نگاهی به آینده بازار نفت

این رقابت بیش از هر نزاع و درگیری دیگری می تواند آینده اقتصادی و ژئوپولتیك هر سه كشور را شكل دهد. حصول اطمینان از جریان مداوم، مستمر و ارزان نفت همواره یكی از اهداف اصلی ایالات متحده در عرصه سیاست خارجی و سیاست های اقتصادی این كشور بوده است اما اكنون به نظر می رسد این كشور با رقبای سرسخت دیگری مواجه شده است. چین و هندوستان با تشدید تلاش خود برای حضور در حوزه های غنی نفتی آفریقا، آسیای جنوب شرقی، آسیای مركزی، خاورمیانه و حتی آمریكای لاتین تبدیل به رقبای سرسخت واشینگتن شده اند. هندوستان تاكنون حدود ۳ میلیارد دلار در بخش اكتشاف نفت در سرتاسر جهان سرمایه گذاری كرده و دولت این كشور قصد دارد از این پس سالانه به صورت میانگین یك میلیارد دلار در بخش اكتشاف و استخراج نفت سرمایه گذاری كند. چین نیز كه در حال حاضر ۱۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری در این حوزه انجام داده است اعلام كرده كه در دهه آینده حجم سرمایه گذاری خود را به ۱۵۰ میلیارد دلار افزایش خواهد داد. انگیزه چین از این سرمایه گذاری سنگین، به گفته «ژنگ هانگ می» كارشناس ارشد انرژی در موسسه فناوری پكن احساس كمبود منابع نفتی و همزمان نیاز شتاب یافته چین به منابع انرژی است. به باور این كارشناس چینی، تا سال ۲۰۱۰ در هندوستان حداقل ۳۶ برابر ابتدای دهه ۹۰ خودرو وجود خواهد داشت. چین تا این زمان با افزایشی معادل ۹۰ برابر در تعداد خودروها در قیاس با ابتدای دهه ۹۰ روبه رو می شود. تا سال ۲۰۳۰ پیش بینی می شود تعداد خودروهای موجود در چین، از تعداد خودروهای موجود در ایالات متحده پیشی بگیرد. تنها در سال جاری میلادی، قرار است ۵/۴ میلیون خودروی جدید به بازار چین وارد شود. این كشور در حال حاضر پس از ایالات متحده تبدیل به دومین واردكننده بزرگ نفت جهان شده است. چین روزانه به ۵/۶ میلیون بشكه نفت خام احتیاج دارد. استفان روچ اقتصاددان ارشد موسسه مورگان استانلی می گوید این میزان تا سال ۲۰۲۰ حداقل ۲ برابر خواهد شد. هندوستان كه پس از چین، بیشترین رشد اقتصاد را در سطح جهان داراست هم اكنون روزانه ۳/۲ میلیون بشكه نفت مصرف می كند. تا سال ۲۰۲۵ این میزان به حداقل ۳/۵ میلیون بشكه در روز افزایش خواهد یافت. در شرایطی كه در حال حاضر میزان تولید نفت در قیاس با میزان مصرف آن (روزانه ۸۱ میلیون بشكه)، تنها یك میلیون بشكه افزایش دارد. صعود ناگهانی میزان مصرف نفت در چین و هندوستان می تواند باعث فشار بیش از حد بر بازار نفت شود.
روچ معتقد است تداوم این روند باعث می شود تا قیمت نفت حتی از سطح ۵۶ دلار نیز بالاتر برود. تأثیر این افزایش سرسام آور قیمت بر اقتصاد كشورهای در حال توسعه، كه عمده واردكننده نفت هستند، بسیار شدید خواهد بود. آژانس انرژی بین المللی برآورد می كند كه به ازای هر یك دلار افزایش قیمت در هر بشكه نفت، اقتصاد جهان متحمل زیانی معادل ۲۵ میلیارد دلار می شود. اضطراب و نگرانی از وضعیت تیره آینده بازار نفت را می توان از هم اكنون به وضوح اصلاح كرد. در ماه سپتامبر سال گذشته میلادی، «مایكل راشدامن» تحلیلگر ارشد انرژی در «مریل لینچ» معتقد بود كه افزایش بهای نفت حاصل جنگ عراق یا عدم ثبات سیاسی در ونزوئلا و سودان نیست بلكه ناشی از اشتهای سیری ناپذیر چین به جمع آوری نفت بازار و انبار كردن آن است. نسبت به تحلیل راث من، چین و هندوستان با انباشته كردن نفت موجود در بازار و تهیه ذخیره ای عظیم قصد دارند خود را برای عبور از دوران بحران قیمت آماده سازند. دو كشور در حقیقت برای عبور از بحران، به ایجاد ذخایر نفتی مشابه ذخایر نفتی استراتژیك SPR ایالات متحده روی آورده اند. چین و هندوستان در شرایطی كه با منابع انبوهی از ارزهای خارجی روبه رو هستند برای جلوگیری از تأثیرات مخرب این وضعیت كه می تواند به افزایش تورم داخلی منجر شود، به ذخیره سازی نفت روی آورده اند. در حال حاضر میزان ذخایر نفتی چین و هندوستان به ترتیب ۱۷۵ و ۲۵ میلیون بشكه برآورد می شود كه در قیاس با ۷۰۰ میلیون بشكه ذخایر نفتی استراتژیك ایالات متحده، بسیار ناچیز جلوه می كنند. چین و هندوستان، كه هر دو كشورهایی با قدرت بازدارندگی هسته ای محسوب می شوند، برای پر كردن این خلأ از تنش موجود میان ایالات متحده با ایران، میانمار و ویتنام بهره می برند. حمایت سیاسی و در قبال منابع انرژی تبدیل به سیاست خارجی چین و هندوستان شده است. در این میان واشینگتن كه همچنان خود را درگیر بحران های عراق و افغانستان دیده و از سوی دیگر روابط خود با كره شمالی و ایران را تخریب شده تر از قبل مشاهده می كند، عملاً از گردونه رقابت با این دو كشور خارج شده است. نگرانی ایالات متحده از افزایش نفوذ چین در بازارهای نفتی تا آنجا پیش رفت كه واشینگتن برای محدود ساختن حضور چین در آمریكای جنوبی با استفاده از نفوذ خود بر دولت پاناما، تنگه پاناما را بر روی كشتی های نفت كش چینی كه قصد انتقال نفت آمریكای جنوبی را به این كشور داشتند بست اما چین نیز در این میان بیكار ننشسته و با امضای قراردادی با ونزوئلا و كلمبیا، با احداث خط لوله ای قرار است نفت ونزوئلا را از طریق خاك كلمبیا، به سواحل این كشور انتقال داده و سپس به كشور خود منتقل كند، بدین ترتیب ونزوئلا و چین برای خرید و فروش نفت و انتقال آن هیچ نیازی به نفت كش از تنگه پاناما ندارند. از سوی دیگر به نظر می رسد كه پكن درصدد شكل دهی به محور پكن، روسیه، دهلی نو است. این محور با كمك تهران می تواند نفت آسیای میانه را در اختیار هندوستان و چین قرار دهد. ایده این طرح نخستین بار توسط یوگنی پریماكوف سیاستمدار روس در دوران نخست وزیری او مطرح شد. طرحی كه هم اكنون به نظر می رسد با اشتیاق بیشتری از سوی ۴ كشور پیگیری می شود. چین و هندوستان هم اكنون قراردادهای كلان نفتی با روسیه منعقد كرده اند، قزاقستان نیز در حال حاضر از جمله شركای نفتی هر دو كشور محسوب می شود. در این میان، اما گسترش مناسبات هند و چین با تهران نه تنها موجبات ناخشنودی بلكه موجبات نگرانی واشینگتن را فراهم كرده است.
منبع: سی ینا

منبع : باشگاه اندیشه