کاشان ، استان اصفهان

نام شهر كاشان در مآخذ اسلامی، «قاشان» یا «قاسان» ضبط شده و از شهرهای بسیار قدیمی ایران است. به استناد تحقیقات باستان‌شناسان در تپه‌های سیلك واقع در 4 كیلومتری غرب كاشان، این ناحیه یكی از نخستین مراكز تمدن و محل سكونت بشر ماقبل تاریخ شناخته شده است. كاشان در زمان ساسانیان منطقه‌ای آباد بوده است. این شهر در دوره اسلامی نیز یكی از شهرهای معروف عراق عجم بود.
به استناد روایت جغرافی‌دانانِ اسلامی، نام قدیم كاشان «چهل حصاران» نیز بوده است. در سال 422 هـ.ق طغرل اول سلجوقی بر شهرهای بزرگ جبال عجم از جمله كاشان استیلا یافت. در زمان سلطنت ملكشاه سلجوقی، به علت توجه این پادشاه و وزیرش خواجه نظام‌الملك به عمران و آبادی كشور، كاشان هم از نعمت توسعه و عمران بهره‌مند شد.
در سال 532 هـ.ق ملك سلجوق بن محمد بن ملكشاه با سپاهیان خود به كاشان حمله برد و خرابی‌های زیادی به بار آورد.
در سال 554 هـ.ق بعد از درگذشت محمد بن محمود، از سلاطین سلجوقی عراق، تركمن‌ها به شهرهای جبال از جمله كاشان هجوم آوردند و به تاراج پرداختند.
در سال 590 هـ.ق پس از كشته شدن طغرل سوم و انقراض سلاجقه عراق، سلطان تكش خوارزمشاه یكی از سرداران خود به نام اینانج را به حكومت اصفهان منصوب كرد.
در سال 594 هـ.ق یكی دیگر از سرداران سلطان تكش خوارزمشاه به نام میاجق كه حاكم ری بود، اینانج را كشت و برای دست‌اندازی به حوزه فرمانروایی او به كاشان حمله برد و شهر را در محاصره گرفت. لیكن به علت پایداری اهالی موفق به گشودن آن نشد، به ناچار با مردم از در آشتی درآمد؛ اما سپاهیان وی به روستاهای اطراف كاشان خسارت زیادی وارد آوردند. تكش خوارزمشاه بعد از دستگیری میاجق، حكومت عراق عجم را به تاج‌الدین علی‌شاه فرزند خود سپرد. بعد از درگذشت تكش، به فرمان سلطان محمد خوارزمشاه (618-596 هـ.ق) فرزندش، ركن‌الدین به حكومت ری، قم و كاشان منصوب گردید.
در سال 621 هـ.ق كه مغول‌ها اهالی شهرهای ایران را قتل‌‌عام می‌كردند، در هنگام تاخت و تاز سپاهیان هلاكوخان در حدود كاشان، خواجه نصیر‌الدین طوسی كه از ملتزمین ركاب خان مغول بود، به احترام وجود بابا افضل‌الدین مرقی كاشانی سپاهیان را از كشت و كشتار مردم كاشان باز داشت.
در دوره زمامداری اباقاخان (680-663 هـ.ق) خواجه بهاءالدین محمد به حكومت اصفهان و قسمت مهمی از شهرهای عراق عجم از جمله كاشان منصوب شد. در سال 674 هـ.ق هندوشاه نخجوانی حاكم كاشان بود. بعد از درگذشت ابوسعید بهادرخان، ممالك ایلخانی به قطعاتی چند بین امرای متنفذ تقسیم گردید و در هر گوشه‌ای از ایران سلسله‌ای تأسیس شد. از جمله آن‌‌ها سلسله آل‌مظفر بود كه در یزد و كرمان اعلام استقلال كرد. مسكوكات نقره‌ای كه در كاشان به نام شاه شجاع ضرب شده است،‌ نشان می‌دهد كه از سال 768-757 هـ.ق این شهر جزو قلمرو آل‌مظفر بوده است. هنگامی كه امیرتیمور نواحی مركزی و جنوبی ایران را مورد تاخت و تاز قرار داد، امیر مجدالدین مظفر كاشی كه به فرمان سلطان زین‌العابدین مظفری، خواهرزاده خود را حاكم كاشان و اصفهان كرده بود، با حسن تدبیر از قتل و غارت سپاهیان امیرتیمور جلوگیری كرد. بعد از مرگ تیمور، كاشان به تصرف جانشینان او در آمد.
كاشان همیشه از مراكز مهم پیروان مذهب شیعه بوده است. به همین جهت در دوره‌ صفویه، به علت علاقه‌مندی آنان نسبت به این مذهب، شهر رو به آبادی نهاد. شاه‌عباس دوم در این شهر به تخت سلطنت نشست.
كاشان به كرات بر اثر زلزله ویران شده است. از جمله در سال 1192 هـ.ق در دوره سلطنت كریم‌خان زند بر اثر زلزله خسارت بسیار دید. آخرین بار در سال 1260 هـ.ق زلزله سختی كاشان را لرزاند و باعث ویرانی روستاها و قصبات اطراف آن شد. از آثار تاریخی مهم كاشان تپه‌های سیلك در جنوب غربی آن است. شهر كاشان معماری ویژه بومی جالب توجهی دارد و آثار و بناهای تاریخی و مذهبی فراوانی در آن به جا مانده است.