آکواریوم یا استخر شنا؟

امروزه متأسفانه به دلایل مختلفی چون؛ ازدیاد جمعیت، افزایش علاقه مردم به شنا و شاید حمام آفتاب، آلودگی های زیست محیطی، آلودگی هوا، استفاده بی رویه و نابه جا از كرم ها و لوازم بهداشتی- آرایشی، بی توجهی به نظافت شخصی، سهل انگاری مسئولین مراكز تفریحی- ورزشی در رعایت نكات بهداشتی و... نمی توان با اطمینان خاطر از استخرهای عمومی استفاده كرد و عدم اطمینان از بهداشت استخرها، بسیاری از علاقه مندان به ورزش شنا را از مراجعه به این مراكز منصرف می كند؛ ورزشی كه با اندكی توجه به شرایط بهداشتی آن، می تواند به بهترین سرگرمی برای پركردن اوقات فراغت بسیاری از مردم تبدیل شود.این مقاله به بررسی بهداشت استخر، سونا و جكوزی و رعایت برخی از نكات هنگام شنا می پردازد.بر اساس استاندارد بین المللی مركز بهداشت جهانی، هر دو سال یك بار، «مركز بین المللی بهداشت و كنترل بیماری ها» (CDC) عوامل جدید آلوده كننده آبها و بیماری های ناشی از آن را منتشر می كند. این فهرست شامل انواع میكروب ها و عوامل بیماری زای شناخته شده و جدید موجود در آب استخرها، رودخانه ها، بركه ها و... است. در كنار این فهرست، عواملی نیز به عنوان عوامل تشدید كننده آلودگی عنوان می شوند. بر اساس اعلام این مركز ۶ عامل به عنوان شاخص ترین عوامل آلودگی آب استخرها و جكوزی ها به شرح زیر عنوان شده است؛
* ضدعفونی نكردن و یا ضدعفونی كردن نامناسب و ناكافی استخر و جكوزی؛
* تصفیه نامناسب و یا تصفیه نكردن آب استخر و جكوزی به مدت طولانی (بیش از ۲ روز)؛
* تجمع آلودگی های انسانی چون چربی بدن؛ ناشی از تعرق یا استفاده از كرم های آرایشی؛
* استفاده از آب نامناسب، به عبارتی استفاده از آبهایی غیر از آب لوله كشی شهری برای كاهش هزینه مصرف آب؛
* بی توجهی به نظافت محوطه استخرها؛
* عدم جلوگیری از استفاده افراد مبتلا به بیماری از استخرهای شنا، استفاده افراد مبتلا به بیماری های واگیردار پوستی (نظیر قارچ یا حساسیت) و یا بیماری های واگیردار از استخرهای شنا ممنوع است.
طبق آمار CDC، بیشترین بیماری های ناشی از استفاده از استخرهای عمومی، بیماری های پوستی به ویژه انواع قارچها و حساسیت های پوستی است كه به دلیل وجود باكتری سودوموناس آیروژنیوزا (pseudomonas aruginosa) در استخرها است. پس از قارچ ها و حساسیت های پوستی، ناراحتی معده به ویژه زخم معده و ناراحتی های گوش به ویژه عفونت گوش میانی از شایع ترین بیماری های ناشی از استفاده از استخرهای آلوده است.بر اساس نظر متخصصان مركز بهداشت و كنترل بیماری ها (CDC) استفاده از ضدعفونی كننده های مناسب و رعایت بهداشت توسط شناگرها مهم ترین عوامل در جلوگیری از آلودگی استخرها است.انسان، منبع آلوده كننده!اشاره كردیم كه مركز بین المللی بهداشت و كنترل بیماری ها، ۶ عامل را به عنوان مهم ترین عوامل در آلودگی آب استخرها و جكوزی اعلام كرده است؛ اما بی تردید یكی از مهم ترین منابع آلودگی آب استخرها، افرادی هستند كه از استخر استفاده می كنند.هر شخص با هر بار دوش گرفتن، آلودگی هایی چون لایه ای از پوست مرده، مقداری رطوبت و نمك ناشی از تعرق، اندكی اوره و چربی را از پوست می زداید. بنابراین زمانی كه بدون دوش گرفتن وارد استخر یا جكوزی می شویم، این آلودگی ها را وارد استخر یا جكوزی می كنیم. این آلودگی ها، تغذیه كننده های مناسبی برای باكتری های موجود در آب هستند. از این رو لازم است حتما قبل از ورود به استخر یا جكوزی دوش بگیریم.
اگرچه تصفیه نامناسب استخر و جكوزی از دیگر عواملی است كه باعث افزایش آلودگی استخر می شود، اما افزایش بیش از حد تعداد افرادی كه از استخر یا جكوزی استفاده می كنند نیز عاملی در جهت تجمع و ازدیاد آلودگی است و دست آخر استفاده از كرم ها و لوازم آرایشی عاملی دیگر در جهت آلودگی آب استخرها است.از سوی دیگر بسیاری از افراد با آگاهی از بیماری واگیردار خود نظیر انواع بیماری های پوستی، سرماخوردگی، بیماری های قارچی و... و بدون توجه به حق همنوعان خود از استخرها استفاده می كنند كه این خود عاملی در جهت سرایت و شیوع بیماری است.
شیوه های سنجش و كنترل آلودگی
* سنجش آلودگی
* یكی از شاخص ترین شیوه های سنجش آلودگی و كنترل آن، اندازه گیری میزان ذرات جدا شده از سطح بدن شناگرها در میزان معینی آب- به طور مثال ۸ تا ۱۵ گالن آب در روز- است.
* اندازه گیری میزان ذرات نامحلول در آب (TDS) نیز روشی دیگر جهت سنجش كیفیت آب به شمار می آید. با سنجش میزان TDS می توان به زمان تعویض آب استخر و تعداد افراد استفاده كننده نیز پی برد كه این دو عامل شاخصی مناسب برای سنجش كیفیت آب استخر و جكوزی است. بر اساس استانداردهای CDC، بهترین زمان تصفیه آب، زمانی است ك ذرات نامحلول آب (TDS) به ۲ تا ۳ هزار قسمت در بیلیون (۳ _ ۲ ppm) برسد.
* كنترل آلودگی
* دوش گرفتن پیش از ورود به استخر، سونا یا جكوزی بهترین و آسان ترین شیوه كاهش و جلوگیری از آلودگی آب استخر و جكوزی است.
* استفاده از ضدعفونی كننده های دارای عامل كلرین (-chlorin) مؤثرترین و بهترین شیوه در كنترل آلودگی استخرها است. محلول های ضدعفونی كننده دارای عامل كلرین با تأثیر بر باكتری ها باعث اختلال در دریافت اكسیژن شده و به این ترتیب، باكتری ها از بین می روند. در استخرهای عمومی استفاده از محلول یك تا ۳ قسمت در بیلیون (ppm ۳ _ ۱) حاوی كلر توصیه می شود. از سوی دیگر محلول های ضدعفونی كننده باعث قطع تغذیه باكتری ها شده و باكتری ها از بین می روند.
* شوك كلر، از دیگر شیوه های مؤثر در كنترل آلودگی استخرها است. در این روش كه به صورت دوره ای انجام می شود، استخر را با دز بالای كلر آزاد (غلظتی معادل ۵ تا ۱۰ ppm) و یا كلر تركیبی شستشو می دهند. میزان دفعات شوك كلر، بسته به تعداد نفراتی كه از استخر استفاده می كنند، متغیر است. اما معمولا ۱۰ بار در ماه برای تعداد متوسط و شوك روزانه برای تعداد زیاد توصیه می شود. برای گندزدایی جكوزی نیز همین شیوه مناسب است.
*گندزدایی و ضدعفونی كردن دایمی استخر و جكوزی، از تخم گذاری و رشد و تغذیه تخم حشرات به طور چشمگیری جلوگیری می كند. برای شستشو باید كلیه درزها، منافذ، سطوح در تماس با بدن به ویژه در سونای بخار، دریچه ها به ویژه دریچه تصفیه استخر، فیلترها و... ضدعفونی شوند.
شاخص ضدعفونی كننده مناسب
- برای ضدعفونی كردن استخرها معمولا از تركیبات شیمیایی كلردار چون گاز كلر؛ شستشو دهنده های مایع چون محلول سدیم هیپوكلریت، كلسیم هیپو كلریت، لیتیوم هیپوكلریت و ایزوسیانورات كلردار معروف به دی كلر و تری كلر استفاده می كنند.
* استفاده از یك محلول گندزدا چون هیپوكلرایت ها و یا هر ضدعفونی كننده دارای عامل كلرین ضروری است، چرا كه این تركیبات می توانند باكتری ها را در زمانی كمتر از ۳۰ ثانیه از بین برده و مانع تكثیر آنها شوند؛ علاوه بر این باقی مانده كلر موجود در آب باعث از بین رفتن سودوموناس های (Pseudomonads) موجود در آب استخر و جكوزی شده و از ابتلای افراد به بیماری های پوستی و ناراحتی های گوش جلوگیری می كند.
* ماده ضدعفونی كننده باید توان از بین بردن كامل تعداد زیادی از ارگانیسم ها را داشته باشد؛ از این رو تركیبات حاوی عامل «كلرین» بهترین گندزدا هستند، چرا كه توان از بین بردن بسیاری از ارگانیسم ها از گونه های مختلف را دارند. باكتری ها و ویروس ها كمتر از چند ثانیه و گروه كریپتوسپوریدیوم ها (cryptosporidium) و ژیاردیا (Giardia) پس از آن از بین می روند.
* تركیبات ضدعفونی كننده دارای عامل كلرین به بهترین نحو «پاتوژن ها» (Pathogens) را از بین می برند. به همین دلیل استفاده از آنها به سرعت باعث از بین رفتن باكتری ها و ویروس ها می شود. از این رو با بررسی شرایط یك ضدعفونی كننده خوب، استفاده از ضدعفونی كننده های دارای عامل كلرین توصیه می شود.
چند نكته
مركز بین المللی بهداشت و كنترل بیماری ها (CDC) نكات زیر را برای شنا در استخرها پیشنهاد می كند:
* استخرهای خلوت و مطمئن را برای شنای خود برگزینید.
* از تماس پوست چرب ناشی از استفاده از لوازم آرایشی یا كرم های مورد استفاده ویژه این فصل با آب استخر كه حاوی كلر است جداً بپرهیزید چرا كه این مسأله باعث ایجاد حساسیت پوستی می شود.
* حتما پیش از ورود به استخر، سونا، جكوزی و... دوش بگیرید.
* از كلاه و عینك شنا استفاده كنید تا از آسیب به چشم و موها جلوگیری شود.
* فقط از لوازم شخصی استفاده كنید.
* پیش از پوشیدن لباس و پس از خروج از استخر، حتما دوش گرفته و بدن و سر را با صابون و شامپو بشویید تا كلر روی پوست بدن و موها باقی نماند.
اگر به بیماری پوستی، ناراحتی گوش و... دچار هستید به هیچ وجه به استخر نروید تا بیماری شما به دیگران منتقل نشده و روند بهبودی شما نیز كند نشود.
مترجم: مهتاب صفرزاده خسروشاهی
منبع: سایت آب و سلامتی وابسته به مركز بین المللی بهداشت و كنترل بیماری های آمریكا (CDC)

منبع : روزنامه همشهری