ارتودنسی

▪ چرا امروزه نا هنجاری دندانی اینقدر شایع شده است ؟!
ـ بررسی های تکاملی بر روی فسیلهایی که هزاران سال پیش بدست آمده نشان می دهد که سیستم دندانی تحت تأثیر تغییراتی نظیر کاهش اندازه دندانها، کاهش در تعداد دندانها و کاهش اندازه فکین قرار گرفته است. در حال حاضر در مورد انسان، سومین آسیای بزرگ ( دندان عقل)، و دومین آسیای کوچک، و ثنایای دوم، اغلب تشکیل نمی شوند که نشان می دهد این دندانها احتمالاً در شرف انقراض می باشند.
در مقایسه با مردمان ابتدایی، بشر مدرن فکین تکامل نیافته ای دارد. براحتی می توان مجسم کرد که کاهش پیشرونده اندازه فکین، به این دلیل که هماهنگ با کاهش اندازه و تعداد دندانها نیست، می تواند سبب بی نظمی و به هم ریختگی دندان ها گردد و به این دلیل است که بشر مدرن با این مشکل بیشتر دست به گریبان است. و نیاز به مراقبت بیشتر در این زمینه کاملاً محسوس است.
▪ دندانهای نامنظم ( درهم وبر هم ) چه مشکلاتی برای بیمار ایجاد می کند ؟!
مشکلات را در این زمینه می توان به سه گروه طبقه بندی کرد :
۱) مشکلات مرتبط با عملکرد دهان شامل : مشکلات جویدن و بلع نامناسب و حتی نواقص تکلمی.
۲) مشکلات مربوط به ضربه پذیری بیشتر دندانهای بیرون زده، تشدید بیماریهای لثه یا پوسیدگی های دندانی.
۳) مشکلات روحی- اجتماعی، شامل بروز درونگرایی ( خجالتی شدن) و حضور کمتر در اجتماع.
در جامعه فعلی ما این مطلب کاملاً واضح است که، نا هنجاری های شدید می تواند یک معلولیت اجتماعی محسوب شوند.
دندانهای مرتب و لبخند زیبا، در برخوردهای اجتماعی، ایجاد اعتماد به نفس می نماید، در حالی که دندانهای بیرون زده تأثیر منفی دارد.
ظاهر فرد می تواند در پیشرفت در مدرسه، پیدا کردن شغل و یا همسر مؤثر باشد. هیچ تردیدی وجود ندارد که واکنش افراد نسبت به ظاهر دندانهای دیگران، می تواند به طور کلی بر روی وضعیت رفتاری آنها تأثیر بگذارد.
با توجه به این تقاضاها ارتودنسی، یکی از بخشهای دارای اهمیت در دندانپزشکی گشته است .
▪ ارتودنسی (orthodontics) چیست ؟!
ـ اصطلاح orthodontia اولین بار توسط یک فرانسوی به نام lefulon در سال ۱۸۳۹ به کار رفت لغت orthodontics از دو کلمه یونانی ortho به معنای "راست و درست" و odontos به معنای دندان تشکیل شده است و پسوند ics به معنای علم است.
علم ارتودنسی عبارتست از مطالعه و بررسی نحوه رشد و تکامل فک و صورت و عوامل مؤثر بر موقعیت دندان ها، و همچنین بررسی عمل و عکس العمل عوامل مؤثر داخلی و خارجی بر روی سیر تکاملی، پیشگیری و اصلاح انحرافات و نواقص تکاملی است.
به طور کلی علم ارتودنسی در سه محدوده کار می کند :
۱) درمانهای پیشگیری کننده :
هدف درمان دراین مرحله حفظ وضعیت نرمال دریک مقطع زمانی بخصوص است، که این مرحله، شامل موارد زیر می شود:
ـ شناخت و حذف به موقع عادات دهانی مخرب مانند مکیدن انگشت، بیرون راندن زبان، تنفس دهانی و...
- استفاده از فضا نگهدارنده ها در موارد از دست رفتن زود هنگام دندان شیری
۲) درمانهای حدواسط (interceptive) :
این مرحله از علم و هنر ارتودنسی، به شناخت نا هنجاریهای بالقوه و درحال تکامل دندانی به صورتی می پردازد. مشکلات رشدی بیشتر در این زمینه مطرح است .
۳) درمانهای اصلاحی (corrective) :
این مرحله از درمانهای ارتودنسی به درمان mal occlusion و ناهنجاری موجود می پردازد و نیاز به استفاده از روشهای تکنیکی بخصوص جهت کاهش یا حذف ناهنجاری و عوارض همراه آن دارد.
▪ چه موقع باید ارتودنسی انجام دهیم ؟!
ـ این سوال که چه موقع باید درمان انجام شود، به خصوصیات آنومالی مرتبط است. بعضی از ناهنجاریها اگر زود تشخیص داده شوند، همزمان با جهش رشدی دوران بلوغ، می توان خدمت بزرگی به بیمار انجام داد.
به هر حال اکثریت درمانهای ارتودنسی تا موقعی که همگی دندانهای دائمی رویش نکرده اند، انجام نمی شود. درمان دراوایل نوجوانی بسیار رضایت بخش است. زیرا پاسخ نسبت به نیروهای ارتودنسی بسیار سریع است، دستگاهها راحتتر تحمل می شوند. مهمتر اینکه از رشد می توان برای تغییر در ابعاد صورتی تا حدودی استفاده کرد.
● چارلز توثیر، بانی مکتب Tweed و یکی از بنیانگذاران ارتودنسی مدرن :
« ما باید دنیای زیبایی برای کودکان بسازیم. اگر کودکی به علت عدم تناسب و توازن صورت، نشاط و شادابی خود را از دست داده است، باید تمام سعی خود را برای برگرداندن شادابی این کودک انجام دهیم. هماهنگی اجزاء صورت، هدف درمان ارتودنسی می باشد و تا حد امکان باید توازن را در صورت بیمارانمان ایجاد نمائیم.»

دکتر لادن طیبی

منبع : فصلنامه پزشکی اجتماعی هوم