سهام عادی و اختیار خرید سهام عادی

اگر شرکتی از منابع خا رج از سازما ن تامین سرمایه کند سهام عادی در درجه دوم اهمیت درست بعد از اوراق قرضه قرضه قرار دارد از نظر ریسک و دوام نقش حیاتی ایفا میکند چون صاحب ان مالک شرکت می باشد در این فصل ویژگی های سهام عادی حقوق صاحبان این نوع سهام و نقاط ضعف و قوت وحق تقدم خرید سهام شرکت بحث میکنیم
● ویژگیهای سهام عادی:
سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان دهنده مالکیت در شرکت است از ویژگی های حق مالکیت مسئولیت محدود سهامداران حق رای کنترل شرکت حق تقدم در خرید سهام جدید .
● مالکیت شرکت:
دارندگان هر دو نوع سهام عادی و ممتاز مالک شرکت هستند ولی از انجا که دارندگان سهام ممتاز نسبت به اصل سود وسرمایه شرکت حق تقدم دارند می توان گفت دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت هستند و به اصطلاح باید پذیرای بیشترین ریسک سرمایه گذاری در شرکت باشند .
اگر ریسکهای مالی و تجاری باعث افت شدید سود هر سهم ویا اگر شرکت با زیان مواجه شود ؛ قیمت بازار و ارزش ذاتی سهام عادی به شدت کاهش خواهد‌یافت و اگر شرکت منحل شود پس از فروش دارایی‌ها و تسویه کلیه‌ی بدهی‌ها و بازپرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، آنچه باقی می‌ماند به صاحبان سهام عادی می‌رسد و وقتی مالکیت سهام گسترده می‌شود که سهام آن به عموم مردم عرضه شود.
● مسئولیت محدود:
یکی از مهمترین ویژگی‌های سهام عادی ، این است که صاحبان آن دارای مسئولیت محدود هستند . به عنوان مثال، اگر شرکتی ورشکسته فروخته‌شود و پول آن جوابگوی همه‌ی طلبکار‌ها نباشد؛ بستانکاران نمی‌توانند صاحبان سهام عادی را تحت پیگرد قرار دهند و مسئولیت آنها منحصر به سرمایه‌ایست که در شرکت گذاشته‌اند.
● کنترل شرکت:
یکی دیگر از ویژگی‌های شرکت‌های سهامی این است که سهام آن در دست افراد زیادی است و هیچ شخص بخصوصی نمی‌تواند کنترل فردی اعمال کند؛ پس اداره امور فعالیت‌های شرکت در دست مدیران و دامنه اعمال نفوذ صاحبان سهام عادی تا آنجاست که در مورد مسائل خاصی رای بدهند.
● حق رای:
دارندگان سهام عادی علاوه بر اینکه حق انتخاب هیئت مدیره شرکت را دارند؛ با اکثریت آرا می‌توانند اقدامات پیشنهادی شرکت را تایید یا رد کنند و هر سهم یک حق رای دارد. مانند پیشنهاد ادغام در یک شرکت دیگر و یا تغییر نمودار سازمانی شرکت که با اکثریت آرا صورت می‌پذیرد. برخی از شرکت‌ها در انتخابات هیئت مدیره از حق رای تجمعی استفاده می‌کنند.
تعداد سهمی که فرد در شرکت دارد × تعداد اعضای هیئت مدیره شرکت = تعداد رای یک صاحب سهم
مثلاً اگر کسی ۸۰ سهم دارد و اعضای هیئت مدیره ۵ نفر بودند؛ آن شخص حق۴۰۰ رای را دارد؛ و می‌تواند آنرا به صلاح خود به یک یا چند شخص رای بدهد.
● حق تقدم خرید سهام:
اگر شرکتی به سهام‌داران خود حق تقدم خرید سهام بدهد؛ آنها می‌توانند در صورت انتشار سهام جدید درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کند. اگر سهامداران در مجمع عمومی شرکت حق تقدم خرید سهام را از خود سلب کند؛ شرکت می‌تواند سهام عادی جدید را به قیمت عادلانه بین عموم مردم عرضه کند. در این صورت افراد جدیدی صاحب سهام شرکت شده‌اند و درصد مالکیت سهامداران قبلی در شرکت کاهش می‌یابد.
● حق دریافت سود سهام:
پس از اینکه شرکت مالیات و سود سهام ممتاز خود را پرداخت کرد میتواند باقیمانده را بعنوان سود سهام به صاحبان سهام عادی بپردازد مقداری از این سود به حساب سود سنواتی منتقل می گردد سود سنواتی یکی از مهمترین منابع تامین مالی شرکت برای دوره های بلند مدت شرکت می باشد پرداخت سود سهام نوعی توزیع سود خالص بین سهامداران است وسود پرداختی هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی نمی شود سود سهام پرداختی نمی تواند درامد مشمول شرکت را کاهش دهد و امکان دارد سود سهام تقسیمی یک شرکت نسبت به سال قبل افزایش کاهش ویا پرداخت نگردد.
● سایر حقوق:
سهامداران عادی میتوانند سهم خود را بفروشند یا به دیگری واگذار کنند شرنت حق سلب این اختیار را ندارد ودین نقل و انتقالات بر موجودیت شرکت اثر قانونی و خقوقی ندارد. و صاحبان سهام عادی حق دارند دفاتر شرکت را مورد بررسی قرار دهند ولی محدود به اختیاراتی است که شرکت در اختیار عموم قرار می دهد.
● سر رسید:
سهام عادی دارای سر رسید نیستند و قابل بازخرید و قابل تبدیل نیز نمی باشند اگر شرکت به میل و اراده منحل شود مبلغ زیادی نصیب سهامداران می شود و اگر منخل شود شاید چیزی نصیب سهامداران نگردد .
● سهام مجاز و انتشار یافته:
تعداد سهامی که شرکت بدون تغییر اساسنامه یا اصلاح اساسنامه حق دارد منتشر کند سهام مجاز می گویند و ان تعداد از سهام که در دست مردم است را سهام منتشر شده می نامند امکان دارد تعدادی ازسهام منتشده خود را باز خرید کند در این صورت سهائ بازخرید شده را سهام خزانه میگویند.
● درترازنامه این سه دسته از هم تفکیک می شوند مثال:
شرکتی مجاز است که تعداد ۱۰۰۰۰۰ سهم عادی منتشر کند این شرکت ۸۰۰۰۰سهم منتشر و پس از مدتی۴۰۰۰سهم از سهام منتشره را باز خرید میکند ترازنامه شرکت به یکی از اشکال زیر است:
۱) سهام عادی:سهام مجاز ۱۰۰۰۰۰سهم، سهام منهای سهام خزانه منتشره ۸۰۰۰۰سهم، ۴۰۰سهم.
۲)سهام عادی :سهام مجاز ۱۰۰۰۰۰سهم پس از کسر ۴۰۰۰۰سهم خزانه"۷۶۰۰۰سهم در دست مردم.
برای مجاسبه ارقام متعلق به هر سهم مثل سود هر سهم سهام خزامه را از تعداد سهام منتشره کسر می کنند در مثال فوق رقم متعلق به هر سهم برلساس ۷۶۰۰۰سهم محاسبه می شود .
● ارزش اسمی و صرف سهام
ارزش اسمی هر سهم رقمی است که روی هر برگ از سهام نوشته می شود برعکس اوراق قرضه و سهام ممتاز ارزش اسمی سهام عادی کاربرد چندان زیادی ندارد .برخی از شرکتها ارزش اسمی خود را اعلان میکنندو برخی دیگر به هیچ وجه اعلان نمی کنند
▪ صرف سهام:نشاندهنده مبلغی است مازاد بر ارزش اسمی سهام که شرکت در زمان
فروش سهام عادی دریافت کرده است در بخش متعلق به سرمایه شرکت مقادیر متعاق به ارزش اسمی و صرف سهام جداگانه نوشته می شود
مثال:یک شرکت مجاز است ۱۰۰۰۰۰سهم عادی منتشر کند ارزش اسمی هر سهم ۱۰۰۰ریال و این شرکت ۶۰۰۰۰۰سهم خودرا ازقرار هر سهم ۱۵۰۰۰ریال میفروشد که به دو بخش تقسیم می شود ارزش اسمی ۱۰۰۰ریال و ۱۴۰۰۰ریال صرف سهام میباشد در ترازمانه به شکل زیر نوشته میشود :
سهام عادی(ارزش اسمی ۱۰۰۰ریال)
تعداد سهام مجاز ۱۰۰۰۰۰سهم
تعداد منتشر شده ۶۰۰۰۰۰سهم(سرمایه پرداخت شده) ۶۰۰۰۰۰۰۰ ریال
صرف سهام ۸۴۰۰۰۰۰۰۰ حقوق صاحبان سهام ۹۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال● ارزش دفتری هر سهم
ارزش دفتری هر سهم عادی به طریق زیر محاسبه میشود:
سرمایه حاصل از فروش سهام عادی با سود انباشته جمع و وجهی که بابت خرید سهام خزانه پرداخت شوه از ان کسر می شود و برای محاسبه ارزش دفتری یک سهم ارزش وفتری سهام عادی را بر تعداد سهام در دست مردم تقسیم می کنیم .
ارزش دفتری یک سهم عادی رابطه چندان زیادی با ارزش بازار ان ندارد ولی اگر عملکرد شرکتی سود اور باشد و سود تقسیمی ان رقمی کمتر از ۱۰۰درصد باشد ارزس دفتری هر سهم عادی افزایش خواهد یافت .
سهام عادی ازدیدگاه تامین مالی دارای نقاط ضعف و قوت هستند که در ادامه به هر دو مورد اشاره میکنیم.
● محاسن انتشار سهام عادی
۱)سهام عادی هیچگاه به سررسید نمی رسند
۲)از انجا که سود سهام عادی میزان مشخصی نیست انتشار و فروش سهام جدید باعث خواهد شد که انعطاف پذیری مدیریت شرکت از لحاظ تامین سرمایهدر اینده بیشتر گردد.
۳)شرکت الزام قانونی به پرداخت سود به سهامداران عادی خود ندارد لزا انتشار ان ریسک مالی و ورشکستگی را افزایش نمی دهد.
۴)می توان به سرعت و بدون تحمل هزیمه زیاد سهام عادی را منتشر و به بازار عرضه کرد.
۵)در اکثر شرکت ها با انتشار و عرضه سهام عادی جدید در مالکیت و کنترل شرکت تغییری صورت نمیپزیرد.
● معایب انتشار سهام عادی
۱) هزینه خاص سرمایه متعلق به سهام عادی در مقایسه با سایر ابزار مالی بیشتر است.
۲) سود سهام عادی پس از کسر مالیات پرداخت می شود در حالی که بهره اوراق قرضه یک هزیمه قابل قبول مالیاتی است.
۳) شاید شرایط مندرج در اوراق قرضه به گونه‌ای باشد که میزان پرداخت سود سهام عادی را محدود کرده باشدکه وجود این مسائل هزینه متعلق به سهام عادی را افزای می دهد.
۴) اگر شرکتی سهامش در دست افراد محدودی است بخواهد سهام جدیدی منتشر کند در مسئله مالکیت و کنترل شرکت مشکلاتی به وجود می اید.
۵) انتشار سهام عادی جدید موقتا سود هر سهم را کاهش می دهد که بر قیمت سهام اثر منفی دارد.
● اختیار خرید سهام عادی
اختیار خرید سهام یک نوع اوراق بهادار است که دارنده ان حق خرید تعداد معینی از سهام عادی شرکت را به قیمت معینی دارد این گواهی در بازار قابل خرید و فروش است انتشار گواهی اختیار خرید منبعی اصلی برای تامین سرمایه شرکت بحساب نمیاید ولی شرکت با استفاده از ان اوراق قرضه خود را با اعطای چنین اختیاری به خریداران اوراق قرضه راحت تر به فرو ش برساند.
● ویژگی های اختیار خرید سهام عادی
۱) این نوع اختیار بصورت جداگانه به اوراق قرضه الصاق میشود که انتشار برگه به این صورت وسیله‌ای برای تسهیل فروش اوراق قرضه می نامند.
۲) تعداد سهامی که می‌توان با استفاده از اختیار خرید سهام خریداری کرد در برگه قید می شود.
۳) قیمتی که دارنده اختیار باید برای خرید سهام بپردازد در برگه قید می شود که ممکن است در طول عمر ثابت یا طبق فرمول تغییر می کند.
۴) صاحب این‌گونه اختیار در یک دوره‌ی مشخص زمانی می‌تواند از این حق استفاده کند که در پایان دوره هیچ ارزشی ندارد.
۵) گواهی اختیار خرید سهام قابل باز‌خرید نیست و دارنده‌ی آن حق رای ندارد و هیچ نوع سود یا بهره به آن تعلق نمی‌گیرد.
● ارزش اختیار خرید سهام عادی
یکی از ویژگی‌های عمده این اختیار نه تنها قابل فروش است بلکه دارای ارزش محاسباتی است؛ یعنی دارای حداقل ارزش است.
V = (M-X)(N)
= M قیمت بازار سهام مورد نظر
X = قیمت خرید یک سهم عادی با استفاده از اختیار خرید
N = تعداد سهم عادی را که می‌توان با یک اختیار خرید
به مثال‌هایی در این مورد به صفحه‌ی ۲۲۹ کتاب مراجعه کنید
● رابطه بین سهام و ارزش محا سباتی اختیار خرید
زمانی که قیمت خرید سهام با استفاده از اختیار مساوی یا بیشتر از قیمت سهام در بازار شود ارزش اختیار برابر صفر خواهد شد در مواردی که قیمت سهام در بازار به بیش از قیمتی برسد که صاحب اختیار میتواند با استفاده از حق خود ان را خریداری کند ارزش محاسباتی آن مثبت خواهد شد.
● رابطه بین ارزش اختیار خرید و قیمت سهام عادی
اگر قیمت سهام بیش از صفر باشد ارزش بازار اختیار خرید سهام بیش از ارزش محاسباتی آن و مثبت خواهد شد فاصله بین خط ارزش بازار و خط مربوط به ارزش محاسباتی را صرف ارزش اختیار خرید
می نامند زمانی که قیمت سهام نزدیک به قیمت تعیین شده یا با ان برابر باشد میزان صرف اختیار خرید با بالا ترین حد می رسد در نتیجه قیمت سهام به بیش از قیمت تعیین شده برسد مقدار صرف اختیار خرید کاهش می یابد.
● نمودار ارزش بازار اختیار خرید سهام
این نمودار در صفحه ۲۳۱کتاب رفتار ارزش بازار اختیار به طور مناسبی نشان داده شده است در اینجاعواملی گه باعث موقعیت و شیب خط ارزش بازار اختیار رابیان می کنیم.
۱)اگر وضع به گونه ای باشد که اختیار خرید در بک بازار دست دوم خرید و فروش شود قطعاً ارزش بازار آن از ارزش محاسباتی آن بیشتر خواهد بود.
۲)حتی زمانی که ارزش محاسباتی اختیار صفر باشد ارزش بازار آن مثبت خداهد ما ند زیرا شرط اصلی خرید و فروش اختیار این است که ارزش آن در بازار مثبت باشد.
۳) زمانی که قیمت توافق شده در اختیار خرید به قیمت بازار سهام عادی نزدیک شود مقدار صرف اختیار به بالاترین حد می رسد و این به لحاظ آثار اهرم و انتظاراتی است که مردم از افزایش آینده قیمت سهام دا رند .
● اختیار خرید به عنوان وسیله ای برای تامین مال
شرکت‌ها معمولا برگه‌های اختیار خرید سهام را به عنوان وسیله‌ای برای تأمین مالی می‌فروشند ولی هر موقع از اختیار خود استفاده کنند و سهام عادی جدیدی را می‌خرند؛ نوعی تأمین مالی انجام می‌گیرد. می‌توان این موضوع را به صورت زیر خلاصه کرد:
۱)تقاضا برای اوراق قرضه‌ای که برگه‌ی اختیار خرید سهام پیوست آنهاست ؛ افزایش خواهد یافت ؛ در نتیجه آن برگه‌ها در بازار دارای ارزش است پس هزینه‌ی سرمایه‌ی اوراق بهادار کاهش می‌یابد.
۲)شرکتی که برگه‌ی اختیار خرید منتشر کرده هیچ‌گاه نمی‌تواند نسبت به استفاده از این حق مطمئن باشد.
۳)اگر از اختیار سهام استفاده شود ، تعداد سهامی که در دست مردم است افزایش خواهد یافت. این امر باعث خواهد شد که نسبت وام به حقوق صاحبان سهام شرکت کاهش یابد.
استفاده از اختیار خرید سهام عادی باعث می‌شود که سود هر سهم کاهش یابد و دست کم به صورت موقت، از میزان پرداخت سود سهام نقدی کاسته شود . از طرف دیگر ، افزایش تعداد آرای سایر سهامداران باعث تضعیف موقعیت مدیران و سهامداران عمده شرکت می‌گردد.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی انجمنهای علمی دانشجویان گروه حسابداری