«دوازده مرد خشمگین» ؛ مهندسی ذهن در اتاقی بسته

دوازده مرد خشمگین در سال ۱۹۵۷ به صورت سیاه و سفید توسط سیدنی لومت ساخته شده است.
در درجه اول اگر بخواهیم فیلم را در دسته خاصی قرار دهیم کمی مشکل و دشوار است ولی نام فیلم می تواند کمک کند تا این فیلم را در دسته آثاری با پشتوانه روانشناسی قرار داد.
دوازده مرد خشمگین ما را به یاد کاری جنگی، گنگستری می اندازد، اما فیلم بر خلاف تصور ابتدایی دارای ساختاری آرام و ملموس می باشد.فیلم با صحنه دادگاه شروع می شود در حالی که بیشتر به دیالوگ توجه می شود و به نوعی بیننده به این سو کشیده می شود.
این توجه به دیالوگ ها بیانگر ماجرایی می باشد که قرار است در جایی غیر از دادگاه اتفاق بیفتد. از آن جایی که لومت اهل کش و قوس های اضافی و ماجراسازی های حاشیه ای نیست، مستقیما به سراغ اصل قضیه می رود و لوکیشن محوری را به بیننده معرفی می کند، اتاقی که قرار است ۲ ساعت فیلم در آن روایت شود (همان طور که گفتیم لومت به فضاهای بسته برای روایت تمام داستانش علاقه دارد)
اولین صحنه از پشت پنکه ای که خاموش است گرفته شده (سکانس معروف فیلم که بعدها در سینمایی بوکتیک (فیلم ایرانی) استفاده شد و تمام افراد حاضر را در حالی که کلافه هستند نشان می دهد.
این دوازده نفر به تصویر کشیده شده همان ۱۲ مرد خشمگین و هیئت منصفه دادگاه هستند که قرار است رای به متهم بودن و یا نبودن یک پسر ۱۸ ساله که پدرش را با ضرب چاقو کشته است بدهند.
لومت طی روندی مشخص با فیلم نامه و داستانی ساده که برای اکثر مخاطبان قابل درک است و پیچیدگی خاصی ندارد کار کرده و ذهن بیننده را در اختیار خود می گیرد، تا هدف خودش را که تاثیر ذهن برتر و عصبانی بر سایر ذهن ها می باشد نشان دهد.
همه افراد حاضر می خواهند سریع رای را بدهند و سرکارشان بروند انگار که تصمیم در مورد کسی که قرار است اعدام شود کار هر روزشان است.
ولی یکی که از ابتدا گوشه ای ایستاده و بیرون را نگاه می کند در حالی که تیپ و ژست مشخصی دارد با آن ها مخالفت می کند و از آن ها می خواهد که دلیل محکومیت را بیان و بررسی کنند.در پایان با دور زدن قضیه این فرد توسط خود ۱۱ نفر می تواند رای را عوض کند و با آرامش و مهندسی ذهن تک تک افراد را با استناد به حرف های خودشان رای به بی گناهی متهم می دهند و این در حالی است که اکثر آن ها در ابتدا متهم را مجرم می دانستند و مستحق قصاص.
به طور کلی لومت به مهندسی ذهن و تاثیر بر افکار دیگران معتقد است، این را در مرا متهم بدان نیز دیده ایم.
از نکات جذاب فیلم این می باشد که تمام فیلم به جز دو سکانس ابتدایی و پایانی در اتاقی در بسته روایت می شود، اما لومت باز هم با تیزهوشی در امر فیلم نامه نویسی از این فضای سنگین و تکراری می کاهد و آن را جذاب و قابل پیگیری نشان می دهد.
موسیقی صرفا و فقط در ابتدا و انتهای فیلم استفاده می شود (تصور کنید اثری با یک لوکیشن، بدون موسیقی و صرفا وابسته به دیالوگ و فیلم نامه اما جذاب).
دیدن این فیلم مانند خواندن رمانی در فضای بسته است.
وجود ۱۲ مرد ناراضی که هر کدام شخصیت و کاری متفاوت دارد یکی دیگر از هوشمندی های کارگردان برای دوری از خستگی و دلزدگی بوده است.
جالب است بدانید که در تمام فیلم به غیر از چند مورد کاملا جزئی، اسمی برده نمی شود و هیچ کس دیگری را صدا نمی زند.
این سینمایی با معرفی هر کدام از اعضای هیئت منصفه، یک سوم فیلم را با درگیر کردن ذهن بیننده برای شناختن اعضا طی و مخاطب را با خود همراه می کند.
مخالف بودن یک نفر با ۱۱ نفر باقی مانده، ملعبه ای است که برای تماشاگر جذاب و قابل توجه است و گاهی اوقات نیز اظهاراتش و عقیده در اقلیت او را مسخره می کند و اما دوست دارد این نظریه که پسر را بی گناه می داند پیروز شود.
● حاشیه های این سینمایی:
▪ لومت در طول فیلم برداری به تدریج فاصله کانونی لنز دوربین را تغییر داده و این تعمد باعث شده که دوربین رفته رفته به شخصیت ها نزدیک شده و حس قرار گرفتن آن ها در تنگنا بیشتر به مخاطب منتقل شود.
▪ فیلم برداری دوازده مرد خشمگین در مدت زمان کوتاه ۲۱ روز به پایان رسیده و تمام لوکیشن های این فیلم در نیویورک بوده است.
▪ هنری فوندا (بازیگر نقش مرد مخالف) علاوه بر بازیگری، تهیه کننده این اثر نیز بوده است.
▪ دوازده مرد خشمگین و جوایز:
این فیلم در جشنواره های هنری جوایز معتبری را به خود اختصاص داد که از آن جمله می توان به خرس طلایی برلین اشاره کرد.
این فیلم نامزد سه اسکار بهترین کارگردانی، بهترین عکس و بهترین فیلم نامه بوده است و در جشنواره با فتا نیز جایزه بهترین فیلم خارجی را از آن خود کرده است.ساخته سیدنی لومت نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم، بهترین بازیگری مرد، بهترین کارگردانی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از جشنواره گلدن کلوپ بوده است.
این فیلم چندی پیش از سینما چهار پخش شد، اگر طالب دیدنش هستید سری به ویدئو کلوپ ها بزنید.

منبع : روزنامه خراسان