پیشینه تاریخی

شاهسون‌ها گروههایی از طوایف ترك ایران هستند كه بخش عمده‌ای از آن‌ها در استان اردبیل و قسمتی نیز در شهرستان ساوه از استان مركزی و شهرستان زنجان زندگی می‌كنند. عنوان «شاهسون» به معنی «دوستدار شاه» است كه در دوره صفویه به این ایل اطلاق شده است. این عنوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی به «ایل سون» یا «دوستدار مردم» تغییر نام یافت.
شاه‌عباس صفوی در اوایل سلطنت، گروهی از ایلات مختلف را با خود همراه و تحت عنوان دوستداران شاه (شاهی سِوَن‌لر) متحد ساخت. بدین ترتیب سازمانی از طوایف مختلف پدید آمد كه عنوان «شاهسون» نام گرفت. بنا به روایتی اكثریت شاهسون‌ها با اجازه شاه‌عباس از حدود آسیای صغیر به آذربایجان آمده اند و بعدها قسمتی از آنان به خراسان كوچانده شده‌اند. بنابراین «شاهسون‌ها» به گروهی اطلاق می‌شود كه از سوی شاه‌عباس سازماندهی شدند تا موقعیت طوایف ترك قزلباش را احراز كنند. قزلباش‌ها به سبب نفوذ و قدرت فوق‌العاده‌ای در امور كشوری و لشكری داشتند چندان مورد اعتماد شاه‌‌عباس نبودند و وی درصدد كاهش قدرت آنان بود. در اوایل قرن اخیر وقایع زیادی در قلمرو ایل شاهسون اتفاق افتاده است كه از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره كرد : لشكركشی عباس میرزا علیه روس‌ها به كمك شاهسون‌ها، استقرار روس‌ها در 1192 هـ.ش در منطقه تالش و بخش‌های شمالی دشت مغان براساس مفاد عهدنامه گلستان كه منجر به از دست رفتن مراتع وسیع قشلاقی ایل شد، وقوع دومین جنگ ایران و روس در سال 1205 هـ.ش كه ایل شاهسون به نفع هر دو طرف وارد جنگ شد، شاهسون‌های شمال مغان در پشتیبانی از روس‌ها و شاهسون‌های جنوب مغان به اتفاق قبایل افشار به حمایت از سپاه عباس میرزا جنگیدند. براساس قرارداد تركمن چای (1207 هـ.ش) قسمت شمالی مراتع قشلاقی شاهسون‌ها در اختیار روس‌ها قرار گرفت. درگیری طایفه قوجه بیگلو با روس‌ها در سال 1284 هـ.ش، درگیری شاهسون‌ها با مشروطه‌خواهان به رهبری بیوك خان فرزند رحیم خان قره‌داغی در سال 1283 هـ.ش كه منجر به شكست آنان در مقابل قوای ستارخان در اردبیل شد، اشغال اردبیل به وسیله شاهسون‌ها در سال 1285 هـ.ق به دست قوای یپرم خان - بختیاری‌ها و قزاقان ایرانی، تسخیر مجدد اردبیل توسط شاهسون‌ها بعد از اقامت ستارخان در تهران، شورش مجدد شاهسون‌ها در سال 1287 هـ.ش، شكست شاهسون‌ها از قزاقان روسی در هنگام خلع محمد علی شاه و درگیری‌های متعدد بعدی مابین شاهسون‌ها و قشون دولتی كه طی سالیان متمادی به وقوع پیوسته است.