علا‌قه نوظهور امریکا به آفریقا

اگرچه ایجاد اولین فرماندهی استراتژیک ارتش ایالات‌متحده در آفریقا با اعتراضات بسیاری در سطح این قاره و دیگر نقاط جهان مواجه شد اما به نظر می‌رسد این تصمیم را باید در قالب برنامه‌ای گسترده‌تر برای تغییر ساختار ارتش این کشور تلقی کرد.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان ایجاد این فرماندهی نمادی از حرکت پنتاگون به سوی ایجاد نیروهای ضربتی کوچک‌تر اما با قابلیت جابجایی و اقدام سریع است. رویکردی که از حدود یک دهه قبل در دستور کار برنامه‌ریزان ارتش آمریکا قرار گرفته بود.
ارتش آمریکا برای سال‌ها نیم‌نگاهی به قاره آفریقا داشت و ترجیح می‌داد در امور این قاره با اروپایی‌ها همکاری و مشارکت داشته باشد اما طی سال‌های اخیر توجه واشنگتن به قاره سیاه دوچندان شده است.
دلایل این توجه نوظهور نه تنها حضور و فعالیت القاعده در این قاره که افزایش اهمیت منابع نفتی قاره سیاه و تلاش چین برای همراه کردن کشورهای آفریقایی با خود بوده است. دقیقا به همین دلیل بود که وزارت دفاع ایالات‌متحده (پنتاگون)‌ درصدد ایجاد آفریکوم یا اولین فرماندهی نظامی استراتژیک آمریکا برآمد که تنها مسوولیتش واکنش نشان دادن به تحولات ۵۳ کشور آفریقایی است. این فرماندهی عاقبت پس از ماه‌ها کشمکش هفته گذشته فعالیت خود را به طور رسمی آغاز کرد.
با وجود ارزش استراتژیک آفریقا، مقامات آمریکایی ترجیح می‌دهند ماموریت آفریکوم را کم‌اهمیت جلوه دهند. وقتی ایده ایجاد آفریکوم اولین بار در اوایل سال گذتشه میلادی مطرح شد حامیان این ایده امید داشتند طیف وسیعی از ماموریت‌های نظامی و برنامه‌های نظامی را زیر یک سقف جمع کنند.
به اعتقاد آنها آفریکوم می‌توانست علاوه بر هدایت برنامه آموزش نیروهای آفریقایی برای عملیات جمعی به توسعه قاره سیاه و هماهنگی پروژه‌های امدادرسانی در سراسر این قاره کمک کند.
مقامات آمریکایی امید داشتند بتوانند کشوری بیابند که مایل به میزبانی نیروی نظامی به نسبت بزرگی در درازمدت باشد.
با این حال هیچ یک از کشورهای آفریقایی حاضر به قبول این مسوولیت نشد و به همین دلیل پنتاگون ناچار شد ۱۳۰۰ کارمند آفریکوم را که شامل عوامل غیرنظامی و نیروهای رزمی بود در اشتوتگارت آلمان مستقر کند.
علاوه بر این شرایط موجود چاره‌ای جز کنار گذاشتن طرح تبدیل آفریکوم به نهادی پوششی برای هدایت تمامی فعالیت‌های دولتی آمریکا در آفریقا برای پنتاگون باقی نگذاشت.
این بدان معناست که آفریکوم در حال حاضر مسوولیتی جز آموزش دادن ارتش کشورهای آفریقایی نزدیک به واشنگتن و اقدام نظامی در این قاره در صورت وجوب شرایط بر عهده ندارد.
این تغییر استراتژی برگرفته از فشارهای سیاستمداران و فعالان حقوقی مدنی آفریقا بود که نگران این مساله بودند که استقرار نیروی بزرگی از ارتش آمریکا در این قاره ممکن است به نظامی شدن سیاست خارجی ایالات‌متحده در قاره سیاه منجر شود.
آنان همچنین این دغدغه را داشتند که مخدوش شدن فاصله بین کارهای عمرانی و توسعه‌ای و مسایل امنیتی بویژه در کشورهایی چون مالی، نیجر و سومالی که همین حالا هم به دلیل فقدان نهادهای دولتی کارآمد، ‌فساد و اشاعه تروریسم در معرض خطر هستند شرایط به سوی بحران سوق داده شود.
به عنوان نمونه به افغانستان اشاره می‌شد. در این کشور تیم‌های بازسازی استانی (PRT) تلاش داشتند کارهای عمرانی پایه را به کارکردهای نظامی امنیتی پیوند دهند. با گذشت زمان گروه‌های امدادرسان و نیروهای غیردولتی حقوق بشر همچنین احساس می‌کردند که بی‌طرفی‌شان نقض شده است.
توماس وینر، تحلیلگر امنیتی در موسسه امور بین‌الملل آفریقای‌‌جنوبی می‌گوید: دلیلی برای پیوند زدن اقدامات نظامی به امور بشردوستانه وجود ندارد. وی می‌افزاید: این عملکرد نتیجه‌ای جز نارضایتی عمومی به همراه نمی‌آورد.
با وجود این دیدگاه‌ها مقامات آمریکایی تاکید دارند دلیل تلفیق فعالیت‌های بشردوستانه با اقدامات نظامی در آفریقا تلاش برای همگرایی با روند تحولات در آفریقا است. افول جاه‌طلبی‌های ایالات‌متحده در مورد آفریکوم نمادی از تغییر در رویکرد محلی ارتش این کشور در قبال آفریقا است.
نیروهای رزمی ایالات‌متحده طی ۱۸ ماه گذشته اقدام به مشارکت در عملیات نظامی در مناطق شمالی آفریقا کرده‌اند اگر چه اخبار مربوط به این فعالیت‌ها هیچگاه به رسانه‌ها درز نکرد.
وینسنت کرولی، از سخنگوهای آفریکوم می‌گوید: در حال حاضر ارتش آمریکا روی آموزش دادن ارتش‌های آفریقایی برای مقابله با پدیده‌ قاچاق در سواحل این قاره و همکاری با دولت‌های مختلف برای تقویت نهادهای آفریقایی نیروهای اتحادیه متمرکز شده است. این الزاما بدان معنا نیست که واشنگتن از خواب‌های خود برای آفریقا دست برداشته است.
آفریکوم در حال تدوین برنامه‌ای برای ایجاد نوعی نیروی واکنش سریع برای دخالت در مناطق بحران‌زده آفریقا است. این نیرو که قرار است از سربازان زبده تشکیل شود از قابلیت جابه‌جایی سریع برخوردار خواهد بود و باید بتواند در صورت لزوم در کوتاه‌ترین زمان ممکن خود را به مناطق بحران‌زده برساند.
در محافل تصمیم‌گیری در واشنگتن همه حامی کاهش سطح فعالیت آفریکوم نیستند. بسیاری از کارشناسان امنیتی آفریقا بر این باور هستند که مخدوش بودن خطوط کمک‌های امدادی و بشردوستانه و فعالیت‌های نظامی لااقل در آفریقا نتایج بهتری به همراه می‌آورد و به بهبود شرایط این قاره کمک می‌کند.
کبگو نگوما، مدیر برنامه ارتقا امنیت در موسسه تحقیقات امنیتی آفریقای‌جنوبی می‌گوید: خیلی‌ها می‌گویند سربازان همیشه مساله‌ساز هستند‌ اما نیروهای امدادرسان حاضر نیستند وارد مناطق ناامن شوند. وی می‌افزاید: بنابراین آنها در خیلی جاها ترجیح می‌دهند دوشادوش نظامیان حرکت کنند. در ضمن حرکت در این مسیر ممکن است وقوع درگیری نظامی اجتناب‌ناپذیر و حتی مطلوب باشد.

حسین شریعت‌
منبع: نیوزویک‌

منبع : روزنامه جام‌جم