ورزش و تنظیم سیستم های مختلف بدن

ورزش کمک شایانی به ایجاد و تقویت سلامت جسمانی و روانی می کند و افرادی که با روش صحیح ورزش می کنند یا دارای کارهای با تحرک هستند، سالم تر بوده و عمرشان از افرادی که کارهای بدون تحرک دارند بیشتر است. در واکنش قلب در برابر کار عضلانی، مشاهده می شود ضربان های دبی، حجم خون، فشار خون و حتی ترکیبات فیزیک و شیمیایی خون را دگرگون می سازد. ضربان قلب هنگام کار بدنی، یعنی زمانی که عضلات را به فعالیت وا می داریم، ۳- ۲ و حتی ۴ برابر است و امکان دارد به ۲۰۰ ضربه در دقیقه برسد.
حجم خون ۳- ۲ برابر و دبی قلب ۷- ۶ و حتی ۸ برابر و گاه زیادتر می شود و دبی قلب از ۴ لیتر در دقیقه ممکن است به ۳۰ تا ۳۵ لیتر در دقیقه برسد، در صورتی که دبی قلب شخص سالم و ورزیده در حال معمولی ۲۵ لیتر است... حجم قلب ورزشکاران و کارگرانی که کار بدنی سنگینی دارند، بدون شک افزایش می یابد اما این افزایش به عقیده بسیاری، فیزیولوژیک و کاملاً طبیعی است.
در اثر فعالیت بدن، حجم قلب افزایش می یابد زیرا جداره بطن ها به ویژه بطن چپ ضخیم می شوند یعنی همان طور که عضلات بازو در اثر ورزش یا ابتلا به برخی بیماری ها قوی می شود، عضلات قلب هم در اثر کار، قوی می شود و در نتیجه قدرت انقباض قلب زیاد می شود. درباره فواید ورزش چنین آمده است: ـ قدرت انقباض و نظم ضربان قلب پس از مدتی ورزش کردن بهتر می شود... گنجایش ریه ها بیشتر شده و در نتیجه، اکسیژن بهتر و بیش تری به بدن می رسد.
ورزش صحیح، متعادل و متناسب با مزاج، سبب نظم و ثبات حرکات تنفس شده و تنفس عمیق تر، ولی شمارش آن کمتر می شود. ـ هر چه شخص ورزیده تر باشد، مقدار سوخت بدنش نقصان می یابد یعنی در حقیقت در اثر مدتی ورزش کردن، بدن بهتر از مواد غذایی خود استفاده می کند. ـ رشد و نمو بهتر انجام می گیرد زیرا اکسیژن بهتر و بیشتر به تمام نسوج می رسد و در نتیجه، فعالیت غدد داخلی افزوده شده و در عضلاتی که فعالیت می کنند، موادی ایجاد می شود که به رشد و نمو کمک می کند. ـ قوه جذب و دفع بهتر می شود. ـ بدن عادت می کند که در برابر مختصر فعالیت، ناگهان نفس تنگی پیش نیاید و ضربان قلب زیاد نشود و دیرتر خسته شده و عرق کند.
ـ هماهنگی بین اعصاب و مراکز عصبی و تقویت اعصاب، ایجاد شده و کارهای فکری آسان تر می شود. در کتاب زن و ورزش نیز در باره فواید ورزش چنین آمده است: تنفس یا نفس کشیدن وسیله ای است که با آن، اکسیژن به همه بدن می رسد و مواد زاید و اکسیده به بیرون ریخته می شود. در خلال تمرین، میزان نفس کشیدن افزایش می یابد. شخصی که بدنش تربیت شده با تمرین های ورزشی است، آهسته تر و عمیق تر از افراد دیگر نفس می کشد، فشارهای وارد بر سیستم تنفسی خویش را با تلاش کمتر و کارایی بیشتر پاسخگوست. تمرین ها به دستگاه هاضمه به دو طریق کمک می کنند: ـ به علت پی آمد نیاز بدن به غذا، اشتها را افزایش می دهند.
ـ حرکت اندام های هاضمه تسریع می شود و حرکات دودی شکل معده که موجب هضم غذا می شود سریع تر و راحت تر صورت می گیرد. تمرین های ورزشی، عمل تخلیه را بهبود و از یبوست پیش گیری می کند. حرکات دودی شکل افزایش می یابد و در نتیجه، روند ترشحات بدن کارآمدتر تنظیم می شوند. به طور کلی افرادی که فعالیت های جسمانی بیشتری دارند، کمتر از افراد کم حرکت، به بیماری سنگ کلیه و اختلالات مشابه به آن مبتلا می شوند. بسیاری از مواد زاید، از طریق غدد عرق در پوست بدن بیرون ریخته می شود. این فرایند با تمرین های شدید ورزشی تسریع می شود؛ علاوه بر این، عرق کردن باعث تمیز شدن پوست می شود. ارزش دیگر تمرین های ورزشی، در افزایش تولید سلول های قرمز خون در بافت های لنفاوی استخوان است.
شمارش هموگلوبین خون بر اثر فعالیت بالا می رود. تمرین ها از بالا رفت فشار خون جلوگیری می کند. به طور کلی نقش ورزش در سلامتی انسان آن قدر زیاد است که امروزه بسیاری از بیماری ها را با ورزش مداوا می کنند که به این شیوه مداوا، ورزش درمانی گفته می شود. امروزه ورزش در سطح بین المللی، بعد سیاسی نیز به خود گرفته است.
گاه اتفاق می افتد کشوری که بیشتر مردم حتی نام آن را نشنیده اند، یکباره در جهان مطرح شده و به واسطه پیروزی های ورزشی، نامش در صفحه اول روزنامه های جهان و صدر اخبار قرار می گیرد. شرکت یا عدم شرکت تیم های ورزشی یک کشور در یک کشور دیگر نیز، گاه جنبه سیاسی داشته و به معنای دوستی، دوشمنی، اعتراض و ... تلقی می شود.
در انسان غریزه قدرت طلبی، برتری جویی و مبارزه وجود دارد. ورزش و مسابقات ورزشی اگر در محیط و جو سالم برگزار شوند، زمینه اشباع این غریزه از طریق صحیح را فراهم می سازند. اگر این غریزه و سایر غرایز، کنترل نشده و به مسیر صحیح هدایت نشوند برای جامعه بشری مشکل ساز و مسأله آفرین خواهند بود.
انسان مایل است با دیگران در ارتباط باشد. این غریزه یا تمایل شدید را می توان از طریق ورزش بر آورده ساخت. در ورزش، در زمینه نیل به ارزش های اجتماعی دیگری نیز، چون کار گروهی، وفاداری، روحیه ورزشکاری می توان توفیق یافت. محیط صمیمانه و مطلوب ورزشی، اغلب فرصتی مناسب برای ایجاد روابط انسانی و شکل گیری دوستی هاست. ورزش به انسان تحرک می بخشد و حرکت و تحرک به ویژه در کودکان لازمه رشد است.
اگر عضو نیرومندی از اعضای بدن یک ورزشکار را چندین ماه در گچ قرار دهند و تحرک را از آن سلب کنند، ضعیف و لاغر خواهد شد. اگر جنبش بدن کم شود، دفاع بدن کم و ضعیف می شود و همچنان که داشتن تحرک و ورزش موجب سلامتی بدن و طول عمر می شود، نداشتن تحرک نیز موجب مرگ زود رس می شود.

فاطمه تمرتاش

منبع : روزنامه ایران ورزشی