مسیر غیر قابل بازگشت

اکنون که پیش نویس قطعنامه سوم علیه فعالیت های صلح آمیز هسته ایران در نشست گروه ۱+۵ در برلین تدوین شده است نگاهی بر روند فعالیت‌های هسته ای ایران از آغاز تا کنون می تواند ترسیم کننده آینده مسیر فعالیت های هسته ای ایران باشد.در این نوشتار به صورت اجمالی تحولات هسته‌ای ایران را از بدو پیدایش تا کنون از نظر می گذرانیم.
پس از استفاده آمریکا از بمب اتمی درهیروشیما و ناکازاکی و همچنین قدرت روزافزون شوروی ایالات متحده برای ترمیم چهره خود و همچنین حفظ کمربند آهنی در پیشروی کمونیسم شوروی طرح هسته‌ ای شدن ایران را مطرح کرد.سال ۱۹۵۸ ایران با تلاش ایالات متحده به آژانس بین المللی انرژی اتمی پیوست و از این پس نمایندگان ایران در نشست‌های آژانس شرکت کردند.پس از آن در سال ۱۹۷۴ شاه سازمان انرژی اتمی ایران را تاسیس کرد و مسئولیت ساخت۴ نیروگاه را بر عهده آن گذاشت.از آن پس این نهاد برای ساخت نیروگاه متوسل به شرکت های غربی شد.از مهمترین این شرکت ها را می توان زیمنس آلمان و کرافتورک یونیون آلمان غربی نام برد.این تفاهم نامه ها با کشورهای غربی سرانجام به ساخت ۸۵درصدی راکتور شماره یک نیروگاه بوشهر و احداث ۶۵ در صدی راکتور شماره دو این مجتمع منجر گشت.اما پس از انقلاب اسلامی اکثر شرکت ها حاضر به ادامه کار نبودند .از سوی دیگر برخی از اقدامات سازمان انرژی اتمی ایران همچون لغو یک طرفه قرار داد با شرکت یوردیف فرانسه موجب نیمه تمام ماندن فعالیت های غنی سازی و درخواست غرامت از طرف شرکت فرانسوی به مبلغ ۹۰۰ میلیون فرانک شد.
به هر حال از اوایل انقلاب تا سال ۱۳۶۹ تلاش های زیادی از طرف ایران برای تکمیل طرحهای به زمین مانده همچون نیروگاه اتمی بوشهر صورت گرفت اما وضعیت بحرانی کشور که شامل حملات مکرر عراق به تاسیسات هسته ای و همچنین وضع تحریم های سیاسی اقتصادی علیه ایران می شد مانع از آن شد که فعالیت ها ی صلح‌آمیز هسته ای ایران روند عادی خود را پیش بگیرد.اما پس از دوران جنگ و آغاز دوران سازندگی توجه زیادی به بازسازی و تکمیل پروژه های هسته ای صورت گرفت و توافقات متعددی با کشورهای آرژانتین ، اسپانیا‌،چین و روسیه صورت گرفت که مهمترین نتیجه این مفاهمه‌ها را می توان پذیرش روسیه برای تکمیل پروژه بوشهر دانست .این کشور علی رغم فشارهای کاخ سفید و رژیم صهیونیستی ترمیم و تکمیل نیروگاه هسته ای بوشهر را تقبل کرد. اما پس ازعدم همکاری های کشورهای غربی در همکاری با ایران برای تکمیل چرخه سوخت در سال ۱۳۷۶ شورای فناوری تشکیل شد و در این شورا مصوب گردید علاوه بر تکمیل نیروگاه بوشهر ۶ واحد نیروگاه هسته ای دیگر نیز راه‌اندازی شود و در عین حال ایران سوخت نیروگاههای هسته ای را نیز خود تامین کند.در این راستا و برای آغاز چرخه سوخت ،جوانان برومند و افتخار آمیز کشور در سال۱۳۷۷ و در عین ناباوری پروژه ای که چینی ها باید در ۱۱ سال به ایران تحویل می دادند در عرض ۴ سال به بهره برداری رساندند.از سوی دیگر انجام پروژه نطنز بدون کمک کشورهای خارجی به انضمام تولید دستگاه های گریز از مرکز مایه ای برای تعجب جهانیان شد.جمهوری اسلامی علاوه بر این موفقیتها توانست فناوری آب سنگین اراک و همچنین غنی سازی با استفاده از لیزر را تکمیل کند.این موفقیت‌ها که در گزارشات بازرسانی آژانس ثبت می شد باعث توجه افکار عمومی به مسئله ایران شد.دشمنان قسم خورده این مرز و بوم که چشم دیدن موفقیت این ملت آزاده را نداشتند از سال۱۳۷۶ در صدد غیر صلح آمیز نشان دادن فعالیت های ایران برآمدند و از هیچ فعالیتی در منصرف کردن چین و رو‌سیه در تکمیل پروژه های هسته ای ایران دریغ نکردند و این امر باعث شد که روند تکمیل پروژه هسته ای ایران به کندی پیش برود. اما در سال ۱۳۸۲ تلاش های جوانان ایرانی ثمر ه داد و ایران به جمع کشورهای هسته‌ای پیوست و در صنعت انرژی هستهای به نقطه‌ای غیر قابل بازگشت رسید.
کارشکنی های ایالا‌ت متحده آمریکا و سه کشور اروپایی از همین مقطع آغاز شد.
برهمین اساس در اکتبر ۲۰۰۳ دکتر حسن روحانی سه وزیر خارجه آلمان ، فرانسه و انگلیس را به تهران دعوت کرد و بر اساس توافقاتی که به وجود آمد در ۲۹ مهر تفاهم نامه سعدآباد به امضا رسید.براساس این تفاهم نامه ایران پروتکل الحاقی را امضاء و بخشی از فعالیتهای غنی سازی خود در نطنز را به حالت تعلیق درآورد، در عوض اروپا متعهد شد به بسته شدن پرونده ایران و عدم ارجاع به شورای امنیت کمک کند و همچنین از ارائه کمکهای تکنولوژیک در زمینــــــه فعالیتهای هستهای صلح آمیز و آغاز همکاری‌ های اقتصادی تجاری و امنیتی با ایران دریغ نکند.این پیمان که در واقع قدم های اصلی و روبه جلوی تهران در اعتمادسازی را یادآور می شد به دلیل عدم پایبندی تروئیکای اروپایی لغو گردید اما در مهر ۸۳ تفاهم نامه جدیدی در پاریس تشکیل شد و ایران برای ایجاد شفافیت در فعالیت های خود اختیارات فراتر از قانون را به بازرسان آژانس داد.این روند یعنی تعلیق بخشی از فعالیت های هسته ای ایران تا نشست بروکسل که در آن تروئیکای اروپایی با ایالات متحده همسو شدند ادامه داشت اما پس از خرداد ۸۳ ایران تفاهم نامه پاریس را ملغی اعلام کرد و پیشنهاد ۶ گزینه ای جدیدی را ارائه داد که البته هیچ کدام از این پیشنهادها از سوی اروپا جوابی نداشت و لذا ایران پس از انتخابات ریاست جمهوری۱۳۸۴ پلمب مرکز یو سی اف را شکست و اقدام به بهره برداری از این مرکز کرد.پس از این اقدام ایران تروئیکای اروپایی خواستار ادامه مذاکرات شدند.برهمین اساس سه کشور اروپایی در آخرین پیشنهاد خود خواستار تعطیلی فعالیت‌های هسته ای ایران، تعهد تهران به عدم خروج از پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای و تامین سوخت هسته ای ایران از روسیه شدند اما ایران این پیشنهاد اروپا درباره برنامه هسته ای کشورمان را رد کرد و آن را توهین آمیز و ناقض قانون بین الملل خواند.پس از عدم پذیرش پیشنهاد اروپا از سوی تهران اعضای شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی نشستی اضطراری را در خصوص پرونده هسته ای ایران تشکیل دادند و قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی علیه برنامه هسته ای ایران را تصویب کردند.سرانجام در اسفند سال ۱۳۸۴ پرونده هسته ای ایران براساس گزارش محمدالبرادعی مدیر کل آژانس، به شورای امنیت سازمان ملل متحد گزارش شد.این عمل را می توان در حقیقت پایان مذاکرات تهران و تروئیکای اروپایی دانست.کاخ سفید و اروپا در حقیقت با ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت خواهان زیر فشار گذاشتن ایران با تحریم های متوالی بودند و سرانجام نیز در ۹ مرداد سال۱۳۸۵ قطعنامه ۱۹۶۹ را علیه فعالیت های هسته ای ایران تصویب کردند.این قطعنامه که با واکنش ایران روبرو شد هیچ گونه تاثیری بر فعالیت‌های هسته ای نداشت و ایران به بازگشایی مجتمع های پلمب شده خود ادامه داد.ادامه مخاصمات بین تهران و اروپا دوباره منجر به آن شد که قطعنامه۱۷۳۷ علیه ایران تصویب شود البته این قطعنامه تحت فشار چین و روسیه اندکی متعادل تر از قطعنامه قبلی بود.این قطعنامه شامل برخی از محدودیت‌های اقتصادی برای بانک های ایران و سران نظامی ایران که در فعالیت های موشکی دخیل بودند می‌شد.پس از این قطعنامه گزارش محمد البرادعی در نوامبر که مبتنی بر توافقات دکتر لاریجانی با خاویر سولانا مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا بود مشروعیت ادامه کار پرونده هسته ای ایران را زیر سوال می برد . در این گزارش محمد البرادعی با اشاره به فعالیت های گسترده ایران با آژانس تصریح کرد که هیچ مدرکی دال بر وجود سلاح هسته ای در ایران وجود ندارد.از سویی گزارش ۱۶ نهاد جاسوسی ایالات متحده پیرامون فعالیت های هسته ای ایران باعث رسوایی کاخ سفید و تروئیکای اروپایی در جهان شد .سفر اخیر رئیس آزانس به تهران و دیدار با مقامات بلند پایه ایرانی گواهی بر این موضوع است.
شاید بتوان مهمترین رخدادها در فعالیت های هسته ای ایران را مباحثی دانست که از نظر گذراندید .دلیل ذکر این مبحث دربالا به دست آوردن تحلیل جامع پیرامون روند فعالیت های هسته ای کشورمان است.شاید با توجه به نکات بالا این امر تنویر گردد که ایران از ابتدا به دنبال سلاح هسته ای نبوده و در تمام اوقات خواهان شفاف سازی و حرکت در مسیر قوانین نهادهای بین المللی بوده وتنها این غرب است که همواره به دنبال جنجال آفرینی و هوچی گری بوده است .این بحث که خود کشورهای اروپایی خواستار بهره مندی ایران از انرژی هسته‌ای بودند قابل کتمان نیست اما با برچیده شدن نظام طاغوتی پهلوی تمام فعالیت ها با ایران قطع می‌شـــــــود و این خود دلیلی است کــــــــــــه قدرت‌های بزرگ همواره به دنبال منافع خود هستند و نه مطالبات ملت ها.
اما پیرامون نشست اخیر گروه ۱+۵ باید گفت که این نشست در حقیقت هیچ کدام از اهدافی را که مدنظر کشورهای غربی بوده بر آورده نساخته است.کشورهای اروپایی همواره خواستار این امر بودند که با ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت راه را برای قطعنامه های پله ای باز کنند.اما مقاومت و پایداری جمهوری اسلامی ایران در قبال احقاق حقوق حقه خود همچنان ادامه دارد.
جان بولتون نومحافظه کار افراطی کاخ سفید در مورد روند قطعنامه های علیه ایران می گوید سیاست‌های دولت بوش در قبال برنامه هسته ای ایران مرا به شدت ناامید کرده زیرا ایرانی ها بدون آنکه ما بتوانیم جلوی پیشرفت آنها را بگیریم همچنان به برنامه هسته ای خود ادامه می دهند و ما در برابر آنها تسلیم شده ایم .وی اخیرا کتابی به نام “تسلیم شدن یک گزینه نیست “منتشر کرده است که در مورد سیاست های امریکا در قبال ایران است.وی در مورد این کتاب و علت نامگذاری آن تصریح می کند “من کتاب خود را دقیقا به این علت «تسلیم شدن یک گزینه نیست» نام نهادم که اعلام کنم ما در برابر ایران تسلیم شده ایم. زیرا ایران همچنان در حال ادامه دادن به برنامه تسلیحات هسته ای خود است و ما آن را در حد خود متوقف نکردیم.”تحولات هسته ای ایران را می توان همچون گلوله ای دانست که از اسلحه خارج شده و هرگز به عقب بر نخواهد گشت و غرب در صورتی که حتی تمام تلاشش را به کار گیرد نمی تواند ایران را از مسیر هسته ای منحرف کند زیرا که انرژی هسته‌ای نه خواست دولت ایران بلکه مطالبه عمومی ای از سوی اقشار مختلف جامعه ایرانی است و لذا هرگونه اقدامی از سوی غرب نمی تواند ایران را به عقب برگرداند.

محمد اسکندری

منبع : روزنامه رسالت