۸۰۰ روز گذشت

چشم‌انداز بیست ساله، مهم‌ترین و اساسی‌ترین سند قانونی كشور است؛ چشم‌انداز روشنگر افق، جهت‌ساز برنامه‌ها، معیار همه تصمیمات و سیاست‌های بلندمدت و محور تنظیم همه برنامه‌های میان‌مدت و كوتاه‌مدت و سرانجام ترازی است برای قانونگذاری و تصویب قوانین، آیین‌نامه‌ها و مقررات.
بر پایه افق چشم‌انداز، قرار است كشور برتر منطقه در زمینه‌های اقتصادی، علمی و فناوری و الهام‌بخش در جهان اسلام باشیم و ایران كشوری توسعه‌یافته، امن، مستقل، مقتدر، برخوردار از عدالت و امنیت اجتماعی و دانش پیشرفته باشد.
در سال ۱۴۰۴ قرار است جامعه ایرانی بهره‌مند از سلامت، رفاه، امنیت غذایی و محیط زیست مطلوب و به دور از فقر، تبعیض باشد.
بنا بر افق چشم‌انداز، ایرانی باید مسئولیت‌پذیر، فعال، ایثارگر، مؤمن، برخوردار از وجدان كاری، ‌انضباط، روحیه تعاون و سازگاری اجتماعی، معتقد به انقلاب و نظام اسلامی و شكوفایی ایران باشد. و البته ملاحظات، آرمان‌ها و ارزش‌های متعالی دیگری برای ایران و جامعه ایرانی در سند چشم‌انداز ترسیم شده كه هر یك مستقلا از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
با وجود این، به نظر می‌رسد هنوز چشم‌انداز به عزم ملی تبدیل نشده و مسئله و دغدغه مسئولان نظام و مدیران اجرایی كشور در همه سطوح اجرایی نیست. این در حالی است كه چشم‌انداز باید در فرهنگ عمومی جامعه، آنچنان رسوخ كند كه همه مردم از قشرهای مختلف، به ویژه گروه‌های مرجع، صاحب‌نظران و اندیشمندان، اساتید و علما، دانشجویان و معلمان و دانش‌آموزان، صنعتگران و كارآفرینان، كشاورزان و كارگران و همه و همه، درك روشن و مشخصی از آن داشته باشند و روزمره و حتی در محاوره‌های عادی خود از آن سخن بگویند.
یكی از كشورهای مثال‌زدنی در زمینه تدوین و اجرای سند چشم‌انداز، مالزی است كه برنامه ۲۰۲۰ آن، زبانزد همگان است؛ مهم‌ترین سند افتخار در كارنامه «ماهاتیر محمد»، رئیس‌جمهور شایسته مالزی، توجه به این سند و پیگیری مستمر آن بوده است.
در سال‌های آغازین تصویب و اجرای این سند، همه جای این كشور و تبلیغات خیابانی و تولیدات فرهنگی و رسانه‌ای مالزی، متأثر از این سند بود، به گونه‌ای كه حتی رانندگان تاكسی نیز در آنجا در جریان مباحث و موضوعات چشم‌انداز بوده و در این زمینه با مسافران خود گفت‌وگو می‌كردند و برای فرهنگ‌سازی و ایجاد حساسیت اجتماعی گسترده، آهنگ‌ها و سرودهایی هم مبتنی بر مضامین چشم‌انداز ساخته شد.
اما حال این پرسش مطرح است با توجه به این‌كه هم‌اكنون بیش از دو سال از زمان مقرر دوره اجرای چشم‌انداز می‌گذرد، جامعه ما چقدر متناسب با اهمیت موضوع، دلمشغول و حساس است؟ غفلت بخش‌های زیادی از جامعه در جای خود نگران‌كننده است اما نگرانی اصلی این‌كه بسیاری از مسئولان و دست‌اندركاران اداره امور كشور كه باید در جریان برنامه‌ریزی توسعه و اهداف سند چشم‌انداز باشند، از محتوا و اصل سند غافل و بی‌خبر و یا گاه بی‌اعتنایند.
رئیس مجلس در همایش ملی سند چشم‌انداز ـ كه در اواخر سال گذشته برگزار شد ـ به درستی تأكید كرد كه باید همه مدیران كشور در یك برنامه‌ریزی مشخص در زمینه چشم‌انداز آموزش ببینند تا با تمام وجود و به طور كامل نسبت به محتوا و پیام آن، آگاه و پایبند و علاقه‌مند شوند.
توجه كنیم كه زمان به سرعت می‌گذرد. بیش از دو سال گذشت؛ یعنی ۱۰ درصد فرصت از میان رفت. آیا ارزیابی قابل قبول و جامعی از حسن پیشرفت آرمان‌های مقرر در سند چشم‌انداز داریم؟ آیا روش‌های نظارتی كارآمد، جامع و اثربخشی برای كنترل روندها و جهت‌‌گیری‌ها و اقدامات و برنامه‌ها داریم؟ آیا مدیریت و مدیران امور اجرایی كشور از تذكرات حوزه نظارتی واگذار شده به مجمع تشخیص مصلحت، هرچند محدود و ملایم استقبال می‌كنند؟ متأسفانه، بیشتر برداشت‌ها، خلاف این انتظار را گواهی می‌دهد.
و نیز این پرسش مطرح است كه با توجه به تأكیدات پیاپی رهبر انقلاب، مبنی بر اهمیت این سند ملی و تاریخی، چرا اتفاقات و اقدامات و سیاست‌ها بر این مدار نمی‌چرخند؟ چرا گزارش‌های صریح و روشنی از تطابق عملكرد دولت و دستگاه‌های اجرایی با اهداف برنامه و چشم‌انداز و اجرایی شدن سیاست‌های كلی و تحول‌ساز مرتبط با اصل ۴۴ قانون اساسی به جامعه ارایه نمی‌شود؟
باید توجه داشته باشیم بیش از هشتصد روز از زمان چشم‌انداز گذشته و برای همه ما از نگاه چشم‌انداز یك روز هم باید مهم باشد، چراكه یك روز با همه رخدادهایش به وسعت ایران پهناور در چشم‌انداز مؤثر است. هر ماه، هر فصل و هر سا،ل باید گزارش‌های امیدبخش و دلگرم‌كننده‌ای از نزدیك شدن به اهداف متعالی چشم‌انداز بدهیم و بشنویم.
شاید مهم‌ترین اقدام برای مجمع تشخیص مصلحت، دولت و مجلس طراحی، تدوین و اجرای یك نظام پایش و كنترل و نظارت چندبعدی، چندسطحی و هوشمند و شبكه‌ای و جامع برای ارزیابی و كنترل و رصد نمودن برنامه‌ها و اهداف چشم‌انداز، همراه با ایجاد یك عزم و تعهد ملی؛ نخست برای مسئولان و مدیران و بعد برای مردم و جامعه ‌باشد!
در این راستا چشم‌انداز نه تنها راهگشای فرداست، بلكه برای امروز هم محوری مؤثر برای وحدت و همدلی واقعی همه علایق، سلایق و گرایش‌های سیاسی، اجتماعی، مذهبی و قومی فراهم خواهد نمود.

سیدحمید كلانتری