فایده و ارزش فلسفه

با اینكه فلسفه، پرسش‌های فراوانی مطرح می‌كند و به پاسخ‌های كمتری دست می‌یابد و شكوك فراوانی برمی‌انگیزد، چه عاملی انسان‌ها را به‌سوی آن سوق می‌دهد؟.
این عامل همان میل طبیعی دریافت معرفت به‌خاطر خود معرفت و در‌واقع حس كنجكاوی و حقیقت‌جویی انسان است. چه، فلسفه پرسش‌های بزرگی فراراه می‌نهد كه دست‌كم می‌توان به محتمل‌ترین پاسخ ممكن دست یافت. البته این مهم فایده قریب و بی‌واسطه این دانش است. معرفت فلسفی، فواید مع‌الواسطه و معنوی هم دارد، شوق و علاقه انسان را به تفكر نظری درباره عالم، زنده نگه می‌دارد و طرق ممكنه متعددی را القا می‌كند. فكر را توسعه داده، آن را از عادت رایج و عقل متعارف رهایی می‌بخشد و نخوت حاصل از جزم‌اندیشی را زایل می‌كند. فلسفه حتی به‌عنوان تمهیدی برای زندگی ارزش خاص خود را دارد چراكه هوش را تشحیذ می‌كند، قوای استنتاجی را به‌كار می‌اندازد، تعصب‌ها را از بین می‌برد و عادت بررسی كردن همه مسائل را با ذهن باز به انسان می‌آموزد و بدین وسیله شخصیت او را پرورش می‌دهد تا مستقل از تاثیر و تسلط نفس، بی‌طرفانه بیندیشد و حقایق و امور واقع را از خیالات واهی تمیز دهد و در پرتو آن موضع صحیح را در زندگی خود برگزیند.
رشته‌های دانش و فرهنگ، روی هم رفته محصولات روح انسان است و در واقع انسان خودش را در همه آنها آشكار می‌كند. فلسفه هر عصری مبنای تفكر و فرهنگ مردم آن عصر است و فرهنگ آن زمانه را به انتزاعی‌ترین صورتش متبلور می‌كند، بنابراین فلسفه كلید فهم هر عصری است. به‌عنوان مثال فلسفه پراگماتیسم یا عمل‌گرایی آمریكا تمام فعالیت‌های والای انسانی نظیر دانش، هنر و دین را تابع مقاصد صرفا عملی قرار می‌دهد یعنی براساس ارزش آنی آنها درباره‌شان قضاوت می‌كند و از سوی دیگر روحیه و تمدن بازرگانی مسلط مردم آمریكا را به‌طور كامل منعكس می‌كند. بدین ترتیب فلسفه عضوی از اندام فرهنگی انسان و یكی از جنبه‌های طبیعی روحیه اوست، نه چیزی به‌كلی بریده از سایر شاخه‌های دانش و جدا افتاده از امور زندگی معمول و نه بازیچه بیكاره تنی چند مفضال و منزوی. هرچند گرایش‌های هر عصری در قالب ادبیات و هنر به نمایش درمی‌آید اما به‌صورت متبلور و پیراسته شده به اصول اساسی خود در فلسفه مشاهده می‌شود و لذا فلسفه شاه‌كلید فرهنگ انسانی است .

دكتر عباس قربانی

منبع : روزنامه تهران امروز