با «بخوان بخوان» بچه درسخوان نمی شود

پدر و مادرها اغلب نمی دانند به چه صورت و به چه طریق ممكن در امر آموزش و یادگیری و درس به فرزندان كمك كنند. آنها شاید صدها بار این كلمه را تكرار كرده باشند (بخوان، بخوان) و دلشان می خواهد در این زمینه فرزندانشان را در منزل یاری كنند ولی بنابر دلایلی، خود را درگیر این مسائل كه به نظر مشكل و پیچیده است نمی كنند. این دلایل ممكن است بی اطلاعی از موضوع درس یا برنامه آموزش آموزشگاه و نداشتن وقت و یا خواسته های متفاوت هریك از فرزندان باشد و لیكن فرزند شما در زندگی تحصیلی خود نیز به شما وابسته است و در صورتی كه بتوانید در تحصیل او نقش فعالتری داشته باشید، یادگیری برای او دلپذیرتر می شود و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می كند تا این كه در برابر او بی تفاوت باشید. شاید به خاطر حضور شما، نسبت به درس خواندن دلگرم شود و آینده درخشان تری داشته باشد.
برخی والدین شركت در زندگی تحصیلی فرزند خود را مشكل می دانند و حال و حوصله این كار را ندارند و اصلا خود را درگیر این مسائل نمی كنند. برخی از دلایل این سهل انگاری و بی تفاوتی عبارتند از:
۱- نداشتن وقت و انرژی و برنامه ویژه رسیدگی فرزندان: باید بدانید اگر چه شركت در تحصیل و كمك به فرزندتان كمی از وقت و انرژی شما را می گیرد؛ اما در مقابل، زندگی خانوادگی شما پربارتر می شود.
۲- تعلیم و تربیت منحصرا كار متخصصان است: واقعیت این است كه شما فرزند خود را بهتر از هركس دیگری می شناسید و تجربه، خود یك نوع تخصص است و سهیم كردن معلمان و مشاوران در این شناسایی، موجب بهره رسانی آنان می شود و سعی كنید اگر در تربیت فرزند خود با مشكلی مواجه می شوید با یك مشاور متخصص ارتباط داشته باشید و سعی كنید همیشه قبل از وقوع مشكل با مشاور تماس داشته باشید.
۳- نمی توان با تقدیر و سرنوشت به مبارزه پرداخت و هر چه قسمت باشد همان می شود: این نوع قضاوت و برداشت، عذر و بهانه ای بیش نیست. كسانی كه این نظر را دارند می خواهند به این وسیله با ساده اندیشی تمام تقصیرها را بر گردن تقدیر و سرنوشت بیندازند در صورتی كه این گونه نیست، هركس اراده كند و تصمیم بگیرد می تواند موفق شود. این گونه نظریات ترمز موتور ذهن است.
۴- فرزند من به كمك من نیازی ندارد و من نمی توانم كاری برایش انجام دهم: شما بیشترین تاثیر را بر فرزند خود دارید؛ از این رو فرزند شما از حمایت و راهنمایی شما در خانه و مدرسه بی نیاز نیست و همواره باید كمك كننده، همراه و تشویق كننده او باشید.
۵- فرزند من استعداد كافی ندارد یا كم هوش است: این بزرگترین ضربه به فرزندتان است. یادتان باشد هر دانش آموزی كه خود را تا مرحله دبیرستان رساند دیگر كم هوش و كم استعداد نیست.
اما باید دانست هركس برای كاری خاص مهارت و استعداد دارد و چون مدرسه دارای چارچوب و نظرات خاص و انعطاف ناپذیر است و نمی تواند برای هر دانش آموز روش خاصی ارائه كند، ممكن است خیلی از استعدادها شكوفا نشود؛ بنابراین، نقش والدین بسیار تعیین كننده است.
۶ – نمی خواهم برای آموزگار ایجاد مزاحمت كنم: باید بدانیم نه تنها مزاحم آموزگار نیستید، بلكه اطلاعات شما به او كمك می كند؛ زیرا اطلاع كامل از یك فرد به نوع برخورد با او كمك می كند. آموزگار می تواند با داشتن اطلاعات لازم درصدد موفقیت فرزند شما باشد. این موضوع نشاندهنده این است كه شما برای معلم و فرزند خود ارزش قائل شده اید.
۷ – در هنگام ملاقات با آموزگار و مدیر مدرسه احساس خجالت می كنیم: نظر و عقیده شما برای ما محترم است. در صورتی كه مسائل مورد نظر خود را فهرست وار یادداشت كنید براحتی می توانید درباره آن صحبت كنید؛ زیرا آنها در واقع دلسوز فرزندان شما هستند و حضور و ارتباط شما بسیار مفید و برای شما ارزشمند است و روابط شما قابل ستایش خواهد بود و نشاندهنده حسن دقت شماست و بدانید هیچ معلمی از حضور و وقت اولیا گله مند نیست بلكه از بی دقتی و عدم حضور گله مند است.
به هر حال باید دانست موفقیت تحصیلی دانش آموزان، بستگی به اصول و عملكرد «ذهنی و درونی» آنها دارد و والدین بیشتر از هر شاخص دیگری امكانات پرورش و شكوفایی او را در اختیار دارند و می توانند با نوع تربیت صحیح و در خور شان آنها موجب هر گونه پیشرفتی برای آنان شوند.
چه باید كرد؟
با فرزندانتان مكالمه و گفتگوی آموزشی – تربیتی واقعی برقرار كنید: قبل از این كه پدر و مادر باشید، یك دوست صمیمی باشید تا از رازهای آنها با خبر شوید. در حقیقت با آنها روراست باشید و نگویید حیا فرزند و پدر و مادری را از بین می رود، این شعار قدیمی شده است. اگر فرزندانتان با شما نتوانند حرف بزنند، حتما مشكلش را به دیگران خواهد گفت و وقتی او از مدرسه برمی گردد و یا شب وقتی همه دور هم جمع هستند، از او بخواهید برنامه روزانه مدرسه اش را با تمام جزییات برایتان تعریف كند.
با معلمان، مشاوران، مسوولان و سایر كاركنان مدرسه به وسیله شركت در مراسم افتتاح مدرسه و سایر مراسم ارتباط برقرار كنید و این ارتباط و تماس را در تمام طول سال حفظ كنید.
راجع به «هدف»، «برنامه»، «نقش توجه و تمركز در مطالعه» و «چگونه ضبط و نگهداری اطلاعات در مغز» به فرزندتان توضیحاتی بدهید و به او بفهمانید علت این كه مثلا مبحث جغرافی را خوب فهمیده این بوده است كه توجه و تمركز لازم را داشته است. لیكن كلمات انگلیسی كه بر روی تخته نوشته شده، چون برای او هیچ «هدف» و مقصودی را زنده نمی كرد تا بدین وسیله انگیزه برای ضبط و نگهداری در مغز برایش به وجود آورد، خوب نفهمیده است و هرگز از كلمه كم هوش بودن، كم استعداد بودن، كم شانس بودن استفاده نكنید كه یك داروی مخرب برای آنهاست. همیشه سعی كنید حتی كوچكترین پیشرفت آنها را موجب تشویق و تحسین قرار دهید.
محیط خانه را برای یادگیری، مناسب كنید، زمان مناسبی برای مطالعه در نظر بگیرید. در آن مدت، استفاده از تمام عوامل مزاحم از قبیل رادیو، تلویزیون و غیره را برای تمام افراد خانواده ممنوع كنید، بخصوص در هفته امتحانات از میهمانی ها، عروسی و هر عواملی كه ممكن است برای حضور در جلسه ضرر داشته باشد پرهیز كنید. مبادا خودتان بیننده فیلم باشید و به آنها نصیحت كنید كه فیلم نبینید، شما در این مدت، به مطالعه، نوشتن نامه و … بپردازید و حداقل مزاحم آنها نشوید.
اگر می توانید، تمرین ها و تكالیفی را كه انجام داده است یك بار مرور كنی. به او كمك كنید تا روز بعد با آمادگی كامل به مدرسه برود. به او یاد بدهید تكالیف سنگین را به بخش های كوچكتری تقسیم كند و آنها را یكی یكی انجام دهد و از انجام دادن تكالیف او جدا خودداری كنید؛ زیرا عصایی برای او خواهید شد كه همیشه باید این عصا زیر دست او باشد و ترك آن یعنی شكست او. در برخورد با فرزندان، صبور و انعطاف پذیر باشید. این كار سبب می شود كه در او، عادت ها و نگرشهای تازه ای برای همزیستی، ایجاد شود. راهنمای فرزند خود باشید.
در خصوص شیوه های گوناگون مطالعه و یادگیری و تقویت حافظه مطالبی بیاموزید. برای كمك به فرزند خود، از معلمان نیز راهنمایی بخواهید مثلا اگر شما بدانید سه پایه طلایی حافظه چیست می توانید در این مورد فرزندانتان را راهنمایی كنید. بخشی از وقت خود را به فرزندانتان اختصاص دهید و با او همراه باشید. پیاده روی، گردش، بازدید از موزه و … همراه با شما برای او لذت بخش است. با در نظر گرفتن این نكته كه یادگیری با فاصله كافی بهتر از یادگیری فشرده است، تلاش كنیم فرزندمان را مجبور نكنیم ساعتها بنشیند و مطالعه كند. انجام تكالیف درسی و مطالعه، یك كار فكری است و احتیاج به استراحت دارد این استراحت می تواند به طریق برخاستن و قدم زدن، خواندن قطعات ادبی، ورزش و … باشد.
در فصل امتحانات و موقع كنكور، افراد خانواده از طرح نكات متفرقه مورد علاقه دانش آموز جدا خودداری كنند. مثلا چند شب قبل از امتحان یا كنكور از دیدن فیلم سینمایی چشم پوشی كنند، تا او بتواند مطالب درسی را مطالعه كند. این برخورد حس همكاری را در او تقویت خواهد كرد. البته اگر استفاده از تلویزیون در اتاق های دیگر امكانپذیر باشد و مزاحمتی برای دانش آموز ایجاد نكند، مانعی ندارد. اطرافیان در شب امتحان و چند روز مانده به كنكور باید مشوق او باشند و از مایوس كردن او خودداری كنند و همچنین با تكرار حساس بودن موضوع، موجب اضطراب زیاد نشوند و از مشاجرات خانوادگی دوری كنند.
شب امتحان، زمان آموزش صحیح امتحان نیست. پس والدین عزیز اجازه بدهند فرزندشان اگر می خواهد با قدم زدن مطالعه كند، یا با صدای بلند بخواند، آزاد باشد.
والدین محترم، هرگز تیرهای زهرآگین (درس بخوان!)، (چرا درس نمی خوانی؟)، (به فكر امتحان فردا نیستی!)، (فردا تجدید می شوی!) و (مگر فردا امتحان نداری؟) را به مغز دانش آموز شلیك نكنند كه در شب امتحان اصلا چنین پند و نهیب هایی سازنده نیست.
بدون تردید تشویق از مهمترین عوامل موثر در یادگیری به شمار می آید. تشویق و تنبیه ۲ اهرم بسیار مهم برای كنترل، تعدیل و تقویت رفتار انسان است؛ اما آنچه مهم است، بهره گیری از نقش موثر تشویق و تنبیه در فرآیند یادگیری و كنترل رفتار از پیش طراحی شده با برنامه است. استفاده نادرست و نابجا از تشویق و تنبیه نه تنها نمی تواند در درازمدت موثر واقع شود، بلكه ممكن است اثرات نامطلوب و سوئی را به همراه داشته باشد.
حسنعلی میرزابیگی

منبع : بنياد انديشه اسلامي