گزارشهای نظمیه

گزارشهای نظمیه از محلات طهران عنوان کتابی است در دو مجلد. این کتاب با عنوان فرعی " راپورت وقایع مختلفه دارالخلافه (۱۳۰۵-۱۳۰۳هجری قمری)" از کارهای ارزنده سازمان اسناد ملی ایران است که به کوشش خانمها انسیه شیخ رضائی و شهلا آذری در سال ۱۳۷۷ در ۳۰۰۰ نسخه تدین شده.
شاید یکی از راههای مطالعه تاریخ، خواندن کتابهای از این دست باشد. تاریخ نسبتاً مستندی که برای تاریخنگاری نگارش نیافته و به همین سبب زیباییها و ظرافتهایی دارد که تاریخنگاری کلاسیک فاقد آن است. به نظر می رسد برای توضیح و تبیین تاریخ اجتماعی ایران از این دست کارها بی نیاز نباشیم. و اکنون چند گزارش کوتاه:
▪ سنگلج - مشهدی حیدر حلاج دیشب می خواسته برود بالای بام بخوابد. زنش مانع می شود. مشار الیه قبول نكرده، می رود می خوابد. اواسط شب برای حاجتی برخاسته، از بام افتاده، سرش شكسته و خون از گوش او رفته، به فاصله ساعتی فوت می كند. (ص۷)
▪ محله دولت - دیشب عیال مشهدی حسین نام با شوهرش نزاعشان شده، ضعیفه به رییس محله شكایت می كند. رییس محله فرستاده، تحقیقات كرده، معلوم می شود كه مشار الیها بدون اذن شوهرش با همسایه ها به حضرت عبدالعظیم (ع) رفته است. مشار الیها از او مؤاخذه نموده نزاع جزیی كردند، آنها را صلح می دهند.
▪ چالمیدان - دیروز مشهدی حسین نام به رییس محله اظهار می دارد كه یك رأس الاغ من در بیرون دروازه مفقود شده است. رئیس محله چند نفر فرستاده جستجو كرده الاغ مشار الیه را پیدا نموده آورده، به او می سپارند، با كمال امتنان می برد. (ص ۳۲)
▪ سنگلج - دیشب شخصی از عابرین در خیابان گمرك عبور می كرده، یك مرتبه به یكی از چاههایی كه در آنجا است افتاده. اجزای پلیس رسیده ملتفت گردیده به زحمت او را از چاه بدون عیب و نقص بیرون می آورند. (ص۲۸۹)
▪ عودلاجان - استاد احمد ارسی دوز كه مدتی قبل به زیارت مشهد مقدس مشرف شده بود مراجعت كرده دیروز وارد دارالخلافه شده است كسانش تشریفاتی برای ورود او ترتیب داده بودند. (ص۴۷۴)
▪ محله دولت - مشهدی جواد توتون فروش كه شخص پیرمردی بود دختر ده دوازده ساله[ای] را به نكاح خود درآورده هنوز عروسی نكرده بود، روز گذشته به خانه عروس خود رفته سركشی كرده به دكان آمده نزدیك به غروب یك مرتبه افتاده از هوش می رود. مادر زنش رفته او را به خانه آورده به فاصله جزیی فوت نموده است. میرزا حسین، طبیب اداره پلیس با یكی دو نفر طبیب دیگر فرستاده شدند جنازه او را دیده تصدیق دادند كه سكته كرده است جنازه اش را امانت گذاردند تا بعد از ۲۴ ساعت دفن نمایند. (ص۵۵۴)
▪ سنگلج - دیروز زن مشهدی محمد نام به حمام رفته طفل كوچك خود را در خانه نزد ضعیفه منسوب خودش می گذارد. ضعیفه می بیند طفل زیاد گریه و بی تابی می كند جزیی تریاك به او می دهد حال طفل منقلب گردیده صبح آن روز فوت می شود. ضعیفه مذكوره به مادر طفل می گوید كه من تریاك دادم. چون عمداً مشارالیها این كار را نكرده بود، مادر طفل حرفی نزد و طفل را به خاك می سپارند.(ص۵۱۲)

منبع : ماهنامه بهارستان