزینه کردن و درآمد کسب کردن رابطه متقابل وجود دارد و در نهایت آنها با نحوه پس انداز برنامه ریزی شده و منظم برای اهداف مختلف آشنا می شوند. متداول ترین شیوه پس انداز بچه ها تهیه قلک است. آنها معمولا قسمتی از پول تو جیبی، عیدی و هدایای نقدی خود را در یک قلک مخصوص جمع آوری می کنند و در مواقع نیاز از آنها استفاده می کنند. هر چند که این کار آنها نیاز به مدیریت و هدایت والدین دارد. در مورد پس انداز فرزندان به نکات زیر باید توجه کرد:
▪ تفاوت بین پس انداز کوتاه مدت و پس انداز بلند مدت را برای فرزندان خود تشریح کرده و آنها را در تنظیم اهداف بلند مدت و کوتاه مدت پس انداز یاری کنید. آنها باید بیاموزند برای نیازها و خواسته های روزمره و موارد ضروری پیش بینی نشده در آینده چگونه باید پس انداز کنند. سعی کنید فرق بین نیازهای ضروری و اولیه و نیازهای غیرضروری و ثانویه انسان را برای آنها توضیح دهید. آنها را راهنمایی کنید که برای پس انداز از چه زمانی شروع کنند، چه مبلغی را پس انداز کنند، کجا پس انداز کنند، چه موقع باید از پس انداز خود برداشت کنند و...
▪ آنها را راهنمایی کنید تا با ثبت مبالغ پس انداز دائما از میزان موجودی پس انداز خود آگاه باشند.
▪ به آنها بیاموزید به پس انداز خود پایبند باشند. برداشت بی مورد و برنامه ریزی نشده از پس انداز برای مصارف و نیازهای غیرضروری در صورت تبدیل شدن به عادت، اهداف پس انداز فرزندانمان را دچار مشکل می کند. برای جلوگیری از این کار به آنها کمک کنید تا به دقت موارد برداشت و مصرف پول پس انداز شده خود را تنظیم و یادداشت کنند.
برای ترغیب فرزندانتان به پس انداز از جوایز غیرنقدی استفاده کنید. درک مزایای پس انداز برای بچه های کم سن و سال دشوار است. تشویق ها می تواند تا اندازه زیادی برای پس انداز بلند مدت آنها یک قوت قلب به شمار آید. برای مثال، سالیانه میزان پس انداز آنها را با همدیگر کنترل کنید. این کار می تواند نوعی تجدید روحیه برای آنها باشد.
قرض کردن- قرض کردن یا قرض گرفتن به این معناست که فرزندان می توانند پولی را برای رفع نیازهای امروز خود از کسی گرفته و بعدها در موعد مشخص به آنها برگردانند. البته فرزندان ما در عمل کمتر به قرض گرفتن متوسل می شوند. کسب درآمد و پس انداز بهترین روش های تامین نیاز های فرزندان است و عمل قرض گرفتن نباید برای آنها تبدیل به یک عادت شود. برعکس، آنها باید به لحاظ استطاعت مالی به سطحی برسند که برای تامین نیاز هم سن و سالا ن خود به آنها پول قرض بدهند.هر چند، قرض گرفتن آنها را با هزینه های قرض گرفتن، ساختار و اصول قرض گرفتن، پیامدهای خریدهای امروز و پرداخت های فردا، زمان مناسب این کار، ضرورت بازپرداخت پول قرض گرفته شده و محدودیت های مالی آشنا می کند. در این مورد به نکات زیر توجه کنید:
اگر فرزندانتان از شما درخواست قرض کردند حتما توانایی آنها را در بازپرداخت پول در نظر بگیرید. هرگز بیش از حد توان به او پول قرض ندهید. سعی کنید میزان واقعی نیاز مالی او را ارزیابی کنید. ممکن است فرزندان ما درست نتوانند مبلغ مورد نیاز واقعی خود را تشخیص دهند و به کمک ما نیاز داشته باشند.
قرض گرفتن باید در مواقع ضرورت و اضطرار و برای تامین بخشی از وجوه کلی مورد نیاز انجام شود. به فرزندان خود بیاموزید که نیازهای خود را از طریق کسب درآمد، پس انداز و سرمایه گذاری تامین کنند.
هر مبلغی به فرزند خود قرض می دهید، طی یک قرارداد کتبی شرایط و زمان بازپرداخت آن را مشخص کنید. با این کار تعهد پذیری و پایبندی به تعهدات را به آنها می آموزید.
روش های صرفه جویی در هزینه ها و مخارج را به او بیاموزید تا به جای قرض کردن از مبالغ صرفه جویی شده برای تامین و خریداری مایحتاج خود استفاده کنند.
بخشیدن- بخشش یا بخشیدن، به این معناست که فرزندان ما بخشی از داشته های خود را با دیگران- به ویژه افراد فقیر و نیازمند- سهیم شوند. بخشش به عنوان یک صفت پسندیده انسانی می تواند نقش قابل توجهی در رشد معنوی فرزندان ما ایفا کند. بخشش به فرزندان ما میآموزد چگونه با کمک به دیگران، در خود و همنوعان خود احساس شادی و رضایتمندی واقعی بیافرینند. بخشش فراتر از همه چیز یک از خود گذشتگی است. باید به فرزندان خود بیاموزیم بخشش درست و به جا نه تنها به معنای از دست دادن چیزی نیست، بلکه با برخورداری از ثواب الهی و کسب یک فضیلت انسانی ارزشمند، در واقع به دست آوردن بالا ترین ارزش ها قلمداد می شود. البته درک چنین مفهومی شاید برای فرزندان ما دشوار باشد. اما با رعایت محدودیت های سنی و جوانب امر می توان به تدریج این خصلت پسندیده را در فرزندان پرورش داد. در خصوص بخشش لا زم است والدین به نکات زیر توجه کنند:
به فرزندان خود بیاموزیم که بخشش فقط شامل دادن پول به دیگران نیست، بلکه آنها می توانند از دانش و اطلا عات، وقت، مهارت، لوازم قابل استفاده غیر ضروری و حتی شادی و لبخند خود نیز به دیگران ببخشند.
شیوه درست بخشش اعم از رعایت کامل جوانب اخلا قی، تمییز میان نیازمندان واقعی از نیازمندان غیرواقعی و شناخت موارد به جا و نا به جای بخشش را به فرزندان آموزش دهیم.
با مصادیق عینی و عمل، بخشیدن را به بچه های خود بیاموزید نه گفتار و پندآموزی صرف.
چنانچه زمینه مناسبی برای انجام کارهای خیریه برای فرزندان خود پیدا کردید می توانید آنها را در این فعالیت ها مشارکت دهید. میزان مشارکت مهم نیست، بلکه نفس عمل ارزشمند است.
شاید درک مصادیق بخشش معنوی و فرهنگی برای فرزندان دشوار باشد، سعی کنید به آنها در این رابطه کمک کنید.
آنها را نسبت به بخشش های بی حساب و کتاب و نا به جا آگاه کنید.
سرمایه گذاری- آموزش مفهوم درستی از سرمایه گذاری و کسب سود می بایست با ظرافت بیشتری صورت پذیرد و شاید برای برخی سنین پایین این موضوع به سادگی جا نیفتد. تشریح نحوه عمل حساب های سرمایه گذاری بانک ها یا خرید تعدادی سهام از بورس و توضیح نحوه کسب سود حاصل از آن، می تواند به تدریج درک درستی از مفهوم سرمایه گذاری را برای آنان ایجاد کند.

نویسنده : حسن حاجی زاده اناری

منبع : روزنامه مردم سالاری