«ببخشید» و «متشکرم» را به کودکان بیاموزیم

مادری تعریف می كرد: روزی به اتفاق پسر ۴ ساله ام به مطب دندانپزشكی رفتم. در اتاق انتظار، مرد چاقی نظر پسرم را جلب كرد. در حالی كه با تعجب به شكم آن مرد اشاره می كرد از من پرسید: مادر این آقا نی نی دارد؟ من كه بسیار خجالت زده شده بودم به آرامی انگشتان او را پایین آوردم و او را برگرداندم طوری كه رویش به طرف من باشد، در حالی كه با او با آرامی صحبت می كردم طوری كه آن شخص فكر كند این صحبتی است بین من و پسرم، سپس برای او توضیح دادم كه وقتی كسی زیاد غذا بخورد این طوری چاق می شود.
این مادر با سرعت عمل در آن موقع و استفاده از این اتفاق، رفتار بجایی را در ذهن پسرش پایه ریزی كرد. این مادر با نرمی به پسرش گفت كه مردم معمولا دوست ندارند با انگشت نشان داده شوند و گوشزد كرد كه او می تواند هر سوالی كه دارد به شرط خوب بودن سوال، آن را فقط از مادرش بپرسد.
كدام والدین در چنین شرایطی قرار نگرفته اند؟ كودكان طبیعتا كنجكاو و ابرازكننده احساسات خود هستند، بنابراین سوالات یا نظراتی كه باعث خجالت والدین می شود از دهان آنها بیرون می آید. یك مسوول امور خانواده این اتفاق را خیلی زیبا بررسی می كند. او می گوید: شما نباید در مقابل كودكی كه صادقانه نمی داند كه كاری را اشتباه انجام می دهد عصبانی شوید. باید سعی كنید كه او قوانین رفتاری را درك كند تا این اشتباه را در آینده تكرار نكند.
یك روانپزشك می گوید: رفتارها چه فردی یا اجتماعی و گوناگون، باید آموزش داده شود و این وظیفه ای است كه بعضی از والدین از زیر آن شانه خالی می كنند. برخی می گویند: بگذارید رفتارها هر چه هست بروز كند، در حالی كه گروهی در صدد هستند رفتارهای ناخوشایند را رد كنند. برخی از والدین ترجیح می دهند رفتارها را به صورت فلسفه احترام متقابل و نكات ریزرفتارهای معاشرتی دسته بندی كنند. آنچه بیشتر به نظر می آید این است كه كودكانی كه با موضوعات رفتار اجتماعی آشنا نیستند در ارتباط با دوستان، فامیل و معلمان خود با مشكل مواجه می شوند. وقتی شما به كودك خود رفتار درست را تعلیم می دهید، در واقع مهارت های حیاتی برای تمام عمر را در اختیار او می گذارید.
به نظر یك متخصص در امور خانواده نخستین نكته مهم این است كه با كودك طوری رفتار كنید كه همان رفتار را از او انتظار دارید. او می گوید «كودكان معمولا در قالب مثال مطالب را یاد می گیرند. شما نمی توانید با خشونت عمل كنید و بعد انتظار داشته باشید آنها با دیگران مودبانه رفتار كنند. وقتی رفتارهای اجتماعی را آموزش می دهید، مهم است كه رفتار خود را در مسیر رفتاری كودك خود قرار دهید. بعضی كودكان ممكن است آموزش داده شوند كه بگویند «لطفا شیر بدهید» به راحتی گفتن «شیر» ولی بعضی به سختی قادر باشند خواسته خود را بیان كنند، بنابراین بی دلیل است كه از آنها انتظار رفتار مودبانه را داشته باشیم. به طور مشابه، ممكن است غیرواقعی باشد كه از كودك سه ساله انتظار داشته باشید موقع صحبت شما با تلفن، میان صحبت شما وارد نشود. به جای آن روانپزشكی پیشنهاد می كند كه برای او شرایطی فراهم كنید كه در زمانی كه شما با تلفن صحبت می كنید او مشغول به آن كار خاص باشد.
موضوع دیگری كه كودك شما در مورد رفتارهای اولیه می آموزد خلق و خو است. معمولا كودكان آرام و كم حرف، خوش رفتار به نظر می رسند، در حالی كه كودكان خشن، كمتر این طور هستند. از طرف دیگر كودكان آرام ممكن است در رفتار خود با فرد ناشناس این طور باشند كه به او سلام كنند و در چشم های او خیره شوند، كه خود یك شكنجه است. یك برنامه طولانی و زمان بر و تشویق كننده برای كودكان خجالتی جهت آموزش مهارت های رفتاری، لازم است حال آن كه در مورد كودكان خشن، مقاومت در مقابل هر آنچه كه به فكرشان می رسد ضرورت دارد. شما می توانید به عنوان والدین موضوع را مشكل تر كرده یا آن را بهبود دهید. اما نمی توانید خصوصیات درونی را تغییر دهید.
وقتی كودك به طور احساسی رشد می كند، باید در مورد احساسات دیگر افراد راهنمایی شود تا در مقابل رفتار آنان از خود انعطاف نشان دهد و رفتار و گفتاری غیراخلاقی از خود بروز ندهد. اگر نه، صادق بودن هیچ عیبی ندارد. بگذارید آنها بدانند كه می توانند با كلماتشان احساسات دیگران را جریحه دار كنند، بنابراین با این رفتار آنها نسبت به همبازی ها و والدین خود بدرفتاری كرده اند، و ممكن است دوباره به آن جمع دعوت نشوند. آنها را تشویق كنید تا با دوستانشان خوب و مودبانه برخورد كنند.
«ببخشید» یكی از واژه های اصلی است كه كودك باید بداند چه وقت و كجا از آن استفاده كند. یك معلم زمانی را به یاد می آورد كه كودكی در واحد آموزشی او ثبت نام شد و به همكلاسی های خود گفت «تكان بخور» بعد از این اتفاق، معلم پرسید: «آیا نمی توانستی این را مودبانه تر بگویی؟» كودك برای لحظه ای تامل كرد و گفت «لطفا حركت كنید» خانم معلم لحظه ای فكر كرد و گفت: «حالا یك كمی بهتر شد»، اما چطور است كه بگویی «ببخشید»؟ در نتیجه كودك جواب داد، «چرا باید این را بگویم؟». این كودك صادقانه نمی دانست چرا باید بگوید «ببخشید» چون آموزش ندیده بود.
در اوایل دوران مدرسه، كودكان زیادی آمادگی این را دارند كه بین «با ادب بودن» و «دروغ گفتن» فرق بگذارند و موضوع را بفهمند. برای مثال وقتی كودكی هدیه ای دریافت می كند كه دوست ندارد، شما نمی خواهید او بگوید «اه» اما ضمنا نباید او را تشویق كنید كه بگوید «بسیار متشكرم»، من این را خیلی دوست دارم. وقتی او واقعا نمی خواهد این كار را بكند به جای آن به او ابزاری بدهید تا به جای این كه بد رفتار باشد صادقانه رفتار كند بگوید «متشكرم كه به یاد من بودید» و یا به سادگی «متشكرم» چنین جملاتی به او این فرصت را می دهد كه هم متشكر باشد و هم ابراز ارادت كرده باشد.
در حالی كه این انتظار كه در میهمانی رسمی، كودكان رفتار شایسته داشته باشند ممكن است بی دلیل باشد، در این سن شما باید بتوانید تا حدودی روی رفتار اجتماعی حساب كنید.
قبل از این كه انتظارات خود را عنوان كنید درباره موضوعات مربوطه صحبت كنید و مطمئن شوید.
درست است كه رفتارها بسیار مهم هستند، اما اگر مرتب به كودكانتان نق بزنید، ممكن است آنها را از گردونه آموزش خارج سازید، یك متخصص به این نتیجه رسیده كه اگر به طور مرتب بر روی یك چیز كار كنید، ایده استفاده از رفتارهای مناسب را در درون فرد كاشته اید.

خدیجه جبلی

منبع : روزنامه جوان