لیس زدن بستنی در مریخ

در دوره‌ و زمانه‌ی ما دیگر دیدن آثار فرهنگ‌های کهن،‌ بناهای تاریخی، موزه‌های اشیای قدیمی و جلوه‌های زندگی پیشینیان، خیلی جذاب و جالب به‌نظر نمی‌رسد. ورزش‌های تفریحی مثل ماهی‌گیری و قایق‌رانی یا ورزش‌های زمستانی، به‌تنهایی گردش‌گران را جلب نمی‌کنند. دیگر مردم،‌ هرجای زمین که باشند، با زدن چند دگمه می‌توانند دنیای زیبای مناظر دوردست را در سینماهای خانگی خود ببینند. با تمام این حرف‌ها بزرگ‌ترین صنعت جهان، توریسم یا گردش‌گری،‌ در حال تحول و پوست‌اندازی است.
تصور کنید صبح یک روز تعطیل بیدار می‌شوید، یک فلاسک چای برمی‌دارید، سوار سفینه‌ی شخصی‌تان می‌شوید تا شما را تا یک مدار خلوت بین زمین و ماه برساند و دقایقی را در شرایط بی‌وزنی استراحت کنید. اما امان از دست این توریست‌های وظیفه‌نشناس و اعصاب‌خردکن. این‌جا هم نمی‌گذارند آدم چند دقیقه‌ای راحت باشد. گروهی از بچه‌ها لباس‌های فضایی‌شان را پوشیده‌اند و دارند بیرون سفینه‌شان بازی می‌کنند. پدر و مادرهایشان در گوشه‌ای دیگر دارند از نور خالص خورشید استفاده می‌کنند تا حالی به پوستشان بدهند. دیگر صدایتان در می‌آید. بابا این‌جا هم که دیگه ... شده! تصمیم می‌گیرید تا شب نشده،‌ برگردید پایین و برای هفته‌ی بعد، یک سوئیت پنج‌ستاره در هتل هیلتون مریخ برای دو روز رزرو کنید.
رویایی که مردم در دهه‌ی شصت میلادی از سال ۲۰۰۰ داشتند،‌ چیزی شبیه این بود. رویایی که شاید برای تحقق آن باید ۵۰ تا ۱۰۰ سال دیگر صبر کرد. اما برای جوان‌های دهه‌ی ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ که با داستان‌های آیزاک آسیموف و آرتورسی کلارک و استاینسلاولم بزرگ شده بودند، رویای دور از دست‌رسی نبود. آن‌ها فرزندان نخستین دوره‌ی فضا بودند. اما واقعا چه اتفاقی افتاد که الآن در سال ۲۰۰۶ می‌گویند که شاید سال ۲۰۱۹ بشر دوباره به ماه برود و یا برای قدم گذاشتن روی مریخ باید تا سال ۲۰۳۰ صبر کرد؟
رایانه و اینترنت. بله؛‌ انقلاب انفورماتیک چیزی بود که رویاسازان آن دوران،‌ به آن فکر نکرده بودند. شاید بهتر است بگوییم که کامپیوترهای خانگی،‌ جواب اصلی این سوال هستند. شکی نیست که کامپیوترهای خانگی با فراهم آوردن امکان اشتراک اطلاعات با همه، در هرکجا، و در هرزمان، از همین حالا دنیا را کوچک‌تر کرده‌اند. فن‌آوری امروز، ما را در لحظه‌ای به آن سوی دنیا منتقل می‌کند. اما کامپیوترهای خانگی با همه‌ی فوایدشان، تنها شاید یک ضرر برای دوست‌داران آسمان داشته‌اند: عصر فضا را نیم قرن عقب انداخته‌اند. از یک طرف، پیش‌رفت در کامپیوترهای خانگی، باعث کوچک‌تر شدن و توانمندتر شدن پردازنده‌ها شد. برای همین بشر توانست بسیاری از ماموریت‌های تحقیقاتی فضایی را به روبات‌ها واگذار کند و به‌جای ساخت فضاپیماهای میلیارددلاری که انسان را به آسمان می‌برند، سراغ فضاپیماهای روباتیک چند میلیون دلاری برود. برای همین هنوز وسیله‌ی مطمئنی برای سفر فضایی چندساله ابداع نشده. از طرف دیگر با پایان جنگ سرد و مسابقه‌ی فضایی، دولت‌ها به فضا به‌صورت یک فن‌آوری لوکس نگاه می‌کردند که در درجات بعدی قرار داشت. حالا آن‌ها باید از فرصتی که کامپیوترها به‌وجود آورده بودند، برای گسترش رفاه و تامین اجتماعی عمومی استفاده می‌کردند.
● رویا باز می‌گردد
اما به‌نظر می‌رسد ورق درحال برگشتن است. وقتی پل آن یکی از پدران انقلاب انفورماتیک و از بنیان‌گذاران مایکروسافت، درحال سرمایه‌گذاری برای فرستادن توریست به فضاست، نشان می‌دهد که عصر دوم فضا آرام آرام دارد شروع می‌شود. تا حالا که سه نفر با خرج خودشان و البته با امکانات دولتی به‌فضا رفته‌اند. یکی هم همین روزها آن بالاست و چون ایرانی هم هست، توجه ما را جلب کرده. اما روی این افراد نمی‌شود اسم توریست یا فضاگرد گذاشت. دنیس تیتو، گرگوری اولسن، مارک شاتلورت و انوشه انصاری با کلاه آفتابی و دوربین عکاسی به آسمان نرفتند. آن‌ها یک برنامه‌ی فشرده‌ی تحقیقاتی را در فضا انجام می‌دادند. شاید سرشان شلوغ‌تر از روزهای پرمشغله‌ی کاری روی زمین هم بوده. اما اوضاع آن‌قدرها هم بد نیست. در آلاسکا،‌ فلوریدا، کالیفرنیا و سنگاپور، ملت دارند پایگاه‌هایی برای فرستادن فضاگرد راه می‌اندازند. همین خانم انصاری می‌خواهد در بیخ گوش خودمان در راس‌الخیمه که یکی از امیرنشین‌های کشور امارات است، یک پایگاه فضاگردی راه بیندازد. کانادا برای ساخت اولین پایگاه فضایی خود که ارسال تجهیزات مورد نیاز برای ایستگاه بین‌المللی فضایی و حتی فرستادن توریست به فضا را انجام می‌دهد،‌ برنامه‌ریزی کرده است.
● وسیله‌ای برای سفر
یک شرکت کانادایی‌ـ‌آمریکایی به‌اسم فضاسیاره‌ که درحال تولید تجهیزات راکت پرتاب است، تخمین زده که هزینه‌ی ساخت یک سفینه‌ی فضاگردی، چیزی حدود ۲۰۰ میلیون دلار خواهد بود. فضاسیاره با پیش‌فرض ارسال تجهیزات به ایستگاه بین‌المللی فضایی، برنامه‌ی توسعه‌ی تجارت توریسم فضایی، با فرستان سرنشین به پروازهای ۱۵ دقیقه‌ای شبه‌ مداری را دارد. آن‌ها می‌خواهند ساخت سفینه را از حدود یک سال آیند شروع کنند و اولین پرواز شبه‌مداری خود را در ۲۰۰۹ انجام دهند. باز هم همین خانم انصاری، یک مسابقه‌ی ۲۰۰ میلیون دلاری برای طراحی یک سفینه‌ی خصوصی فضایی به‌نام X-Prize برگزار کرد که طراح سفینه‌ی Spaceship ۱ برنده‌ی آن شد. قرار است از روی طرح‌های این مسابقه، چند سفینه‌ی خصوصی فضایی ساخته شود.
برت راتن، طراح مشهور عالم هوافضا، در حال آماده‌سازی اولین ناوگان فضاپیمای تجاری سرنشین‌دار برای شرکت ویرجین گالاکتیک‌ است. این شرکت،‌ متولی گردشگری فضایی است. او از سیل پیشنهادات برای ساخت فرودگاه فضایی به‌شدت تعجب کرده و گفته که این موضوع درحال تبدیل‌شدن به یک رقابت جهانی است.
● ترمینالی برای سفر
سال‌هاست پایانه‌های پرتاب فضایی، توسط سازمان‌های فضایی دولتی دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. این پایانه‌ها با توجه به نوع ماموریت متفاوت پرتاب‌های فضایی، شامل سکوهای پرتاب مجزا، باندهای ویژه و آشیانه‌های متداولی هستند. اکثر آن‌ها در نواحی دورافتاده‌ی ساحلی هستند تا اجزا و قطعات جداشده از پرتاب راکت‌های فضایی در بازگشت به زمین به کسی نخورد. اما فرودگاه‌های جدید فضایی باید مکانی تجاری و مناسب شان گردشگرانی باشند که حاضر شده‌اند میلیون‌ها دلار پول صرف یک تور چندروزه کنند. سالن‌های انتظار، باند‌های بزرگ، و اتومبیل‌هایی که گردشگران را به سفینه‌ی فضایی می‌برد بیشتر شبیه یک فرودگاه شیک هوایی است تا یک مرکز پرتاب فضایی.
اما مشکلات فنی زیادی وجود دارد. هنوز هیچ‌یک از فضاپیماهای شخصی، آزمایش پرتاب خود را کاملا پشت سر نگذاشته‌اند. ضمنا هنوز هزینه‌ی برآوردشده برای یک پرواز زیر مداری که به گردشگر اجازه می‌دهد تنها برای لحظاتی افق کروی زمین و لایه‌ی آبی‌‌رنگ اتمسفر را تشخصی دهد، بسیار سرسام‌آور است. اما کم نیستند افرادی که حاضرند ۱۰۰ تا ۲۵۰ هزار دلار بدهند تا چنین تجربه‌ی شگفت‌انگیزی را در کارنامه‌ی زندگی خود ثبت کنند. پیش‌بینی می‌شود که این صنعت تا پایان سال ۲۰۲۰ چیزی حدود ۷۵۰ میلیون دلار درآمد به جیب گردانندگان آن بریزد و تا ۵۸۰۰ شغل جدید ایجاد کند.
شرکت ماجراجویی‌های فضایی، (اسپیس‌ ادونچرز) داراد یک فرودگاه فضایی تجاری در سواحل جنوبی خلیج فارس می‌سازد. این شرکت قصد دارد در آینده‌ای نه‌چندان دور فرودگاه فضایی راس‌الخیمه را برپا کند. دولت محلی راس‌الخیمه و شرکت اسپیس ادونچرز از سرمایه‌گذاران عمده‌ی این پروژه‌ی ۲۶۵ میلیون دلاری هستند. نزدیکی این فرودگاه فضایی به دوبی که مرکز توریسیتی پرزرق و برقی در حاشیه‌ی جنوبی خلیج فارس است و نزدیکی آن به خط استوا که در پرتاب‌های فضایی مهم است، و نیز دلارهای نفتی سرگردان که منتظر بهانه‌ای برای خرج شدن‌اند، از عمده‌ترین دلایل برپایی چنین مرکزی در منطقه است.
● جایی برای ماندن
اما در فضا نیاز به یک هتل هم هست. ایستگاه فضایی بین‌المللی فقط جایی برای تحقیقات است. برای همین،‌ گروهی هم به‌سراغ طراحی هتل فضایی رفته‌اند. مهندسان معماری اسپانیا، طرح ساخت اولین هتل فضایی جهان را به‌شکل یک خوشه‌‌ی انگور تهیه‌کرده‌اند. این هتل،‌ انواع امکانات و تجهیزات برای استراحت فضاگران و فضانوردان را دارد. این هتل فضایی توسط یک شرکت معماری در بارسلونا، و یک گروه مهندسی از فلوریدای آمریکا تهیه شده. اتاق‌های این هتل،‌ به‌صورت حبه‌های انگور به‌یک هسته‌ی مرکزی متصل می‌شوند. این اتاق‌ها به‌شکل کپسول‌هایی با شش متر طول و چهار متر ارتفاع هستند که پنجره‌های بزرگی مشرف به بیرون دارند. داخل اتاق‌ها، زاویه‌ای ندارد، بلکه‌ تنها دارای یک برجستگی است که برای غذا خورند،‌ خوابیدن و نگاه‌کردن به فضا در نظر گرفته شده.
نصب هتل فضایی،‌ از زمین و با انتقال قطعات آن توسط شاتل انجام خواهد شد. این سفینه،‌ در هر سفر می‌تواند تا سه اتاق به‌علاوه‌ی یک جرثقیل هسته‌ی مرکزی که گنجایش ۲۲ کپسول را دارد، به فضا انتقال دهد. این هتل، این قابلیت را دارد که کپسول‌های دیگری نیز به‌عنوان محل پذیرش هتل، کافه‌تریا، و رستوران به آن اضافه شود. اکنون بررسی‌ها روی لباس‌هایی که گردشگران جدید می‌توانند در هتل به‌تن کنند و شرایط لازم برای هتل در شرایط فقدان صدا در فضا صورت می‌گیرد.
اما رویای گردش‌گری فضایی، با پرتاب موفقیت‌آمیز ماهواره‌ی قابل انبساط جنسیس ۱ (Genesis-۱) رنگ تازه‌ای به‌خود گرفت. فضاپیمای جنسیس ۱،‌ چند هفته پیش با یک موشک بالستیک، از خاک روسیه به‌فضا پرتاب شد. این ماهواره، به‌محض رسیدن به مدار زمین، صفحات خورشیدی خود را گشود و شروع به انبساط کرد. هدف اصلی و بلندمدت از پرتاب چنین ماهواره‌ای، طراحی و ساخت هتل فضایی و پذیرایی از گردشگران ثروتمند در مدار زمین است. چون طراحی و ساخت ایستگاه‌های فضایی برای مقاصد گردگشگری بسیار پرهزینه است، شرکت Bigelow Aerospace بر آن شد تا تمرکز خود را برروی ایده‌ی تاسیسات مسکونی قابل انبساط معطوف کند. اگر همه‌چیز به‌خوبی پیش برود، این فضاپیما تا پنج سال در فضا خواهد ماند. در این مدت هم مهندسان فرصت خواهند داشت تا به بررسی عملکرد آن و در عین حال جمع‌آوری اطلاعات برای مرحله‌ی بعدی این طرح بزرگ بپردازند. هم‌چنین مهندسان شرکت از هم‌اکنون طراحی و ساخت جنسیس ۲ را آغاز کرده‌اند تا با استفاده از اطلاعات به‌دست‌آمده از جنسیس ۱ گام بلندی در تحقق ایده‌ی ساخت هتل‌های گردشگری فضایی بردارند. پرتاب جنسیس ۲ برای سال ۲۰۰۷ میلادی در نظر گرفته شده است.

نویسنده: مهدی صارمی‌فر

منبع : باشگاه‌ آینده ‌‌پژوهان‌ جوان