نخبه پروری سیاسی در تشکل های دانشجویی

توجه به مقوله نخبه گرایی سیاسی و پرورش نخبگان سیاسی از آن رو برای بسیاری از حکومت ها مهم تلقی می شود که آنان تأثیرگذارترین افراد در فرایند تصمیم گیری دولت ها به شمار می روند. نخبه سیاسی کسی است که پدیده های سیاسی را در دو سطح داخلی و بین المللی بررسی و با نگاه آینده نگرانه حوادث سیاسی راپیش بینی کند و در بالاترین سطح موردنظر، راهکارهایی برای مدیریت هوشمندانه وقایع به منظور ارتقای زندگی بشر ارائه دهد. با این همه کارشناسان سیاسی، دانشگاه را بهترین مکان برای پرورش نخبه سیاسی می دانند و معتقدند که تشکل های دانشجویی باید شرایط توانمندکردن پرورش نخبگان سیاسی را در دانشگاه ها با توجه به فضا و افکار سیاسی و اجتماعی مهیا کنند. این در حالی است که برخی از جریان های دانشجویی معتقدند هم اکنون در دانشگاه تضارب آرا و افکار وجود ندارد . بنابر این نه تنها نخبه سیاسی در دانشگاه پرورش نمی یابد، بلکه تشکل های دانشجویی نیز نمی توانند به راحتی اطلاعات سیاسی و فکری خود را در اختیار دانشجویان قرار دهند.
● شم سیاست در دانشگاه ها
جامعه شناسی سیاست نخبه پروری سیاسی را نتیجه یک فرایند چندوجهی بین حوزه های علمی و اجرایی دولت ها می داند. نقشی که فراتر از جریان ها و گروه های سیاسی است .
علی خضریان دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل در این باره می گوید: «آنچه از آن به عنوان «نخبگی سیاسی» یاد می شود ،ناظر بر ورود به مقوله سیاست با مجهز بودن به توان تحلیل و فراتر از جریان ها و گروه های سیاسی و مناسبات معمول دراین عرصه است. درواقع یک نخبه سیاسی فراتر از یک فعال سیاسی به جریان های اجتماعی و سیاسی کشور نگاه می کند و رویدادها را تحلیل و با استمداد از شم قوی سیاسی و مناسبات آنچه احتمالاً در پی یک کنش سیاسی خواهد آ مد را پیش بینی می کند. حوزه فعالیت نخبه سیاسی با فعال سیاسی از یکدیگر جدا نیست اما می توان این چنین نتیجه گرفت که کار ویژه یک نخبه سیاسی لزوماً نباید ورود مستقیم به معادلات روزمره سیاسی باشد، اما جنبش دانشجویی باعطف به آنچه درباره ویژگی های نخبگی سیاسی عنوان شد و به طبع مشخصه های ذاتی یک جنبش دانشجویی به عنوان مجموعه ای که بیرون از صحنه سیاست، ناظری هوشمند بر رخدادهای سیاسی است، جایگاهی است که می تواند و باید بیشترین نخبه سیاسی را در درون خود پرورش دهد. هرچند که همین ویژگی بعضاً موجب شده است که برخی فعالان صحنه سیاست با سوءاستفاده از شور و هیجانات جوانان دانشجو، جنبش دانشجویی را ابزاری برای دستیابی به خواسته های خود قرار داده و این هیجانات را به سمت و سوی موردنظر خویش سوق دهند.»
وی معتقد است: «کسانی که در بطن دانشگاه فعالیت می کنند، باید شرایطی را برای دانشجویان و جریان های دانشجویی ایجادکنند تا بتوانند در مسیر صحیح درک عمیق و مناسبی از مسائل سیاسی پیدا کنند . این مسیر باید به گونه ای طراحی شود تا دانشجویان برای عمق بخشی به نظرات و اعتقادات خود به مطالعه تشویق شوند . این اجازه به آنها داده شود تا عقاید سیاسی خود را در فضایی منطقی و تعریف شده بیان کنند. البته باید دانشجویان مطالب و نظرات خود را به رشته تحریر درآورند تا تولیدات فکری آنها در معرض قضاوت استادان و صاحب نظران قرار گیرد و همان طور که دیگران در معرض نقد و نظر دانشجویان قرار می گیرند ، آنها نیز بیاموزند که از انتقادها و نظرهای دیگران استفاده کنند و نقدپذیر باشند.»خضریان تأکید می کند: «قیام و حرکت برای خدا، اخلاص، خودباوری، اعتماد به نفس، ساده زیستی، خدمت به مردم، قاطعیت در برابر دشمنان اسلام، دفاع از هویت اسلامی و بومی، دفاع از حق، تلاش برای استقرار آزادی و عدالت، مبارزه با استبداد و استعمار و انجام تکلیف الهی و همگرایی و تعامل سازنده حوزه و دانشگاه ، ضامن پرورش نخبگانی متعهد در عرصه سیاسی کشور است.» خضریان معتقد است : «اهمیت پرورش نخبگان برای هیچ کس پوشیده نیست ولی آن مسأله ای که موجب نگرانی شده، این است که متأسفانه نخبه سیاسی تا به امروز معنا و مفهوم روشنی نداشته است.»
● مؤلفه های یک نخبه سیاسی چیست
با این همه باید پرسید که مؤلفه های یک نخبه سیاسی چیست و چگونه می توان موضوع نخبه پروری سیاسی را در دانشگاه ها اجرایی کرد
پژمان شیخ الاسلام دبیر سیاسی جامعه اسلامی دانشجویان دراین باره این چنین توضیح می دهد: «شجاعت تحلیل ، اولین و مهم ترین ویژگی نخبه سیاسی است. فضای اشتباه پذیری دانشجویی مبتنی بر نقدپذیری متواضعانه و انتقاد منصفانه باید در فضای دانشگاه پدید آید تا روحیه داعیه مندی دانشجو حذف شود و او بتواند بدون درنظر گرفتن مصلحت ها و محافظه کاری ها به آرمان گرایی خود ادامه دهد. ترس از اشتباه و از دست دادن شجاعت تحلیل در یک فعال دانشجویی او را پس از مدتی به یک مصلحت اندیش صرف و محافظه کار مبدل می کند که دیگر نمی تواند رسالت پیشرو بودن را برعهده گیرد.
رهبر معظم انقلاب بارها تأکید کردندکه اگر دانشجویان بخواهند قدرت تحلیل داشته باشند باید فعالیت سیاسی بکنند، سیاست را بخوانند، بنویسند ، بگویند، مذاکره و مباحثه کنند. تا این کار نشود، دانشجویان توانایی پیدا نمی کنند.»
وی معتقد است: «از یک نخبه سیاسی درفضای دانشجویی انتظار می رود که از عوام بودن خارج شود و خود را در زمره خواصی جای دهدکه توان تشخیص حق را از باطل و درست را از نادرست در تحولات سیاسی و جریان های فعال درعرصه مدیریت کشور داشته باشد. فریب نخوردن از آنهایی که می خواهند محیط پاک دانشجویی را که به منافع سوء احزاب آلوده نیست، به عرصه تاخت و تاز سیاسی خود تبدیل کنند، تدارکاتچی احزاب نبودن، توان تطبیق معارف عمیق اسلامی و تاریخ عبرت آمیز مسلمانان بر مسائل سیاسی روز را می توان از ویژگی های نخبه سیاسی دانست. تحول گر وجریان ساز بودن خصیصه مهم دیگر نخبه سیاسی است. پرهیز از رکود و انجماد و به فکر تغییر و تحول مثبت و رو به آرمان ها و ارزش ها مسأله ای است که به اهتمام جدی دانشجویان و تا حدی مسئولان نیازمند است. امروزه مدیریت تحولات کلان گفتمانی و نظری در کشور باید در گرو قشر فرهیخته متعهد و متخصص که به دنبال منافع شخصی و گروهی نیستند و تعالی نظام را دنبال می کنند، باشد و این در درجه اول به همت و خودآگاهی این قشر وابسته است. رهبر معظم انقلاب نیز تأکید کرده اند: «مسأله آزاداندیشی ناظر بر این است. باید راه آزاداندیشی و نوآوری و تحول را بازگذاشت، منتهی آن را مدیریت کرد تا به ساختار شکنی وشالوده شکنی و بر هم زدن پایه های هویت ملی نینجامد. این کار، مدیریت صحیح لازم دارد. چه کسی باید مدیریت کند
نگاه ها فوراً می رود به سمت دولت و وزارت علوم و...
نه، مدیریت اش با نخبگان است؛ با خود شماست؛ با استادان فعال، دانشجوی فعال و مجموعه های فعال دانشجویی.» شیخ الاسلام اخلاق سیاسی را نیز برای نخبه پروری در دانشگاه بسیار مهم می داند و می گوید: «برای مکتبی که سیاست اش عین دیانت است و ورود به عرصه های سیاسی را یک فریضه دینی و یک عمل عبادی می داند و تکلیف محور است تا منفعت محور، بی گمان خلق فردی عنصر سیاسی تأثیرگذار بر رفتار سیاسی و اجتماعی وی خواهدبود. یعنی نقشی که شخص نخبه در هدایت اجتماع به سوی معبود ایفا می کند، متأثر از رابطه فردی او با خدای خویش است. در منابع دینی به این تأثیرگذاری نیز تأکید شده است. همچنین مردمی، مطالبه گر، معقول و منطقی بودن نیز از دیگر مؤلفه های نخبه سیاسی است. ارتباط عمیق دانشجوی نخبه با سه قشر ویژه اجتماع می تواند ویژگی های ممتازی را به او بدهد. ارتباط عمیق با متن مردم و هم درد شدن با آنها و توان شناخت مطالبات واقعی مردم از یک سو و منتقد بودن، آرمان خواهی و داعیه داری و متوقف نبودن در وضع فعلی و مطالبه گری از مسئولان از سوی دیگر و در آخر به صورت علمی و مستدل و منطقی به مسائل نگریستن، شتابزده نبودن و به تحلیل های سطحی مبتلا نشدن ، ویژگی دیگری است که از ارتباط عمیق دانشجوی نخبه با روشنفکران متعهد جامعه به دست می آید. ارتباط با سه قشر مردم، کارگزاران و روشنفکران می تواند نقش مؤثر نخبگان دانشجویی را به عنوان رابطی میان اقشار دیگر ایجاد کند.»
● فعالان دانشجویی قدرت تحلیل سیاسی داشته باشند
برخی از فعالان دانشجویی معتقدند که تشکل های دانشجویی در دانشگاه می توانند تربیت نیروی ماهر و هوشیار را در جامعه برعهده گیرند. مرتضی فیروزآبادی، دبیر جنبش عدالتخواه دانشجویی در این باره معتقد است: «یکی از رسالت های مهم تشکل های دانشجویی پرورش نخبگان سیاسی و اجتماعی برای جامعه است و افرادی که وارد تشکل ها می شوند باید بعد از مدتی شناخت و فهم کامل از مسائل کشور را داشته باشند و قدرت تحلیل با پدیده ها را پیدا کنند. از این رو نقش تشکل ها در نخبه پروری سیاسی بسیار مهم و تأثیرگذار است و اگر فعالی وارد تشکل های دانشجویی شود و به فهم سیاسی دست پیدا نکند باید در رفتار آن تشکل تردید کرد. نوع کارها در تشکل های دانشجو، توانمندی و پرهیز از رانت خواهی در جریان های دانشجویی موجب می شود تا فعالان در آن تشکل به نوعی فهم وشعور سیاسی دست پیدا کنند.»
*● سرمایه عظیم دانشجویی را هدایت کنیم
در دانشگاه های ما سرمایه هایی عظیم به نام دانشجو وجوددارد که متأسفانه در برخی اوقات به خوبی از این پتانسیل استفاده نمی شود. نخبه های سیاسی بخشی از این پتانسیل موجود در دانشگاه ها هستند. مهدی عباسی مهر دبیر انجمن اسلامی دانشگاه قزوین در این باره می گوید: «مسئولان کشور باید خروجی علمی و سیاسی دانشگاه را مدنظر قراردهند و خوشبختانه درباره مسائل علمی و فرهنگی این اتفاق رخ داده است. اما درباره مسائل سیاسی خروجی از دانشگاه ها وجود نداشته است. هم اکنون با تأکیدات رهبر معظم انقلاب بحث نخبه پروری سیاسی در دانشگاه ها مدنظر قرار گرفته است. اساس نخبه پروری سیاسی فعالیت در جریان های دانشجویی است. این تشکل های دانشجویی هستند که نیروی سیاسی در دانشگاه را پرورش می دهند. یک نخبه سیاسی در تشکل دانشجویی باید مستقل از جریان های خارج از دانشگاه فعالیت کند. نخبه سیاسی کسی است که مطلع از شرایط موجود در اجتماع باشد و نسبت به مسائل اطراف خود چه در داخل کشور و چه در جامعه جهانی آگاه باشد. دانشگاه بهترین مکان برای پرورش نخبگان سیاسی در کشور است و بسیاری از فعالان سیاسی و مدیران جامعه زمانی دانشجو بوده اند و کلید حل بسیاری از مشکلات برعهده نخبگان جامعه است. با پرورش نخبگان سیاسی در دانشگاه ها، هم سلامت جامعه حفظ خواهدشد و هم سلامت دانشگاه ها.»
● نخبه سیاسی در جریان وقایع زمان قرار گیرد
دبیرانجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس نیز با بیان این که نخبه سیاسی باید در جریان وقایع زمان خود قرار گیرد می گوید: بخشی از بحث نیروسازی تشکل های دانشجویی به عهده حاکمیت، شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم بوده است . آنها باید با همکاری و همیاری با دانشجویان تلاش کنند تا به این ترتیب سخنان رهبر معظم انقلاب درباره نیروسازی و نخبه پروری سیاسی محقق شود.
علیرضا فرخی به سخنان رهبر معظم انقلاب اشاره می کند و می گوید: رسالت اساسی تشکل های دانشجویی در کشور، نیرو سازی تشکل ها است و این که این نیروها باید بعد از دانشگاه نیز آماده خدمت رسانی به جامعه باشند. ولی متأسفانه از اواسط دهه ۷۰ تاکنون نقش تشکل های دانشجویی در مناسبت های کشور کم رنگ شده است .
وی می گوید : نخبه سیاسی نه تنها باید در جریان وقایع زمان خود قرار گیرد بلکه باید نسبت به مسائل مختلف کشور تحلیل مناسبی داشته که این موارد تنها با مطالعه و استفاده از فرصت ها فراهم می شود، بنابراین دانشجویان باید وقت کافی را برای مطالعه در رابطه با مسائل مختلف قرار داده تا بتوانند نسبت به رخدادهای کشور تحلیل مناسبی را داشته باشند.
فرخی با تأکید بر این که تشکل های دانشجویی باید در دانشگاه ها دارای سازمان و دفتری برای عضو گیری و پرداختن به فعالیت های گوناگون داشته باشند، می گوید : « تشکل های دانشجویی با داشتن سازمان مشخصی می توانند در بحث آموزش برای بالا بردن بینش سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دانشجویان تلاش و به گونه ای فعالیت کنند که هنگامی که دانشجو از دانشگاه خارج می شود حد مطلوبی از اطلاعات را داشته باشد که البته این شرایط در گذشته وجود داشت ولی به دلایل مختلف به نظر می رسد امروز چنین شرایطی در تشکل های دانشجویی وجود ندارد و می توان گفت نقش تشکل های دانشجویی در کشور تضعیف شده است .»
فرخی، نخستین ثمره در بحث شکل گیری نخبه سیاسی را متوجه دانشجویان می داند و می گوید : « در صورتی که در دانشگاه نخبه سیاسی وجود داشته باشد می توان مطالبات دانشجویی را در ابعاد سیاسی، فرهنگی و صنفی پیگیری کرد ، چرا که نخستین قدم دانشجویان در راه ایفای حقوق شخصی شان است که بعد از آن می توانند مسائل کلان را پوشش دهند و البته طبیعی است که در این راه از تشکل های دانشجویی خواستارند که مطالبات صنفی دانشجویان را پیگیری کنند. »

هدی هاشمی

منبع : روزنامه ایران