فسیل شناسی

● شرایط تشكیل سنگوارها
برای فسیل شدن لازم است كه بقایا و آثار موجودات زنده به سرعت و پیش از آنكه عوامل محیطی چون حمله موجودات جسدخوار، سائیدگی . بهم خوردگی توسط امواج، هوازدگی و ......... باعث تخریب آنها شود در زیر رسوبات دفن گردند.
محیط دریایی به دلیل آنكه اعضاء سخت جانوران وقتی در بستر دریا قرار می گیرند آب دریا آنها را از عوامل تخریبی جوی حفظ می‌كند و رسوبات دریایی به سرعت آنها را می‌پوشانند شرایط بسیار مناسبی را جهت فسیل شدن مهیا می‌نماید. از طریق قرار گرفتن در یخچالهای طبیعی، مدفون شدن داخل صمغ یا كهربا، مدفون شدن در آسفالت طبیعی و یا خشكیدن جسد جانور در محیط گرم و خشك حفظ می‌گردند.
جثه كوچك، فراوانی در محیط زیست، رسوبگذاری شدید، داشتن اندامهای سخت و مقاوم و اختصاصات تشریحی (بافتی) وشیمیایی از مؤثرترین عوامل در حفظ موجود و تشكیل سنگواره‌اند.
اگر چه در بیشتر مواقع اندامهای سخت موجود تبدیل به سنگواره می‌شوند، اما گاهی اندامهای نرم جاندار نیز حفظ می‌گردند كه اهمیت بسیار زیادی در بررسی موجودات دارند مانند تخم موجودات مختلف از قبیل حشرات، ماهیان غضروفی دایناسورها و ........
▪ حفظ شدن از طریق مدفون شدن در آسفالت
در صورتی كه نفت خام به سطح زمین راه پیدا كند و در گودالی جمع شود و در معرض نور خورشید قرار گیرد قسمتهای سنگین نفت به صورت آسفالت طبیعی در گودال باقی می‌ماند. در اثر جریان باد بر روی گودالها از گردوخاك انباشته می‌شود و یا گاهی آب این چاله‌ها را فرا می‌گیرد در این حال برخی از جانوران در موقع عبور از روی این چاله‌ها و یا آشامیدن آب در اسفالت طبیعی فرورفته و دفن می‌شوند و بدین طریق تمامی بدن جانور با گوشت و پوست تبدیل به فسیل می‌شود.
▪ حفظ شدن از طریق دفن در صمغ یا كهربا
جزئی‌ترین اندامهای حشرات و جانورانی كه در درون صمغ درختان حبس می شوند، محفوظ باقی می‌ماند و در اثر گذشت زمان هیچ‌گونه تغییری در آنها ایجاد نمی‌گردد. مانند فسیل حشرات داخل كهربا كه در الیگوسن اروپای شرقی به فراوانی دیده می‌شود.
▪ حفظ شدن از طریق خشكیدن جسد جانور در مناطق گرمسیر خشك
گاهی به صورت اتفاقی جانور در زیر شنهای روان و مواد رسی مدفون می‌شود و در اثر خشكی هوا، گوشت و پوست جانور خشك شده و به صورت فسیل حفظ می شود كه اصطلاحاً مومیایی شدن نامیده می‌شود. مانند پوست خزندگان كه در درون رسوبات حفظ شده است.
▪ حفظ شدن از طریق قرار گرفتن در یخچالهای طبیعی
در دوره‌های یخچالی و حتی تحت تأثیر تغییر شرایط آب و هوایی و سرد شدن محیط، موجوداتی كه توانایی تطابق با شرایط جدید را نداشته‌اند نابود و گاهی در درون یخها مدفون شده‌اند. مانند اجساد كامل ماموتهای دوره پلیستوسن كه در نتیجه یخبندان به صورت كامل با گوشت و پوست و محتویات درون معده‌هایشان باقی مانده‌اند و برای اولین بار در سال ۱۷۹۹ در یخهای سیبری پیدا شدند.
● رده‌بندی فسیلها
موجودات زنده را بر اساس برخی ویژگی‌های ظاهری طبقه‌بندی می‌نمایند. در طبقه‌بندی‌های استاندارد بر اساس میزان شباهتهای موجودات آنها را در گروههایی به نام تاكسون قرار می‌دهند و هفت تاكسون مهم و اصلی به شرح زیر معرفی می‌نمایند.هر چه میزان شباهت موجودات بیشتر باشد در تاكسونهای مراتب بالاتری قرارمی گیرند.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان