هواپیما چه پدیده‌ایست؟

هواپیما چه پدیده‌ایست و آیا می‌توان صد درصد درست در جهت نگهداری و بهره‌برداری از آن قدم برداشت؟ قطعاً جواب مثبت است ولی چگونه و چه مقدار.
در سالهای اخیر سوانح هوایی پیوسته باعث شده است كه این سوال در ذهن مردم شكل بگیرد كه آیا سوانح بوجود آمده ناشی از خطای نیروی انسانی است؟ ناشی از خستگی و فرسودگی سازه‌های هواپیماها بعلت عمر زیاد آنها است و یا درست تعمیر و نگهدرای نمی‌شوند؟
قطعاً هر یك از این عوامل می‌توانند باعث ایجاد یك سانحه باشند ولی نه به صورت قطعی و حتمی چه تهدیداتی را كه شركتهای سازنده و دستورالعمل‌هایی كه در این رابطه حاكم بر نگهداری و بهره‌برداری است در صورتی كه به موقع و صحیح اعمال گردد و شركتهای هواپیمایی مسوولانه و به موقع در اجرای این مسائل اقدام نمایند مطمئناً سوانح می‌تواند نه صفر بلكه به عددی نزدیك به صفر برسد چه فقط تنها این عوامل باعث ایجاد سانحه نیستند و عوامل مهم دیگری نیز مانند شرایط جوی، وضعیت روحی و روانی خدمه پرواز، بازآموزیهای مرتب و آشنایی با سیستمهای جدید ناوبری و صد مطلب دیگر نیز می‌تواند دخیل باشد لذا مختصراً در مورد هر یك از این مسایل توضیح مختصری داده خواهد شد.
در مورد عمر هواپیماها لازم به ذكر است كه سال ساخت هواپیما نشانگر مناسبی برای ارزیابی عمر مفید آن نیست زیرا نحوه استفاده از هواپیما و مسیرهای پروازی و مقدار سیكل پرواز (یك باز نشست و برخاست) تعیین كننده اصلی این مهم‌اند در حقیقت اگر یك هواپیمای مسافربری پیوسته تحت مراقبت دقیق تعمیراتی طبق ضوابط تعیین شده بین‌المللی قرار داشته باشد محدودیت سنی برای آن وجود ندارد.
لذا برای اطمینان از ایمنی و سلامت سازه در طی مراحل ساخت و آزمایشهای قابلیت پروازی هواپیما و كلاً بالهای آن و تمامی بدنه مرتباً از بدو بهره‌برداری مورد آزمایش مختلف قرار گیرند كه از آن جمله آزمایش خستگی قطعات بال و بدنه می‌باشد این آزمایش را كه اصطلاحاً آزمایش استاتیك می‌نامند ثابت می‌كند كه بدنه و بال هواپیمای مورد نظر دارای مقاومت كافی برای تحمل تنش‌ها و فشارهای مداوم در طول پروازها می‌باشد حد نصاب فشارهای پروازی در این آزمایشات ۱۵۰% حداكثر فشار عادی است كه در طی یك پرواز هواپیما تحمل می‌نماید.
برای روشن شدن اذهان نسبت به واژه خستگی و خوردگی توضیح مختصری را به عرض می‌رسانیم:
●خستگی: خاصیت منفی و زیان‌آور فیزیكی است كه به مرور زمان از استحكام قسمتهای مختلف هواپیما كم می‌كند كه عامل این امر فشارهای متعددی و پی در پی است كه هواپیما در طی مراحل تاكسی- بلند شدن اختلاف فشار داخل كابین نسبت به بیرون هواپیما و ضربات شدید ناشی از توربلانسهای هوایی و برخورد با زمین در زمان نشستن تحمل می‌نماید مقدار این فشارها به مراتب از آنچه باعث تغییر شكل آشكار قطعات شود كمتر است ولی در دراز مدت با تغییر شكل آرایش كریستالی قطعات فلزی سازه باعث كم شدن استحكام آن در نهایت از هم پاشیدگی مقاومت سازه‌ای و یك پارچگی قطعه می‌كردد.
●خوردگی قطعات: نابودی اصلی قطعه به علت زوال و فساد فلزات در اثر فعل و انفعالات شیمیایی یا الكتروشیمیایی حاصل از مجاورت با شرایط و محیط طبیعی و غیر طبیعی را خوردگی می‌گویند. حال آیا استفاده از هواپیماهای سالخورده مخاطره‌آمیز است؟
در جواب باید گفت با توجه به پیشرفت فن و علم نگهداری هواپیماها و نظارت دقیقی كه توسط شركتهای عامل انجام می‌دهند و كنترل و دقتی كه سازمان هواپیمایی كشوری اعمال می‌نماید خطری هواپیما و سرنشین‌ها را تهدید نمی‌كند مگر عواملی كه قابل پیش‌بینی و پیشگیری نباشند.

خلبان علی مولا