لحظاتی برای شکار

عماد افروغ نماینده مردم تهران و رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس هفتم را عموماً با نطق های کوبنده اش در مخالفت با دو وزیر پیشنهادی احمدی نژاد و طرح ایده نقد درون گفتمانی می شناسیم. به خصوص که در برهه یی اظهارنظرهای وی در روزنامه های اصلاح طلب انعکاس گسترده یی داشت تا جایی که او صراحتاً خود را اصلاح طلبی نامید که به اصولگرایی پایبند است و راهش عمیقاً از اصلاح طلبان لیبرال جدا است.
کتاب گفتارهای انتقادی شامل مقاله هایی در تبیین ضرورت و جایگاه نقد در جمهوری اسلامی، سخنرانی و گفت وگوهایی است که با نشریاتی چون روزنامه همشهری، کیان، پرتو فصلنامه مطالعات راهبردی، فصلنامه علوم سیاسی و... انجام شده است.
کنجکاوی برانگیزترین بخش های کتاب شاید جایی باشد که عماد افروغ حدود و ثغور نقد درون گفتمانی و تفاوتش با آنچه نقد برون گفتمانی می خواند را شرح می دهد. افروغ معتقد است هر چند می توان از نقد برون گفتمانی هم استفاده کرد اما چون زاویه دید او ارزیابی دستاوردها و میزان موفقیت نظام عطف به انقلاب اسلامی است، باید به طور عمده از نقد درون گفتمانی استفاده کرد.
در جایی دیگر هم استدلال می کند نقد گفتمانی آن قدر قابلیت دارد که دیگر فرصت به گفتمان های رقیب انقلاب اسلامی اعم از لیبرالیسم، پراگماتیسم، سوسیالیسم، ناسیونالیسم و غیره که امتحان پس داده اند نخواهد رسید. همچنین افروغ هشدار می دهد اگر از نقد درون گفتمانی استقبال نشود، خواه ناخواه شرایط برای نقد برون گفتمانی فراهم می شود.
وی همچنین ساحت نقد درون گفتمانی را در فضایی خارج از حاکمیت به رسمیت می شناسد و به کسانی که در داخل حاکمیت به این شیوه نقد تمایل دارند پیشنهاد می کند از تصدی موقعیت های رسمی و سیاسی فاصله بگیرند و در عرصه عمومی به نشر افکار و آرای خود بپردازند.
در فصل دوم کتاب مولف به تاریخ جریان های روشنفکری در ایران می پردازد و می نویسد؛ «از سال های ۱۳۶۳ به بعد به تدریج جریان سوم روشنفکری در پیوند با جریان اول روشنفکری و با استفاده از امکانات و فرصت های دولتی و رسمی نضج گرفت و بار دیگر شعارهایی با مضامین لیبرالیستی و سکولاریستی در قالب های متعدد و متنوع و جام هایی نو در محافل روشنفکری و دانشگاهی و برخی از مراکز وابسته با روحانیان و به مراتب ناشیانه تر و افراطی تر از روشنفکری نسل اول مطرح شد.»
افروغ مهم ترین دلیل پیروزی اصلاح طلبان در انتخابات دوم خرداد را نیز عدم توجه به حقوق فردی می داند ولی از طرف دیگر دولت نهم را نیز از جهت فراگیر نبودن شعار عدالت در حوزه های فرهنگی و اجتماعی نقد می کند.
از زاویه یی دیگر (که نگارنده در تشخیص درون گفتمانی تا برون گفتمانی بودن آن عاجز است) می توان به نثر سوال برانگیز کتاب اشاره کرد که به نظر می رسد با تعبیری که افروغ از گفتار انتقادی در سر دارد متناقض باشد.
زیرا علی القاعده مطول گویی و استفاده بی رویه از تتابع اضافات در متنی که ادعای نقد علمی و آکادمیک دارد یادآور انشانویسی های پرشور و تولیدات میرزابنویس ها است. نمونه های زیر از فصول تالیفی کتاب انتخاب شده و مشتی است از خروار تتابع اضافات.
ظرفیت ها و توانمندی ها، رصد و درک، تدابیر و سازوکارهای لازم، اصحاب قدرت در رده ها و سطوح خود، احساسات گرایی و عاطفی گرایی، معتکف و گوشه نشین، نقاط عطف و سرنوشت ساز، بارقه ها و جرقه ها، عوامل نامعلوم و غیرآشکار، ذهنیت های جداگانه و منفرد، فرصت بازبینی و ارزیابی، اهداف و آرمان ها، مواجهه با نیازها و ضرورت ها و...
عماد افروغ امیدوار است این کتاب بتواند در گسترش نقد و نقدپذیری و نهادینه کردن فرهنگ نقد موثر افتد. در ضمن کتاب با نقل قولی از خود عماد افروغ آغاز می شود؛ «و خدا شکارچی لحظه هاست. باشد که در زندگی ما نیز لحظاتی برای شکار وجود داشته باشد.»

امیرحسین خورشیدفر

منبع : روزنامه اعتماد