لیگ قهرمانان یا جام باشگاه ها؟

معتبرترین رقابت باشگاهی در سطح اروپا یعنی لیگ قهرمانان اروپا دارای تاریخچه طولانی مدت است. آغاز این رقابت ها که در سال ۱۹۹۵ با حضور قهرمانان هر کشور صورت گرفت تا این لحظه دستخوش تغییروتحولات فراوانی بوده است. در این مطلب کارلو گارگانیز به بررسی تاریخچه و تفاوت جام باشگاه های اروپای سابق با لیگ قهرمانان فعلی می پردازد.
● تاریخچه و سیر تکامل
رقابت باشگاه های برتر اروپا سال ۱۹۹۵ در قالب نام جام باشگاه های اروپا شکل گرفت که عمده هواداران فوتبال آن را با نام جام اروپا می شناسند. در این رقابت ها که معتبرترین تورنمنت باشگاهی در سطح اروپا محسوب می شد تنها قهرمانان لیگ های باشگاهی هر کشور جواز حضور می یافتند. تا ۳۶ سال شیوه ابتدایی این رقابت ها که به صورت حذفی در هر مرحله و در ۲ بازی رفت و برگشت میان تیم ها تا فینال انجام می شد ادامه یافت و دیدار نهایی در یک محل بی طرف و از پیش تعیین شده برگزار می شد. این شیوه همچنان ادامه داشت تا اینکه سران برگزاری این رقابت ها در فصل ۱۹۹۲- ۱۹۹۱ اقدام به اجرای تغییرات اساسی در سبک تقابل تیم ها به وجود آوردند. در این فصل مقرر شد تیم های حاضر در این رقابت ها پس از گذر از ۳ مرحله حذفی وارد یک مرحله گروهی شوند. بدین ترتیب ۸ تیمی که از مراحل حذفی صعود می کردند جواز حضور در مرحله گروهی و قرار گرفتن در ۲ گروه ۴ تیمی که تیم اول آن راهی فینال می شد را به دست می آوردند. در میان بزرگان اروپا در آن فصل ۲ تیم نام آشنای سامپدوریا و بارسلونا تیم هایی بودند که با پشت سر گذاشتن حریفان توانستند برگزار کننده دیدار فینال باشند و در نهایت این تیم اسپانیایی بود که موفق به فتح جام باشگاه های اروپا شد. این سبک برگزاری دیدارها میان بزرگان فوتبال اروپا یک فصل ادامه داشت تا آنکه سال بعد جام باشگاه های اروپا به نام فعلی آن یعنی لیگ قهرمانان اروپا تغییر نام داد. این تغییر نام زمینه ساز ایجاد تغییرات اساسی دیگر و گسترش رقابت های لیگ قهرمانان اروپا شد تا اینکه در فصل ۱۹۹۸- ۱۹۹۷ با حضور نایب قهرمانان کشورهای صاحب فوتبال همچون ایتالیا، اسپانیا، انگلستان و آلمان رنگ وبوی تازه ای به این رقابت ها بخشیده شد. رشد سریع در تعداد تیم های حاضر در لیگ قهرمانان اروپا از این فصل به بعد ادامه داشت تا هر یک از ۳ قدرت فوتبال اروپا یعنی ایتالیا، انگلستان و اسپانیا ۴ نماینده خود را روانه معتبرترین تورنمنت باشگاهی در سطح قاره سبز کنند. شیوه گروهی برگزاری رقابت های لیگ قهرمانان در سال ۱۹۹۲ که با نبرد ۸ تیم دنبال می شد اکنون به جدال ۳۲ تیم در ۸ گروه ۴ تیمی که در آنها از هر کشور یک نماینده حضور دارد تبدیل شده است.
● لیگ قهرمانان بدون قهرمان
یکی از بزرگترین ایرادات و انتقاداتی که پس از تغییر شیوه برگزاری لیگ قهرمانان اروپا به این تورنمنت وارد بود، تضاد نام آن با تیم های حاضر در رقابت ها بود. همان طور که از نام این تورنمنت یعنی لیگ قهرمانان اروپا که معادل واژه انگلیسی Uefa champions leayue می باشد مشخص است تنها می بایست قهرمانان رقابت های باشگاهی هر کشور پای به معتبرین جدال باشگاهی در سطح اروپا بگذارند اما این در حالی است که تیم های دوم، سوم و حتی چهارم لیگ باشگاهی در برخی از کشورها جواز حضور در مرحله گروهی لیگ قهرمانان اروپا را می یابند. مارچلو لیپی سرمربی اسطوره ای و نام آشنای تیم ملی ایتالیا و باشگاه یوونتوس که توانست سفیدومشکی پوشان تورین را در سال ۱۹۹۶ به قهرمانی در فوتبال اروپا برساند در مورد شیوه برگزاری لیگ قهرمانان اروپا گفت: «هنگامی که با یوونتوس لیگ قهرمانان اروپا را فتح کردم این رقابت آخرین دوره خود را که تنها قهرمانان لیگ های باشگاهی کشورها در آن حضور داشتند را تجربه می کرد. بعد از آن لیگ قهرمانان اروپا به شیوه ای امروزی تبدیل شد. اکنون این شیوه طوری است که احتمال قهرمان شدن تیمی که در کشور خود چهارم شده نیز وجود دارد. فکر می کنم جام باشگاه های اروپا بسیار زیباتر و جذاب تر از لیگ قهرمانان اروپای فعلی بود.» طی ۱۰ سال گذشته یعنی از زمانی که جواز حضور تیم های دوم، سوم و چهارم لیگ های باشگاهی به برخی از کشورها داده شده است، نمونه های بسیاری از قهرمانی تیم ها در لیگ قهرمانان اروپا که در کشور خود قهرمان نبوده اند به چشم می خورد. نمونه بارز این ادعا، «میلان» قهرمان فصل گذشته لیگ قهرمانان اروپا است که سری A را فصل پیش از آن در رده سوم به پایان برده بود. لیورپول دیگر تیمی است که با وجود جای گرفتن در مکان چهارم جدول لیگ برتر انگلستان در فصل ۲۰۰۴- ۲۰۰۳ توانست قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا در فصل ۲۰۰۵- ۲۰۰۴ را جشن بگیرد. منچستریونایتد نیز در سال ۱۹۹۹ در حالی که سال پیش آن را با قرار گرفتن پشت سر آرسنال سپری کرده بود، توانست به عنوان قهرمانی در معتبرترین تورنمنت باشگاهی اروپا دست یابد.
● ملت گرایی
یکی از جلوه های زیبای جام باشگاه های اروپای سابق، عنصر ملت گرایی آن بود. سال ۱۹۶۷ سلتیک توانست با یک پیروزی رؤیایی برابر اینتر جشن قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا را در لیسبون پرتغال برپا کند. شیرهای لیسبون (نامی که برای بازیکنان سلتیک پس از قهرمانی برگزیده شد) همگی اصلیتی اسکاتلندی داشتند و نکته جالب تر آنکه همه آنها در گلاسکو، پایتخت این کشور و حوالی آن متولد شده بودند. در مقایسه با شرایط سلتیک، آرسنال کنونی را در نظر بگیرید. این تیم انگلیسی در حالی پا به رقابت های اروپایی فصل جاری می گذاشت که حتی یک بازیکن انگلیسی را در ترکیب خود نمی دید. برای مثال در مرحله یک چهارم نهایی در دیدار توپچی های لندن و لیورپول ۲۰ تیم انگلیسی در حالی به مصاف یکدیگر می رفتند که تنها ۲ بازیکن بومی یعنی استیون جرارد و جیمی کره گر از ابتدا در میدان حضور داشتند. اینتر صدرنشین حال حاضر ایتالیا دیگر تیمی است که ظاهراً متعلق به فوتبال ایتالیا است اما در این تیم تنها مهره ایتالیایی، مارکو ماتراتزی ۳۴ ساله است. به دنبال این مشکلات، سران اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) قصد دارند با وضع قانونی جدید، باشگاه ها را ملزم به قراردادن ۴ مهره از تیم جوانان و ۴ مهره بومی دیگر در میان بازیکنان کنند اما وضع این قانون نیز نخواهد توانست آن چنان که باید و شاید مشکلی را حل کند زیرا در حال حاضر و در باشگاهی مانند آرسنال اکثر اعضای تیم جوانان را بازیکنانی غیر بومی تشکیل می دهند که طبق قانون جدید یوفا خواهند توانست به عنوان بازیکن پایه ای باشگاه ها به ترکیب تیم اصلی راه یابند.
● حضور تمامی کشورها
در حال حاضر رقابت لیگ قهرمانان اروپا به گونه ای برگزار می شود که از نگاهی واقع بینانه ۳ کشور ایتالیا، انگلستان و اسپانیا شانس بیشتری نسبت به سایر کشورها برای رسیدن به عنوان قهرمانی دارند. تنها موارد اندکی از قهرمانی تیم های باشگاهی سایر کشورها همچون قهرمانی پورتو در سال ۲۰۰۴ به چشم می خورد. البته این احتمال که سایر کشورها نیز بتوانند شاهد حک شدن نام باشگاه هایشان روی جام قهرمانی لیگ قهرمانان باشند، سال به سال کاهش می یابد. در جام باشگاه های اروپای سابق تمامی کشورها از شانس مساوی برای رسیدن به قهرمانی برخوردار بودند. برای مثال قهرمانی ستاره سرخ بلگراد در سال ۱۹۹۱ خاطره ای فراموش نشدنی بود که در ذهن یکایک هواداران این رقابت ها خواهد ماند اما اکنون با توجه به قوانین یوفا ،شاید ستاره سرخ دیگر در خواب هم رنگ قهرمانی در لیگ قهرمانان اروپا را نبیند. استوابخارست دیگر تیمی بود که سابقه ۳ دوره قهرمانی به سال های ۱۹۸۶ ، ۱۹۸۸ و ۱۹۸۹ را در کارنامه خود می بیند اما اکنون سال ها است که نامی از این تیم رومانیایی در مراحل پایانی لیگ قهرمانان اروپا به چشم نمی خورد. قوانین جدید یوفا، اکنون شرایط را به گونه ای ساخته است که اگر تیمی از کشورهای هلند، آلمان، اوکراین و... به عنوان قهرمانی لیگ قهرمانان اروپا دست پیدا کند، گویی معجزه ای در این رقابت ها به وجود آمده است. دیگر کشورهایی که قهرمانی باشگاه های آنها در لیگ قهرمانان اروپا شگفت انگیز و حیرت آور می باشد فرانسه و پرتغال هستند.
● بدون افسانه
نکته واضح در برگزاری رقابت های لیگ قهرمانان اروپا در فصل جاری آن است که نه تنها ۳ کشور از شانس بیشتری برای قهرمانی در این تورنمنت برخوردار هستند بلکه در میان این کشورها نیز برخی تیم ها شانس بیشتری برای فتح لیگ قهرمانان دارند. تیم هایی مانند منچستریونایتد، آرسنال، چلسی، لیورپول، بارسلونا، رئال مادرید، یوونتوس، اینتر و میلان. البته می توان بایرن مونیخ را نیز به فهرست بالا افزود اما در صورتی که تیمی خارج از جمع این ۱۰ تیم به قهرمانی دست یابد می توان گفت که حادثه ای غیرقابل پیش بینی رخ داده است. باید اعتراف کرد حماسه سازی ها و افسانه سازان اروپا اکنون به تاریخ پیوسته اند. هم اکنون شاید کمتر هواداری باور کند که تیم هایی همچون دندی یونایتد اسکاتلند و ناتینگهام فارست زمانی از قدرت های بلامنازع اروپا به شمار رفته و سابقه قهرمانی در جام باشگاه های اروپا را داشته باشند. به نظر می رسد شکوه رقابت های لیگ قهرمانان اروپا که زمانی همه هواداران فوتبال اروپا را مسحور خود می کرد اکنون از بین رفته و این رقابت ها از نبردی میان قهرمانان باشگاه های اروپایی به جدال بزرگان فوتبال ۳ یا ۴ کشور این قاره که در آنها پول حرف اول و آخر را می زند، تبدیل شده باشد.

منبع : روزنامه ابرار ورزشی