آمریکا در برابر طرح ایجاد اوپک گازی

بیستم ژوئن سال جاری (۲۰۰۷ میلادی) سنای امریكا با ۷۲ رأی مثبت در برابر۲۳ رأی منفی، كشورهای خارجی را از ایجاد ساختاری از نوع "اوپك" در عرصه نفت و گاز طبیعی منع كرد و این حق را برای دادستانی كل امریكا قایل شد تا ناقضین این قانون را تحت پیگرد قانونی قرار دهد.
مصوبه غیر قانونی سنای آمریكا برضد طرح ایجاد اوپك گازی: بیستم ژوئن سال جاری (۲۰۰۷ میلادی) سنای امریكا با ۷۲ رأی مثبت در برابر۲۳ رأی منفی، كشورهای خارجی را از ایجاد ساختاری از نوع "اوپك" در عرصه نفت و گاز طبیعی منع كرد و این حق را برای دادستانی كل امریكا قایل شد تا ناقضین این قانون را تحت پیگرد قانونی قرار دهد.
سنای امریكا در متن اصلاح شده ای كه به تصویب نمایندگان آن رسیده، آورده است:
"... هر نوع اقدام مشترك و دسته جمعی برای ایجاد شكلی از كارتل یا جمعیت و اتحادیه و غیره از سوی كشورهای خارجی و یا موسسات آژانس های فعال در عرصه نفت و گاز طبیعی در هر كشوری با هدف ایجاد محدودیت در روند استخراج نفت و گاز یا هر نوع فرآورده های نفتی، برقراری و حفظ قیمت این محصولات و نیز ایجاد هر نوع محدودیت در مبادلات بازرگانی مربوط به نفت، گاز طبیعی و یا فرآورده های آنها نقض قانون و اقدامی غیر قابل قبول و غیرقانونی محسوب می شود.
... هر كشور، سازمان و یا موسسات فعال در زمینه نفت و گاز طبیعی از این به بعد امكان استفاده از حق برقراری مشاركت در ایجاد چنین ساختارهایی را نخواهند داشت و در غیر این صورت تحت پیگرد قانونی دادستانی كل ایالات متحده قرار خواهد گرفت."
در حقیقت و بدین ترتیب فصل تازه ای از سیاست امریكا در تقابل با دارندگان نفت وگاز با رویكرد ایران باز شده و این بار اوپك گازی ابزاری خواهد بود در دستان آمریكا، كه پیش از این نیز مخالفتش را با تشكیل آن بارها اعلام كرده بود.
● ضرورت وجود و ایجاد تشكیلاتی نظیر اوپك گازی:
با توجه به روند رو به رشد توسعه كشورهای مختلف در جهان و روند روز افزون پروسه صنعتی شدن در دنیای امروز و افزایش تعداد كشورهای در حال توسعه و صنعتی در جهان، به تبع این مهم تقاضا برای انرژی نفت و گاز به صورت روزافزون در حال افزایش می باشد.
با عنایت به محدود بودن میزان ذخایر شناسایی شده انرژی های فوق در نقاط مختلف جهان لزوم ساماندهی و ایجاد یك سیستم فعال جهت برنامه ریزی برای این مسئله به عنوان یك نیاز اساسی برای كشورهای محدود دارای ذخایر این انرژی ها خود را جلوه گر می نماید.
برخی دلایل عدم ایجاد این سازمان تا به امروز:
۱) كشورهای دارای ذخایر طبیعی ثابت شده گاز در جهان كه قدرت صادرات آن را نیز داشته باشند بسیار كمتر از دارندگان نفت هستند.
۲) تا امروز به این اندازه در جهان نسبت به گاز احساس نیاز نشده و تا به این حد تقاضای جدی برای آن وجود نداشته است.
۳) به همین دلیل تا به امروز اقدام جدی و عملی خاصی در جهت ایجاد یك سیستم مركزی و
سازمان در راستای برنامه ریزی و متمركز نمودن سیاستهای متخذه در قبال صادرات این انرژی
ارزشمند به انجام نرسیده است.
● برخی ضرورتهای ایجاد این تشكل:
۱) در قالب این سازمان كشورهای دارای ذخایر طبیعی گاز و صادر كننده آن می توانند با اتخاذ
یك سیاست واحد و برنامه ریزی شده به دفاع از حقوق حقه خود پرداخته و گاز را به قیمت
واقعی و اصلی آن صادر نمایند.
۲) به واسطه اینكه ایران و روسیه بیشترین ذخایر گاز طبیعی اثبات شده در جهان را دارا می باشند، محوریت اصلی را در این سازمان نیز این دو كشور عهده دار خواهند بود.
۳) اندیشمندان مسایل سیاسی- اقتصادی كشورهای جهان سوم معتقدند كه توسعه و پیشرفت روز افزون زمانی در تمامی جهان آهنگ و ریتم مناسبی خواهد یافت كه رشد و توسعه به صورت همزمان تمامی كشورهای جهان را در بر گیرد.
در صورت تاسیس سازمان اوپك گازی، كشورهای كوچكی هم كه دارای ذخایر گاز هستند در آن درخواست عضویت داشته باشند كه این موضوع علاوه بر نفع آنها، برای كشورهای بزرگتر در این عرصه یعنی ایران و روسیه نیز منافع توامانی را به همراه خواهد داشت.
۴) تأسیس این سازمان علاوه بر ابعاد انرژی و اقتصادی مترتب بر آن، می تواند منجر به ایجاد همگرایی های آتی منطقه ای و بین المللی نیز ( بر مبنای این موضوع ) شده و خود تبدیل به یك
قطب مهم اقتصادی و سیاسی - هم در بعد منطقه ای و هم در بعد بین المللی آن - در جهان
امروز گردد.
۵) ایجاد یك تشكل، سیستم و یا سازمان جهت صادرات گاز مانع از رویارویی انفرادی
كشورهایی نظیر روسیه با تك تك كشورهای مشتری گاز خود، بر سر مسائلی از قبیل نرخ گاز
صادراتی و... خواهد شد و از تنش های آنها در این مسیر و با كشورهای همسایه و حتی هم پیمان خواهد كاست.
۶) به دنبال سیستم یافتن صادرات گاز و وجود برنامه در این عرصه، رقابت كشورهای صادر كننده گاز بر سر مسایلی از جمله مسیرهای عبور لوله و...، تبدیل به رقابتی سالم تر و بدون تنش تر و حتی غیر سیاسی تر خواهد شد.
● برخی موانع عمده موجود در این مسیر:
۱) تشكیل سازمان اوپك گازی همانند تشكیل سازمان اوپك نفت - بدون شك با مقاومت غربیها و آمریكا ( به عنوان یكی از مصرف كنندگان و مشتریان اصلی آن ) مواجه خواهد شد، و این امری كاملاً طبیعی است، چرا كه این تشكل و رشد و گسترش یافتن همگرایی های حاصل از آن، در آینده تبدیل به یك جریان قوی در برابر جریان غرب و آمریكا به شمار خواهد آمد.
۲) متحد شدن و تشكل یافتن صادر كنندگان گاز منجر به عرضه واقعی قیمت گاز به مشتریان خواهد شد و آنها ناچار به تبعیت از چارچوب این سازمان خواهند بود.
۳) آمریكا و متحدین غربی اش تا به امروز عادت كرده اند منابع زیر زمینی را به بهای ناچیزی از
تولید كنندگان خریداری نموده و پس از تبدیل به سایر فرآورده ها، به بهای چندین ده و حتی صد
و هزار برابر به مشتریان این كالاها و فرآورده ها ( كه بسیاری شان نیز همین تولید كنندگان منابع زیر زمینی هستند ) بفروشند و سود سرشاری را نصیب خود و شركتهای تحت تابعه شان بنمایند.
● دیدگاههای موجود در روسیه:
۱) گروه اول: در مجموع موافق این طرح و شكل گیری آن می باشند، و حتی آن را قدمی در راستای ایجاد یك همگرایی جدید در منطقه و كلاً سطح بین المللی قلمداد می نمایند. در واقع این گروه خواهان احیای نقش روسیه در معادلات بین المللی و جهانی و تصمیم گیری مستقل از جریان آمریكا و غرب هستند.
۲) گروه دوم: افراد و جریانات طرفدار غرب و آمریكا هستند كه، در برابر این طرح موضعگیری كرده و سعی در بازگویی جنبه های منفی آن و بزرگنمایی پیرامون آنها را دارند.
۳) گروه سوم: افراد و گروههایی كه معتقدند روسیه نباید با ورود به این سازمان و یا سازمانهایی امثال آن، خود را محدود به سیستم ایجاد شده و یا تصمیمات اكثریت اعضای سازمان نماید، و بلكه باید اقدامات خود را با محوریت شركت " گاز پروم " تداوم دهد.
یعنی در واقع این گروه به دنبال انحصار گرایی توسط روسیه در این مسیر بوده و معتقدند كه یك كارتل گازی توسط روسیه باید ایجاد شده و به تنهایی نیز اداره شود. تعدادی از این معتقدین هم اكنون در مصدر امور روسیه و در حاكمیت قرار دارند.
۴) گروه چهارم: افراد و گروههایی هستند كه بر نظرات گروه اول اعتقاد دارند، ولی در ظاهر و علناً بنا به ملاحظات بسیار، جرأت بیان نمودن نظرات و اعتقادات درونی خودشان را ندارند و ترجیح می دهند تا بدون جلب توجه و به اصطلاح با چراغ خاموش حركت نمایند، تا واكنشی از سوی آمریكا و غرب متوجه آنها نگردد.
● نتیجه اینكه:
۱) این اقدام امریكا در حالی صورت می گیرد كه در ماه های پایانی سال گذشته در سفر رییس شورای امنیت ملی روسیه به ایران ایده تشكیل اوپك گازی رسماً از سوی مقام معظم رهبری مطرح شد و البته دیر هنگامی نپایید كه به یكی از مسایل مهم تحلیلگران تبدیل شد.
طرح این بحث از سوی بالاترین مقام كشور به گمان بسیاری از تحلیلگران خط بطلانی برای اهداف امریكا است.
پیشنهاد ارایه شده توسط مقام معظم رهبری، در دیدار با ایگور ایوانف ( دبیر شورای امنیت فدرال روسیه ) در سال گذشته ( اوایل سال ۲۰۰۷ میلادی) پیشنهاد بسیار به جا و شایسته ای بوده و از منظر كارشناسی نیز موضوعی مهم و قابل تعمق و ارزیابی می شود.
۲) كشورهای صادر كننده گاز برای جلوگیری از تضییع حقوق اقتصادی كشورشان هم كه شده باید هر چه زودتر به ایجاد یك تشكل موضوعی در این راستا تن دهند، تا منویات خود را بهتر و سریعتر بتوانند حل و فصل نموده و به پیش برند.
۳) از منظر برخی تحلیل گران سیاسی، اظهارات پوتین و برخی مقامات روسی در مورد این پیشنهاد، خود حاكی از این است كه مقامات كرملین نیز مایلند تا در این مسیر گامهای مقدماتی ای را به صورت عملی و جدی تر بردارند.
البته در این میان سیاست دو پهلوی روسیه به عنوان یك طرف تشكیل اوپك گازی جای تعجب دارد، چرا كه هیچ یك از مسوولان روس موضع شان را به صورت شفاف اعلام نكرده اند.
پوتین به عنوان رییس جمهور روسیه می گوید، ما نمی خواهیم نوعی كارتل ایجاد كنیم، اما هماهنگ كردن فعالیت های ما اقدام درستی است و اینكه تصمیم گیری درباره مهمترین مساله را به یاد داشته باشیم كه آن تنها تامین مطمئن و معتبر منابع انرژی برای مصرف كنندگان اصلی است.
۴) كارشناسان معتقدند با به بهره برداری رسیدن پروژه های ال ان جی و در نتیجه پیش گرفتن عرضه از تقاضا، چشم انداز روشن تری برای تشكیل اوپك گازی پدید خواهد آمد و بدون شك این بار نیز امریكا چاره یی جز عقب نشینی نخواهد داشت.

نویسنده:داریوش صفرنژاد
پژوهشگر مسائل اوراسیا و كارشناس ارشد روابط بین الملل
منبع:سایت ایراس

منبع : خبرگزاری فارس