نوروز و فلسفه هفت سین &#۰۳۹; روح مشترک انسان و درخت &#۰۳۹;

●بخشی از چاپ هشتم کتاب نوروز و فلسفه هفت سین
▪ روح مشترک انسان و درخت
درخت مشابه انسان است همانند انسان از قامت بزرگ می شودو هنگامی که اندک رشدی دارد بدان نهال می گویند و دراین برهه ازحیات خود خوراک دام می شود تا اغذیه انسانی را به طریقی تامین کند .
به فرزند انسانی نیز نونهال می گویند که تشابه این دو را نشان می دهد .
درخت پوست دارد و استخوان و رگ که در وجود انسانی نیز همه این ها موجود است . شاخه های درخت همانند دستان آدمی است و برگ های آن مانند انگشتان بشر .
این درخت بزرگ می شود ، سایه می افکند و انسانی را در زیر سایه خود جای میدهد ودر مقابل ناسپاسی های بی حد وی سکوت اختیار می کند و هرگز ازمهر و ایثار ولطف خود دریغ نمی ورزد . حتی هنگامی که بر او سنگ می افکنی ثمره خود را دریغ نمیکند به قول حافظ :
بر تو خوانم ز دفتر اخلاق آیتی در وفا و در بخشش
هرکه بخراشدت جگر به جفا همچوکان کریم زر بخشش
کم مباش از درخت سایه فکن هرکه سنگت زند ثمر بخشش
این درخت هنگامی که حیاتش خاتمه می یابد ، استخوانش باز هم درخدمت دیگران است .
تختی است برای آسایش یا نیمکتی است برای آرامش
خلق یکسره نهال خدایند هیچ از این نهال نه بشکن ونه برکن
اما مهر درخت بر انسان ، بدین جا خاتمه پیدا نمی کند .
پس از سالیان متمادی که شما ازآسایش و آرامش ارزانی شده از ناحیه درخت برخوردارشدید و آن را شکسته و بی اعتبار ساختید ، بازهم درخدمت شماست تا در شب چهارشنبه سوری دریکی از سه کپه آتش گیرد تا شما در آن سرما ، سردی به او دهید وگرمی از اوبگیرید .
به همین علت درترانه های چهارشنبه سوری است که سردی من از تو ، گرمی تو ازمن
ازجمله درخت هایی که به انسان شباهت بسیار دارد ، نخل است که عمرش تا صد، گاهی تا ۱۲۰ سال می رسد. در نزهه القلوب آمده است :
" شجره مبارکه است . به آدمی نیک ماند به طول و راستی قد و امتیاز ذکر و انثی ولیف که به موی آدمی ماند ودیگر آن که بر یکدیگر عاشق شوند و این همه صفت انسانی است."
اصمعی گوید: " شخصی از یمامه برای من حکایت کرد و گفت طربستانی بود که همه ساله حمل نیکو آوردی، دوسال بگذشت و حمل نیاورد .مردی بیاوردم که به علم نخل مخبر بود . بدید وبگفت این نخل راهیچ علت نمی یابم که مانع حمل افتد . آن که بر بالای نخل دیگر رفت ونظر بر چپ و راست کرد و در جوار آن نخلی بود .گفت این نخل بر آن عاشق است باید که با تلقیح از آن ، این نخل را بارور کنم و در آن سال ، آن را از این نخل گشن دادیم .
حمل بسیار نیکو آورد ونیکو بود ."
خواجه نصیرطوسی نیز در کتاب اخلاق ناصری گفته است :" اگر آب از سر نخل بگذرد می میرد . سر هر درختی راکه قطع کنند ؛ بیشترشاخه وبرگ میزند الا نخل را که اگر سر این درخت را قطع کنند ، می میرند ." همانند انسان . اگر چوب نخل رابسوزانید هیچ زغال ندارد همچون آدمی .
آثار به دست آمده از عصر هخامنشیان نشانگر آن است که برای درخت ارزش واعتبار ویژه ای قائل بودند چنان که درمهر داریوش می بینیم دو دست چپ و راست مهر را باتصویر درخت تزیین کرده اند ومجموعه کاخهای تخت جمشید را همانند باغ سنگی یا تشبیه مقدس تصور داشته اند و در آن نقش های برجسته درختان که در سرستون های کاخ ها کنده کاری شده است ، حکایت کننده درختان اند .
درخت در تخت جمشید نماد برکت و فراوانی است و به مهر مربوط است.
دربرخی از نوشته ها انسان دقیقا به درخت تشبیه شده است ، چنانچه ناصر خسرو میگوید :
درخت توگربار دانش بگیرد به زیر آوری چرخ نیلوفری را
گویند روزی حضرت داوود در بهاران به درخت سیبی گفت " خواهر با من سخن بگو "
و درخت سیب به یکباره پر از شکوفه شد

امیر پریزاد