جنجال جهانی بر سر انتشار یک تمبر و نگاهی کوتاه به پیچیدگی مسئله عراق (در این روز ۱۷ اوت)

انتشار یك تمبر پست در عراق در اوت ۱۹۲۳ و زمانی كه این سرزمین هنوز كاملا از كنترل انگلستان خارج نشده بود به صورت یك جنجال جهانی درآمده بود كه اشاره كوتاهی به آن، تا حدی ریشه و پیچیدگی مسئله آن سرزمین پر غوغا را به دست می دهد.
نمای طاق كسری در تیسفون (تلفظ پارسی اشكانی آن: تیسپهان) بر این تمبر چاپ شده بود و همین تصویر بود كه تفسیرهای گوناگون به دنبال داشت. ایرانیان عهد ساسانیان طاق كسرای۵۴ متر در۲۷ متری را «شاهیگان سپید (Shahigan e Sepid
) به معنای كاخ سپید» می خواندند. تیسفون (مدائن و اینك سلمان پاكSalman Pak) واقع در ۳۵ كیلومتری جنوب شرقی بغداد هشت قرن پایتخت ایران بود و در طول آن زمان علاوه بر پایتختی ایران، به صورت مركز استان Khavarvaran خواروران (خاروران ـ خاوران) ایران هم عمل می كرد كه در آن زمان همه عراق امروز (جز كردستان عراق)، كویت، سواحل شرقی كشور سعودی امروز (كه گارهائه نام داشت)، بحرین، قطر و امارات را شامل می شد كه برخی از محلی ها آن را اراك (ایران پایینی ـ پایین ایران) تلفظ می كردند.
همین تحولات و اسامی تاریخی باعث جنجال ۱۹۲۳ شده بود كه از ماه اوت آغاز شده بود. ایرانیان (۱۷ ماه پس از كودتای ژنرال رضاخان پهلوی) كه احساسات ناسیونالیستی شان داشت زنده می شد به این تمبر به این جهت اعتراض داشتند كه انگلستان با تایید انتشار این تمبر می خواهد بحرین (میش ماهی) و میشان (دشت میشان) را هم ببلعد، عراقی ها مدعی بودند كه با چاپ تصویر تیسفون بر تمبر، انگلیسی ها می خواهند ماهیت عراق را تغییر دهند و همانند عهد ساسانیان، كردستان را از آن جدا سازند و .... روزنامه های مسكو و رم در تفسیرهای خود این عمل را مقدمه ایجاد یك خاورمیانه انگلیسی وانمود می كردند و فرانسوی ها با این كه نمی خواستند انگلیسی ها برنجانند، در باطن ناراضی بودند و مطبوعاتشان ترجمه تفسیرهای روزنامه های مسكو و ایتالیا را با آب و تاب چاپ می كردند و به همین گونه مطبوعات آلمان. در این میان، مقامات انگلیسی حاكم بر هند كه به تایید آنان این تمبر منتشر شده بود می گفتند كه نظرخاصی دركار نبوده است. ما انگیسی ها از قدیم به ابنیه تاریخی كه هویت و مایه افتخار ملل هستند احترام می گذارده ایم و به همین دلیل هم بود كه نیروهای خود را در نوامبر ۱۹۱۵ از منطقه مدائن (تیسفون) عقب كشیدیم كه ضمن نبرد توپ های عثمانی آسیب بیشتری به طاق كسری وارد نسازند.
كار در اینجا پایان نیافت. ژنرال عبدالكریم قاسم رئیس وقت دولت عراق در اوایل دهه ۱۹۶۰ به استناد نقشه جغرافیایی «استان خاروران» ایران به مركزیت مدائن كه كویت بخشی ازآن بود مدعی مالكیت این سرزمین شد و صدام برای تصاحب همه قسمت های باستانی آن استان و از جمله میشان، دست به مرمت طاق كسری و محدوده مدائن زد و ... كه پس از موفق نشدن در جنگ هشت ساله با ایران، از ادامه تعمیر كاخ شاهان قدیم ایران دست برداشت.

دکتر نوشیروان کیهانی زاده

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز