سرکلاس جنگجو باشم یا مهربان یا جدی

اساس و بنیان مدیریت رفتار مؤثردر کلاس، داشتن روابط مثبت با دانش آموزان است. ارتباط مثبت پیوند محکمی بین معلم و دانش آموزانش برقرار می کند. بدون این پیوند توان معلم برای تحت تأثیر قرار دادن و هدایت کردن دانش آموزان ضعیف خواهدبود.
بر همین اساس معلمان با رعایت برخی نکات می توانند روابط شان را با دانش آموزان خود تقویت کنند.
معلمان باید به دانش آموزان مسئولیت بدهند و حتی وقتی که رفتار نامناسب آنان را تصحیح می کنند، به شخصیت شان احترام بگذارند.
به طور مثال وقتی دانش آموزان وارد کلاس می شوند، با آنها احوالپرسی کنند، برای تک تک آنها اهمیت قایل باشند، به همه آنها توجه کنند و به نظراتشان با دقت گوش دهند.
این یک امر طبیعی است که وقتی مطلبی زیاد تکرار می شود، پس از مدتی درستی آن را باور می کنیم. در امر آموزش این مطلب که «اجرای دقیق و بی کم و کاست برنامه های درسی در هر شرایطی امکانپذیر است» زیاد تکرار می شود. اما این عبارت گمراه کننده و خطرناک است. چرا که یادگیری چیزی نیست که بتوان آن را مثل روزنامه یا بطری شیر بی کم و کاست به کسی تحویل داد. بلکه یادگیری همیشه به طبیعی ترین شکل و از طریق گفت و گو و روابط میان افراد صورت می گیرد.
به این معنی معلمان کارآمد تنها برنامه رسمی درسی را به شاگردان شان آموزش نمی دهند بلکه مهارت های اجتماعی و عاطفی را نیز به آنها می آموزند.
معلمان کارآمد نیز معلمانی هستند که می توانند به خوبی بر رفتار دانش آموزان مدیریت کنند و از مهارت ها و ابزارهای گسترده ای استفاده کنند. ضمن آن که این معلمان بر احساسات خود مسلطند و افکار واقع گرایانه ای دارند. البته اگرچه معلمان کارآمد از نظر ظاهر و شخصیت فردی با هم متفاوتند اما عقاید واقع گرایانه مشترکی دارند. آنها می دانند که نمی شود رفتار دانش آموزان را کنترل کرد. بنابراین به جای این کار، با استفاده از چند روش به دنبال تأثیرگذاشتن روی رفتار آنها هستند. ایجاد روابط مثبت، تعیین یک دستور کار مشخص، بالا بردن توقع شان از دانش آموزان و ثبات قدم ازجمله این روش هاست. آنها همچنین می دانند زمانی که نمی توانند روی رفتار دانش آموزان تأثیر بگذارند، باید روی رفتارهایی که انتخاب می کنند مدیریت کنند و آنها را به سوی انتخاب رفتارهای بهتر هدایت کنند. معلمان این کار را با تعیین پیامد و یا نتیجه روشن و منطقی برای هر رفتار دانش آموز انجام می دهند.
آنها زمانی می توانند به بهترین وجه مؤثر باشند که توجه و انرژی خود را صرف قسمت هایی از رفتار دانش آموزان کنند که می تواند بیشترین تأثیر را در بهبود رفتار بچه ها داشته باشد. یعنی مقدمه و پیامد یک رفتار. به این معنی که با دانش آموزان ارتباط برقرار کنند و روش های بازدارنده ای را به کار بگیرند که همیشه به واکنش های رفتاری منطقی از سوی آنها منجر می شود.
● گردآوری شیوه های مدیریت رفتار
همچنین معلمان موفق روش ها و مهارت های رفتاری بسیاری دارند. آنها طی سال ها کار با دانش آموزان مهارت ها و شیوه های گوناگون مدیریت رفتار را گردآوری و برای روز مبادا ذخیره می کنند.
تجسم کنید همه این روش ها و مهارت ها را داخل یک جعبه ابزار گذاشته اید. برای این که ابزار مناسب را دم دست داشته باشید باید همیشه این جعبه ابزار همراهتان باشد. هنگام نیاز تنها کافی است که آن را باز کرده و وسیله مناسب را بیرون بیاورید. البته جعبه ابزار ذهن شما هم درست مثل یک جعبه ابزار واقعی خاک می گیرد، گوشه ها و درزهای آن از هم باز می شود و ابزارهای داخل آن بیرون می ریزد. بنابراین زمانی را به بررسی مهارت های رفتاری که در جعبه ابزار ذهن تان ذخیره کرده اید اختصاص دهید و ببینید در آن چه دارید و کدامیک دیگر برایتان مفید نیست.
فراموش نکنید که روش کلاسداری همکارانتان را هم زیرنظر بگیرید. شاید آنها ابزاری داشته باشند که بخواهید به جعبه ابزارتان اضافه کنید.
● بر احساسات خود مسلط باشید
در کلاس های شلوغ با دانش آموزان ناآرام و بی قرار تسلط داشتن روی احساسات بسیار مهم است، اما وقتی آرامش دارید و منطقی عمل می کنید کارآمدتر از مواقع دیگر هستید.
ضمن آن که احساسات شما فضای کلاس را تا حد زیادی تحت تأثیر قرار می دهد.
احساسات مثبت هم امنیت و اعتماد ایجاد می کند. دانش آموزان نیز در کنترل احساسات شان از شما الگو می گیرند.
داشتن احساسات متعادل به معنی بی تفاوت بودن نیست. بلکه به معنی شور و شوق داشتن و با انرژی و علاقه کارکردن است.
البته اینها به عنوان ضروریات معلمی محسوب می شود. اما نباید در ابراز احساسات زیاده روی کنید.
● ۳ روش برای مدیریت رفتار دانش آموزان
همواره برای مدیریت رفتار دانش آموزان در کلاس درس سه روش وجود دارد. اگرچه بیشتر معلمان می توانند از هر سه شیوه در کلاسداری خود استفاده کنند اما آنچه اهمیت دارد این است که کدام روش مناسب کلاس شماست.
به یاد داشته باشید که روش شما بر فضای روابط موجود در کلاس اثر می گذارد و الگوی شما همان الگوی رفتاری است که دانش آموزان از آن تقلید می کنند. البته این باورهای شماست که شیوه برخوردتان را تعیین می کند.
به طور مثال خانم معلم جنگجو معتقد است: باید دانش آموزان را کنترل کرد، به ندرت به آنها لبخند زد. اعتقاد وی بر این است که اگر دانش آموزی از کنترل خارج شود، دیگر جلوی بقیه دانش آموزان را هم نمی شود گرفت.
از نظر خانم معلم جنگجو تدریس مانند جنگی است که همیشه معلم باید در آن پیروز شود.
روش مدیریت وی نیز به این صورت است: به دانش آموزان بگویید چه کار کنند، با تنبیه آنها را تهدید کنید و آنها را به دفتر مدرسه بفرستید. بنابراین رفتار خانم معلم جنگجو، روابط انسانی ضعیف، استرس زیاد در کلاس و کاهش شدید قدرت یادگیری، ریسک پذیری و انگیزه دانش آموزان را موجب می شود.
در این میان خانم معلم مهربان معتقد است: دانش آموزان مثل غنچه های گل به مراقبت و رسیدگی نیاز دارند. اگر با آنها دوستانه رفتار کنید و با آنها مهربان باشید، آنها هم شما را دوست خواهند داشت.
ضمن آن که برنامه ریزی برای تشویق دانش آموزان به انجام کارهای خیر و تبعیض قائل شدن بین آنها جلوی بدرفتاری دانش آموزان را می گیرد.
کلاس نیز همچون محیطی دموکراتیک است که بحث و گفت و گو در آن نقش کلیدی دارد.
صحبت کردن، خواهش کردن و التماس کردن به دانش آموز و درنتیجه سرخورده و عصبانی شدن از روش های مدیریتی خانم معلم مهربان محسوب می شود. به طور مثال وی خطاب به شاگردش می گوید: «آخه چند بار به تو بگم ساکت بشین » (این جمله با حالتی ملتمسانه و آهی عمیق حاکی از درماندگی گفته می شود). «من نمی دونم چرا بازم این کار رو می کنی » (در حالی که معلم رنجیده خاطر و پریشان شده). «بیرون کلاس وایسا! دیگه خسته ام کردی.» (احساسات بر معلم غلبه کرده است.)
بنابراین قاطعیت نداشتن باعث از بین رفتن اعتماد به نفس و بروز اضطراب می شود. در کلاس خانم معلم مهربان همه رئیس هستند و قدرت یادگیری، خطرپذیری و انگیزه دانش آموزان به طور قابل توجهی کاهش پیدا می کند.
اما خانم معلم مراقب و جدی اعتقاد دارد: وظیفه معلم تعیین کردن حد و مرزها است و وظیفه دانش آموز تجربه کردن این حد و مرزها. اشتباهات رفتاری دانش آموزان امری طبیعی و عادی است. باید به دانش آموزان کمک کنیم تا موفقیت را تجربه کنند. مراقب دانش آموزان بودن یعنی در مواقعی که لازم است به آنها «نه» بگوییم و روی حرف خودمان بایستیم. ویژگی های خوب یک دانش آموز همیشه بیشتر از مشکلاتی است که به وجود می آورد. روش مدیریت خانم معلم مراقب و جدی به این صورت است که به رفتار انتخاب شده از سوی دانش آموز به عنوان یک انتخاب از میان چند رفتار نگاه می کند.
وی دانش آموزان را مسئول انتخاب رفتارشان می داند. از ستایش و تمجید برای تأکید کردن روی کارهای خوب دانش آموزان استفاده می کند و دانش آموزان را به سوی موفقیت هدایت و در صورت لزوم از تنبیه استفاده می کند. البته به طوری که باعث ایجاد نفرت در دانش آموز نشود. هدف او آموزش مهارت های رفتاری به دانش آموزان است تا بتوانند انتخاب های بهتری داشته باشند. نتیجه این رفتار باعث می شود در عین حال که شأن دانش آموزان محفوظ می ماند، آنها یاد می گیرند که حد خودشان را بشناسند. معلم جدی در کلاس نقش رهبر و مربی را همزمان ایفا می کند. در چنین مواقعی قدرت یادگیری، خطرپذیری و انگیزه دانش آموزان به میزان قابل توجهی افزایش پیدا می کند.
● معلمان شیوه مدیریت خود را ارزیابی کنند
همه معلمان می توانند از شیوه نمره گذاری از صفر تا ده استفاده کنند. به این صورت که نمره ده به عنوان بالاترین نمره و نمره صفر به عنوان پائین ترین انتخاب شود. شما می توانید نمره صفر را به خانم جنگجو بدهید. حالا شیوه مدیریت خودتان را با این شیوه مقایسه کنید و ببینید تا چه اندازه نمره عملکرد شما نزدیک به شیوه مدیریت خانم معلم مراقب و جدی است از خودتان بپرسید چطور شد که این نمره را گرفتید و نمره شما صفر نشد ببینید واقعاً تا به حال از چه شیوه موفقی استفاده کرده اید چه کارهای کوچکی می توانید انجام بدهید تا فقط یک نمره به نمره تان اضافه شود.

پیتر هوک‎/ اندی واس
ترجمه اسماعیل حسینی

منبع : روزنامه ایران