غار کرفتو ، دیواندره

غار كرفتو در قلعه‌ای به همین نام در اوبات دیواندره - بین دیواندره و سقز - واقع شده و از معروف‌ترین و مهم‌ترین آثار باستانی كردستان به شمار می‌رود.
ساختمان غار به دوره اشكانی و حدود قرن سوم پیش از میلاد مربوط است. خانه‌‌های این غار در 2000 سال قبل معبد معروف «هراكلیس» بوده و اهمیت و اعتباری داشته است. بر روی دیوار یكی از طاق‌های آن نام هراكلیس خدای یونانی با حروف یونانی منقوش و حك شده است و در زیر آن در اتاق سوم نقش اسب‌سواری دیده می‌شود كه آهو شكار می‌كند. این شكل یادگار فتوحات گودرز اشكانی و تسلط این پادشاه بر مهرداد پادشاه ارمنستان است.
دسترسی به این معبد قدیمی اكنون مشكل است، زیرا مستلزم بالا رفتن از سراشیبی تندی به طول تقریبی یك كیلومتر است. پس از ورود به غار و عبور از اتاق‌هایی سنگی، محوطه وسیعی وجود دارد كه توسط دالان تنگ و تاریكی به دو حوضچه سنگی مرتبط می‌شود. در این حوضچه‌ها آب صاف و سردی جاری است.
نقوش اتاق‌های سوم و چهارم در روی سردرها و جایگاه مشعل‌هایی كه به وسیله كانال‌هایی به مخزن مرتبط می‌شوند، از قسمت‌های جالب و دیدنی غار است. گویا در مخزن مزبور مواد سوختی از راه كانال‌ها به مشعل هدایت می‌شده و مشعل‌ها همیشه روشن بوده است. در بقایای ساختمان‌های غار آثار دالان، رواق، اتاق‌های سنگی،‌ در و پنجره و روزنه‌هایی دیده می‌شود. از شواهد و قرائن پیداست كه غار باید به دوره میترائیسم و مهرپرستی مربوط باشد. هم اكنون این غار با نظارت سازمان میراث فرهنگی استان كردستان توسط افراد گارد حفاظت آثار باستانی مراقبت و نگهداری می‌شود.