شنبه, ۸ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 27 April, 2024
مجله ویستا
گفتمان مصلحت
مصلحت همچنان که در رفتارهای فردی انسان ها در گستره مادیات و معنویات مورد توجه قرار می گیرد در نظام های سیاسی و اجتماعی نیز از اهمیت خاص و جایگاه ویژه ای برخوردار است. زیرا هر انسانی براساس علت غایی و انگیزه خاصی، به ظهور رفتار معینی اقدام می کند و در انگیزه های خود، مصالح فردی، اجتماعی، خانوادگی و همچنین مادی و معنوی را مدنظر قرار می دهد و وقتی که با تزاحم مصلحت ها روبه رو می شود، به مصلحتی که از اهمیت بیشتری برخوردار است، رو می آورد و مصلحت کمتر را فدای آن می سازد. اهمیت مصلحت در نظام ولایی و حکومت دینی، مضاعف است. زیرا، حکومت اسلامی متضمن احکام ثابت و متغییر و مسوول حل بحران ثابتات دین و متغیرات زمان مقتضیات متحول است. پرسش دیگری که بر اهمیت بحث مصلحت در دولت فقهی می افزاید، مساله مطلقه بودن ولایت فقیه و حفظ مصالح عمومی است. به عبارت دیگر آن گاه که ولایت مطلقه فقیه پذیرفته می شود ولی فقیه از ناحیه معصوم منصوب گردد و دارای کلیه شئون پیامبر(ص) و ائمه معصومین ( ع) در امور عمومی باشد و از طرف دیگر سنبل حاکمیت ملی و حافظ مصالح عامه و منافع جامعه قرار گیرد، در این صورت چگونه می توان بر کرسی داوری نشست؟ و … گفتمان مصلحت و معنای آن در فقه مکتب تشیع، گفتمان مصلحت در فقه اهل سنت، تفاوت جدی دارد.
اهل سنت، جریان دکترین مصلحت را در حوزه مالانص ضیمه ـ جایی که در متون دینی مطلبی مستقیما متعرض نشده است - مجاز دانستند و از این رو باب مصالح مرسله را در فقه گشودند و لکن فقهای شیعه و از جمله امام خمینی (ره) عنصر مصلحت را به عنوان روشی برای رسیدن به هدفی روشی برای رسیدن به هدفی مهم تر در حکومت داری، مورد استفاده قرار دادند و به مصالح استراتژی سیاسی از آن بهره بردند و این استفاده روشی نیز از ناحیه شارع مقدس همچون عناصر دیگری چون اضطرار، عسر، حرج، تقیه، اهم و مهم، دفع افسر و فاسر و … تایید گردیده است. امام، التزام به فقه جواهری و تاسیس مجمع تشخیص مصلحت و بهره برداری از عنصر مصلحت را قابل جمع دانست و از این رهگذر سکولاریزاسیون و عرفی شدن فقه شیعه را طرد کرد.
برای این که مصلحت در نظام های غربی و سکولار، به معنای سودگرایی مادی است و در تحقق آن، عقل معیشتی و فرد جزیی نگر کافی است و اصل حیات دینی را منتفی می سازد. ولی مصلحت در فقه شیعه، به معنی تامین اهداف شارع است و منافع دنیوی را نیز در راستای آن در نظر می گیرد. بدین ترتیب گفتمان مصلحت و دکترین مصلحت اندیشی در فقه شیعه، به معنی نادیده گرفتن شریعت نیست و از این لحاظ تنها مصلحت با شریعت تقابلی ندارد، بلکه مستلزم تحفظ ملاکات برتر احکام شرعی است. از طرف دیگر، از آنجایی که ملاک حفظ نظام بشری و پرهیز از اخلال یا مصلحت تسهیل و پرهیز از موجبات بروز تنگنای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه اسلامی برتر است، لذا عنصر مصلحت مورد توجه قرار می گیرد. عرف و مصلحت، از ضرورت های زندگی اجتماعی و لازمه حیات انسانی و یکی از روش های اداره روابط حقوقی و حفظ تفاهم و سازش با ممنوعان است. حقوقی که از روابط و معاملات مردم تهیه و مبتنی بر عرف و عادت و مصلحت عامه باشد، حقوق عرفی نامیده می شود. برخی حقوق و قوانین عرفی را مقابل قوانین الهی و شرعی معرفی می کنند. در حالی که منابع اسلامی، عرف و مصلحت از جایگاه ویژه ای برخوردار است و با اهداف دینی و شرعی، میان عرف در نظام حقوقی اسلام و سایر نظام های حقوقی، تفکیک ایجاد می شود. بنابراین عنصر عرف و مصلحت، در نظام های گوناگون حقوقی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
اهل لغت، مصلحت را در مقابل مفسده و به معنای صلاح و شایستگی و سود و فایده ای دانسته اند که در نتیجه انجام کاری نصیب انسان می گردد. بر این اساس مصلحت نظام نیز صلاح و فایده ای است که عاید جامعه شود. یکی از ادله مهم شرعی اهل سنت در حوزه سیاست و معاملات، مصالح مرسله است، برای تبیین این عنصر اساسی، تعریف لغوی و اصطلاحی مصلحت، انواع مصالح، دیدگاه فقهای اهل سنت، دلایل موافقان و مخالفان مصالح مرسله و مشروط مصالح مرسله، لازم است. در زبان عربی استصلاح نیز به معنای طلب اصلاح است. همانند استفسار که به معنای طلب تفسیر می باشد و اما در اصطلاح فقها، مصالح مرسله عبارت است منفعتی که منشا صدور حکم می شود. البته در واقعه ای که نص و اجماعی در آن نباشد و مقید به اعتبار یا عدم اعتبار نگردد. اهل سنت، مصالح را از جهات گوناگون تقسیم کردند. از حیث اعتبار و عدم اعتبار، مصالح به معتبر و غیرمعتبر، مرسله تقسیم می شود.
مصالحی که شارع مقدس با دلیل خاصی آنها را معتبر نام دارند و مصالحی که دلیل شرعی بر عدم اعتبار و حجتیت آنها یافت می شود و به عبارت دیگر دلیل بر حرمت رعایت آنها وجود دارد، مصالح غیرمعتبر نامیده می شوند و مصالحی که بر اعتبار یا عدم اعتبار آنها، دلیلی وجود نداشته باشد و نص خاص نیز صادر نگردد مصالح مرسله نام دارند.
کتاب گفتمان مصلحت تالیف عبدالحسین خسروپناه، توسط انتشارات کانون اندیشه جوان به قیمت ۱۷۰۰ تومان منتشر شده است.
منبع : روزنامه جوان
همچنین مشاهده کنید
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید میز و صندلی اداری
خرید بلیط هواپیما
گیت کنترل تردد
ایران مجلس دولت حجاب رئیس جمهور نماز جمعه رئیسی گشت ارشاد دولت سیزدهم کارگران رهبر انقلاب مجلس شورای اسلامی
سیل هواشناسی تهران کنکور شهرداری تهران سیستان و بلوچستان فضای مجازی سازمان سنجش قتل سلامت پلیس زنان
قیمت دلار قیمت طلا بازار خودرو خودرو قیمت خودرو دلار سایپا بانک مرکزی ارز مسکن ایران خودرو تورم
کیومرث پوراحمد پایتخت تلویزیون خانواده سینمای ایران سریال ترانه علیدوستی فیلم کتاب مهران مدیری موسیقی سینما
کنکور ۱۴۰۳ عبدالرسول پورعباس
اسرائیل رژیم صهیونیستی آمریکا فلسطین غزه جنگ غزه روسیه چین حماس اوکراین ترکیه ایالات متحده آمریکا
فوتبال پرسپولیس جام حذفی آلومینیوم اراک استقلال فوتسال بازی تراکتور تیم ملی فوتسال ایران باشگاه پرسپولیس بارسلونا باشگاه استقلال
هوش مصنوعی گوگل سامسونگ اپل فناوری ربات نخبگان همراه اول ناسا فیلترینگ
سازمان غذا و دارو کاهش وزن مالاریا آلزایمر زوال عقل