ابعادمظلومیت امام علی(ع)

● تنهایی و غربت:
این بعد از مظلومیت حضرت برهمه پیداوآشکاراست چنانکه غربت مولاازهمان زمان تولدوآغازحیاتش آنگاه که نوجوانی بود در کنار رسول خدا(ص)وتحت تعلیم و تربیتش بود مورد ایذاء و تمسخر و تحقیر اقوام وحتی سران قبائل عرب قرارمی گرفت . وغالب مردم چشم دیدن اودرکنارپیغمبررانداشتند.درآن سنین سایه پرباررسول اکرم(ص)بسان پدری مهربان برسراوبودوبکلی خلاء همه غربتهاراپرمی کرد.تاجائیکه دردرکنارحضرت ودرخانه اش بودو....اماهمه غربتهاومظلومیتهاازآن ساعتی آغازشدکه وجودنازنین رسولخدا(ص)ازدنیارحلت گزید.خدامی داندکه درهمان شب اول وفات پیغمبر(ص)آن ساعتی که بدن پاکش برزمین مانده وهمه بجزعلی(ع)وچندنفرازصحابه دورش راخالی نمودندوبه سقیفه بنی ساعده پناه برده تابه خیا ل خودبه انتخاب خلیفه مبادرت ورزندبرعلی(ع)چه گذشت.آنجاکه ازغم رحلت رسولخدا(ص)بسان ابربهارمی گریست وازسوزدل بسان شمعی می سوخت. وبی تردید خالی نمودن دور نبی مکرم اسلام،بهنگام احتضار وحتی غسل بدن پاک حضرت آن هم توسط اهل سقیفه که خودرا صــــحابه وموالیان نزدیک پیامبر میدانستند بنابر تصریح حدیث کسی جزجبرئیل امین ومولا علی(ع)کنارحضرت باقی نمانده بودند(۱) خودحضرت نیزدراین باره می فرماید:"پیغمبر،جان گرامیش قبض شددرحالی که راس مبارکش برسینه ام قــرار داشت و بروی دستانم جان عزیزش ازبدن جداشدومن بجهت تیمن وتبرک دستش رابرصورتم کشیدم.علاوه
براین،غسل پیامبررا بطور مستقیم خودبر عهده گرفتم درحالی که فرشتگان یاریم میکردند. گروهی فرودمی آمدنـدو گروهی بالا میرفتند.وگوش من ازصدای آنان خالی نبود.آنان بر پیامبراکرم نمازمی خواند ند،تاآنگاه که حضرت رادر قبرمبارکش دفن کردیم.پس کیست ازبرای او(درجایگاه وصی)،شایسته ترازمن چه زنده چه مرده....؟(۲)
مدتی نگذشت که همان دین فروشان کینه توزودنیاپرستان معاندطی یک تصمیم شوم ویورشی شبانه ودحشتناک وننگ آفرین وحشیانه به درخانه وحی هجوم آورده و زهرای اطهر(س)آن یگانه دردانه ویادگاررسولخدا (ص)وتنهایاورومدافع حق علی (ع) راکه مدام بدنبال گرفتن حق شوی خویش ودرصددرسواسازی غاصبان نابحق خلافت بودبه شهادت رساندند...غم ودردعلی افزون وجانکاه شدچنانکه ازشدت غم بخودمی پیچیدونیزازشدت تنهایی بدورازچشم عزیزان فاطمه وطفلکان معصومش سر به بیابان مدینه می سپرد وازسوزدل آه جانکاه دردل چاه می ریخت. وصف آنکه علی(ع)درغم ازدست دادن زهرا(ص)چه کشیداززبان وقلم قاصرماخارج است.تاجائیکه حتی ازتوصیف وتصورلحظات خلوت جانسوزعلی(ع)درکناربستر بیماری ومرگ زهرا(س)ونیزمدام درکنارقبرمخفی اوآنهم شبانه وبدورازچشم نامردمان زمان عاجزاست درابیاتی جانکاه بااین مضامین چنین می گوید:
نفسی علی زفراتهامحبوسه یالیتهاخرجت مع الزفرات
لاخیربعدک فی الحیوه انما ابکی مخافه ان تطول حیاتی
● محرومیت ازحق خلافت:
جانسوزی ضایعه، وخسارت رحلت رسول اکرم(ص)ازیکطرف وغصب ناجوانمردانه حق آشکار خلافتش ازطرف دیگر علی(ع)را به حزن واندوهی مضاعف واداشت وباهزاران تاسف این حق واضح وآشکاربواسطه برخی خودخواهی ها وخودکامگیهای برخی نابکاران مسیرتاریخ ازجهت کمال دورومنحرف گشت وراه برسلطه وتجری هتاکان و خناسان تاریخ نسبت به خاندان رسول مکرم اسلام (ص) بازگذاشته شدوبزودی همه آن عهدو پیمان وتوصیه وسفارش رسول الله(ص)به فراموشی سپرده گشت و بااجحاف ودروغ وجو سازی واجتماعات سقیفه ای دین درگرو دنیا باقی ماند. تا برمسندغاصبانه چند روزه دنیا تکیه بزنندوعده ای نیزباسکوت ذلت بار ومنفعت طلبانه باعث شدندتاآن خورشیدمهروامامت سال ها پشت ابرسکوت وخانه نشینی مظلومانه اش بماندامااین حق هرگزازدیدمنصفان تاریخ و از جریده عالم به انکاروعدم سپرده نخواهدشد. دراین باره حضرت طی خطبه ای بنام "شقشقیه" درجواب فردی ازقوم بنی اسدکه پرسیده بود،اگرخلافت حق شما بود پس چرابشما ندادند، فرمود:
" پس بدان آن ظلم وخودکامگی که نسبت به خلافت برماتحمیل شددرحالی که ما رانسبی برتروپیوندو خویشاوندی با رسول خداست جزخودخواهی وانحصارطلبی چیزدیگری نبودکه گروهی بخیلانه به کرسی خلافت چسبیدندوگروهی سخاوتمندانه ازآن دست کشیدند .د اورخداست وبازگشت همه مابروزقیامت بسوی اوست...."(۳)
و حضرت دراین باره البته برای آگاهی وقضاوت وجدانهای بیدارمردم تاریخ می فرماید::.. بخداقسم من همواره ازحق خویش
محروم شدم واززمان رحلت رسولخداتاکنون حقم راازمن بازداشتند"(۴).
بعدازرحلت رسولخدا وتعیین جانشینی پیغمبر(ص)دیگرکسی علی رانمی شناخت .همه حتی برخی موالیان دروغین ومدعیان صحابه و نزدیکان حضرت نه تنها به یاریش نپرداختندبلکه ازترس اصحاب سقیفه وبرای زندگی دوروزدنیایشان به دشمنانش پناه برده ویابه لانه های نفاقشان خزیدند و ازبیعتی که با اوبسته بودندسرباززدند.آنگاه بودکه حضرت به گوشه تنهایی وغربت پناه بردوباایثاروازخودگذشتگی به صبری جانکاه تن دادتااسلام ورسالت پیغمبر باقی بماندچنانکه دربیان درددل خویش می فرمود:"فصبرت وفی العین قذی وفی الحلق شجی اری تراثی نهبا" بین دوامرصبروجنگ برای بدست گرفتن حق خلافت خویش بناچار(درانجام وصیت رسولخدا(ص)وفاطمه(ص) درحالی که خاربرچشم و استخوان برگلو داشتم وبچشم خویش دیدم که میراثم رابه غارت برده ودرامانت رسولخدا(ص)خیانت می کنندوحق مرانیزغصب نموده ولکه ننگی ازبرای خویش دردل تاریخ نشاندندصبررابرگزیدم "(۵)
.اوالبته تازمانیکه درمدینه بودازشدت تنهاییها به قبرشریف رسول الله (ص)پناه می آوردودرآنجابه بازگویی غمها وناله ها و گلایه هاازامت پیغمبروعهدشکنی هایشان می پرداخت.
آنگاه بودکه علی(ع)ازحق مسلم خویش محروم شدوباازدست دادن همسروفاداروتنها یاورش به شدت تنهایی وغربت دچارشدوگاهی ازفشاربغض آلودغم به میان یاران قلیلش ازجمله مقدادوابی ذروسلمان و...می شتافت وباآنهابه درددل می پرداخت وباهمنوائی ایشان قدری آرام میگرفت وسپس به خانه بدون زهرا(س)برمی گشت.تاآنکه دشمنان کینه توزاین اندک یاران جان برکف رانیزبه بهانه ها وانحاء مختلف به شهادت رساندند وعلی(ع)رادرغربت مضاعف تنهاساختندو....بالاخره علی(ع)مدینه این شهرپرغم وغربت راباهمه خاطرات تلخ وجانکاهش ترک نمودوبه دیگرسرای بی وفایی یعنی کوفه سفرکرد..
● مظلومیتهای ابدی:
مولاعلی(ع)مظلو م تاریخ است ومظلومیتش درطول تاریخ تداوم دارد این مظلومیتهاگرچه بطورغالب درزمان حیات مبارکش رقم خورده ولی بعدازشهادت جانسوزش نه تنهابه اتمام نرسیده بلکه بمروربرآن افزوده نیزگشته است. علاوه براین شان وقدروالای آنحضرت نیز باگذشت زمان نه تنها بخوبی شناخته نشده بلکه بسی مجهول ومهجورباقی مانده واین مظلومیتهادرطول تاریخ به صوروابعادمختلف بروزوظهورپیداکرده است. همه می دانیم که مظلومیتها وتنهایی های مولا(ع)به زمان خانه نشینی ویا ماجراهای غمبارمدینه وحتی به زمان حیات نورانی اش ودرحصارزمان خاصی ختم نمی شودبلکه هرمطلع زمانی درطول تاریخ سرآغازتازه ای
شداز برای کشف ویاحتی ایجاد ابعادتازه تری ازمظلومیتهای آن بزرگوار....ازجمله آنکه شروع خلافت تحمیلی چهارساله اش درکوفه طوماری ازدردورنج وغربتهاراباخودبرای مولا به ارمغان آورد.چنانکه حضرت دربخشی ازخطبه طویل وجانسوزشقشقیه دراین باره می فرماید:
"مردم چون رمه ای بدورخانه ام گسیل شدندوآنگاه که بپاخواستم وحکومت رابدست گرفتم جمعی پیمان شکستندوگروهی از اطاعت سرباززده وازدین خارج شدندو..."(۶)
ومی دانیم که دشمنان قسم خورده آنحضرت درایجاد محرومیتهاتنها به زمانی خاص اکتفاء نکردندبلکه درطول تاریخ بازبان و قلم به تحریف وانحراف درمسیرتاریخ وجریان عالم گیرغدیرخم ونیزایجادخدشه وتغییردرمتون واسنادتاریخی وروایی دراین خصوص پرداخته وبادستبردبه کتب موثق شیعی وایجادتشکیک درمتون مسجل آن به جولان پرداخته وحتی درفضاهای مسموم زمانه باتوهین وافتراء علنی برعلی(ع) وآل او برعنادخویش پای می فشرندو وهنوزنیز علم ضدیت ودشمنی آن بزرگواروذریه وموالیانش رابردست گرفته بدنبال گسترش لشکرسیاه خودآنهم بادروغ وفریب هستند..تابدین وسیله نمک به زخمشان زده وخون بدل فرزندش امام زمان کنند...واینک نیزکم نیستندکسانی که هنوزهم ازبغض اجدادی خویش نسبت به مولادست نکشیده ودام دشمنی باعلی رادربسترزمان بموازات تاریخ گستراندند...وبالاخره کم نیستندکسانی که باظواهروعنوانهای مختلف رخنه دردل لشکردوستدارعلی(ع)نموده وبانفاق ووروئی وطینت منافقانه شان به تخریب آل علی وایذاء وتحقیراولادعلی(ع)وپرچمداران ولایت ومبلغان رسالتش می پردازند....
● مجهول ماندن قدرومقام علمی معنوی وروحانی حضرت:
آنچیزی که زمینه ومقدمه اصلی برای وقوع آنهمه همه مظلومیتها ومحرومیتها درحق مولاآنهم درطول تاریخ شده بیش وپیش از همه همان مجهول ماندن قدرومقام علمی ومعنوی وشان وجایگاه آسمانی آنحضرت بوده است.کاربه جایی رسید که حضرت بارهامجبوربه معرفی خودبه مردم می شد وبسیارمظلومانه ازایمان خودبه خدا ورسول میگفت."اللهم انی اول من اناب وسمع فاجاب ولم یسبقنی احدالارسول الله بالصلاه"(۷)خدایا تومی دانی که من اولین کسی بودم که انابه وتوبه کردم وندای دعوتت راشنیدم وآنگاه اجابت نمودم واحدی جزرسول خدابرمن درنمازسبقت نجست. ونیزدربعداحق بودنش درامرخلافت ووصایت رسول الله(ص)خطاب بمردم می فرمود"لن یسرع احدالی دعوه الحق وصله رحم وعائده کرم فاسمعواقولی"(۸) مردم بدانید که کسی برمن دراجابت دعوت حق وصله رحم واعاده کرم درحقتان جلوترنیست پس به سخن دلسوزانه ام گوش فرادهید... علاوه براین ازبعدعلمی به معرفی خود می پرداخت ومی فرمود:"ایهالناس سلونی قبل ان تفقدونی فلانا بطرق السماء اعلم منی بطرق الارض. .."(۹)
هان ای مردم ازمن بپرسید قبل ازآنکه مرازدست بدهیدکه من به راههای آسمان بیش ازراههای زمین آشنا یم...همانجابودکه عربی نادان ازحضرت تعدادرشته های محاسنش راجویامیشود!وبعدهادرتاریخ نیزعده ای در علم اوتشکیک کرده وکلام درربارمنقول ازآنحضرت ازجمله نهج البلاغه راکه بارقه ای ازوجودنازنین آنحضرت است ازعهده اش خارج دانستند!! درست بهمین علت بودکه وقتی یاران ازحضرت علت سکوتش رامی طلبیدندواورا به شکستن مهرلبانش تشویق می کردندحضرت همواره استنکاف ورزیده وازنبودن گوشی شنوا وچشمانی بینا وحقیقت بین و وجدانی بیداروهم نشین وهم دل وهم کلامی آگاه شکایت میکرد...بقول شاعر:
گر نبودی خوف درهاسفتمی آنچه اندردل بودیکسرگفتمی لیک بااین قوم که هم کورند وکر چون توانم گفت اوصاف قمرابعادوجودی آنحضرت نه ازحیث علمی وکشف اسراروباب علم نبی بودن ونه ازحیث معنوی وهمرازباملائک وهم سخنی با ستارگان آسمان نه درزمان حیات پربارش ونه هنوزآنچنانکه شایسته است شناخته نشده است.اگرحضرت رامی شناختندکه ازشهادتش درمحراب عبادت تعجب نمی کردند.!همان علی درحال عبادت ازدنیا مفارق می شد وبرمناکب ستارگان می نشست و درحال نمازتیرازپایش کشیدند...هموکه صراط مستقیم الهی ومیزان اعمال وقسیم الجنه است چنان مظلوم می ماندکه یک خوارج نهروانی درشب قدرآنهم برای کسب رضای خدا!به قتل اوتن می دهد..اگراورامی شناختند که احدی راشایسته وصایت رسول الله(ص)جزاونمی یافتند. اگراورامی شناختندکه باایجادآنهمه جنگ درمقابلش نمی ایستادندوباتنها گذاشتن اووتقویت جبهه نفاق دلش راخون نمی کردند..وبالاخره اگراوودودمان وحیانی اش راکه محل عبورملائک بودمی شناختندآتش برآن نمی گشودند.....بقول شاعر:
حق شناسان گربه دست آرندمعیارترا حدفوق ماسوی دانندمقدارترا
عده ای واقعاجاهل ونادان بودندومتاثرازجوسازیها وشایعات معاندان اماعده ای باعلم به آن شان ومقام(که البته رسوخ دردل تارشان نکرده بود)سعی درامحاء وانکارآنهمه مقامات نموده و دست ازاین عناد برنداشتند وبدنبال تخریب وجهه آسمانی واندیشه هاوکلام والا وجاودانی مولاوتشکیک وتحریف درتاریخ پربارقیام وقعودآنحضرت هستند...آه اگرقدروجایگاه علی(ع)شناخته می شد همه صراط مستقیم الهی رامی یافتندو مرزمیان حق وباطل رابخوبی می شناختند...اف برآن مردان شکمباره ای نمک مولاراخوردندونمکدان شکستند وتازه بعدازرحلتش آن غریبه انبان بدوش را که دردل شب شام یتیمان عرب رامی بردشناختند.وشبهای تاربدون علی راکه دیدندتازه شمع وجودش رادریافتندکه تابه صبح بسان ماهتاب برایشان می درخشیدوبسان شمع تابه صبح برایشان می تابید..وکوربادآن چشمانی که علی رادرحصارزخم شیطانی خویش گرفته وبریده بادآن دستهایی که علمهای محبت علی(ع)راازدلهاکندند..
ازدیگر مظلومیتهای مولا مجهول ماندن بعدشاخص وعالمگیرعدالت آنحضرت است که هنوزهم درتاریخ توسط معاندان مورد خدشه واقع شده است.وعده ای از اهل دنیاودشمنان قسم خورده آنحضرت وبتبع آن کثیری ازمردم زمانش به فریب زروزیور درهاله ای ازجهل ونادانی وسکوت فرورفته وعلی آن استوانه ومیزان استوارعدالت را که عدل با او اقامه وآشکارگشت وثمرات وبرکات انتشارآن دردوران اندک خلافتش بخوبی مبین وپیداست ازعدالت خارج دانسته واوراسالهاازحق خلافتش محروم ساخته اند.!.
واینک ما می مانیم ووجدانهای بیدار وسرنوشت مبهم تاریخ که آیاسزاواربودبرای خوشگذرانی عده ای قلیل در دوروزدنیا نسلها راازبرکات وجوددرخشان علی(ع) محروم بسازند؟!آیاشایسته بود که تاریخ ازشناخت اندیشه ها وافکاروالای یک چنین انسان وارسته آنهم بخاطراغراض نفسانی وخودخواهی های گروهی عده ای محروم بماند؟!وآیاسزاواربودکه باظلم های عده ای مغرض وازخدابی خبر یک چنین امام عادلی سالها درپرده عزلت وسکوت باقی بماندونسلهاازخدمات شایان وبرجسته وترشحات والاوآسمانی اش محروم بمانند؟وآیاشایسته بودکه یک چنین انسان بزرگواری که درراه خدمت به دین وخلق وجامعه ازهمه زندگی وجان ومال خودوفرزندانش گذشت ازحق خویش محروم ومهجورگشته وبجهت زیاده خواهی های عده ای برای همیشه درطول تاریخ مظلوم باقی بماند؟!وبالاخره آیامنصفانه است که بعدازگذشت اینهمه سال وآن دوران سیاه جاهلی هنوزهم هنوزهم نسبت به شناخت وشناساندن این انسان فرزانه وآسمانی ونهج البلاغه پربارش تساهل وغفلت شود؟!وهنوزهم که هنوزاست آن تعصبات کهنه ودیرین جاهلانه و نابجاازاعصارگذشته تاریخ نسبت به آنحضرت باقی بماند؟!..وآیا..

سیدمحمدابراهیم حسنی کارشناس معاونت پژوهشی وآموزشی
منابع:
۱-بنقل ازبحار...ج۲۲ص ۴۹۱
۲- خ۱۹۷
۳-خطبه۳شقشقیه
۴- خ۶
۵-مضمون این سخن دردوخطبه۳ و ۲۶.آمده است.
۶-خ ۳
۷-خ ۱۳۹
۸-خ ۱۳۱
۹-نهج البلاغه خ ۱۸۹

منبع : پژوهه دین