بیماری هیداتید

بیماری هیداتید یک بیماری بالقوه کشنده‌ی نادری است در انسان که براثر عفونت مرحله‌ی لاروی کرم‌های نواری (tapeworm) که در سگ‌ها مخصوصاً سگ گله، گربه‌ها، کایوت و گرگ وجود دارند، به وجود می‌آید. نام دیگر این بیماری هیداتید آلوئولروکیست هیداتیک است که از حیوانات نامبرده به انسان انتقال داده می‌شود. لارو خیلی آهسته در بدن انسان رشد می‌‌کند و به یک تومور پارازیتیک تبدیل می‌شود که معمولاً در کبد تشکیل می‌شود ولی امکان دارد که در ریه‌ها، مغز و سایر ارگان‌ها هم بروز کند و اگر درمان نشده رها شود باعث مرگ می‌شود.
سال‌ها قبل مهندس جوانی که در یک خانواده‌ی کاملاً مرفه با امکانات بهداشتی گسترده زندگی می‌کرد دچار کیست هیداتیک ریه چپ شده بود و جمعاً ۳ مرتبه توسط تیم جراحی مجرب تحت عمل جراحی قرار گرفت ولی سرانجام با وجودی که هیچ کوتاهی از لحاظ تأمین مخارج سنگین و انتخاب جراحان عالی مقام به عمل نیامده بود و مراقبت‌های همه جانبه‌یی از او به عمل می‌آمد فوت کرد. در اینجا مثل بیشتر مثال‌های خودم تأکید می‌کنم که رسالت ما پزشکان مخصوصاً در گروه جراحی و بیهوشی بسیار مهم و حساس است و اگر دقت بیشتری بکنیم می‌توانیم این قبیل بیماری‌‌های نادر ولی سنگین و کشنده‌ را در مراحل اولیه تشخیص دهیم و نگذاریم امثال چنین جوان‌های تحصیل کرده و با ارزشی فدای سهل‌انگاری‌های ما بشوند.
این عفونت توسط کرم نواری اکینوکوکوس مولتی لوکولاریس که در میان گرگ‌ها و کایوتهای وحشی شایع است و در ناحیه‌ی شمال مرکزی ایالات متحده از مونتانای شرقی تا اوهایوی مرکزی و آلاسکا دیده می‌شود به وجود می‌آید. مواردی از عفونت انسانی در مینه‌زوتا، آلاسکا و در مانیتوبای تحت الحمایه‌ی کانادا تشخیص داده شده است.
انتقال کرم‌های نواری به انسان نادر است. حیوانات وحشی که در بالا نام‌ برده شدند و همچنین گربه‌ها و سگ‌های اهلی و خانگی، بدون اینکه نشانه‌هایی از خود نشان دهند یا مریض بشوند، اگر لاروهای کرم‌های نواری را در موش‌های رها شده در محوطه یا سایر حامل‌های لارو بخورند آلوده می‌شوند. سگ‌های خانگی بیشتر در معرض ابتلا به عفونت هستند تا گربه‌ها، اما چون سگ‌ها احتمالاً کمتر از این جوندگان می‌خورند، احتمال عفونی‌شدن آنها کمتر از گربه‌ها خواهد بود. کرم‌های نواری وقتی بالغ می‌شوند، در دستگاه گوارش گرگ‌ها، کایوت‌ها و گربه‌ها تخم‌گذاری می‌کنند و این تخم‌ها که در مدفوع حیوانات آلوده حضور دارند، خیلی کوچک هستند و دیده نمی‌شوند و به هر چیزی که با آنها در تماس باشند، از جمله سبزی‌ها به آنها می‌چسبند و انسان از مصرف این سبزی‌های غیربهداشتی صدمه می‌خورند.
انسان‌ها به بیماری هیداتید، توسط خوردن تصادفی تخم‌های کرم‌های نواری مبتلا می‌شوند و این امر بر اثر انتقال «دست به دهان» و یا بر اثر آلودگی صورت می‌گیرد. این بیمار شدن ممکن است در جریان ‌خوردن سبزی‌ها که توسط مدفوع آغشته به تخم‌ها، آلوده شده‌اند صورت گیرد. انسان‌ ممکن است توسط دست زدن و بازی کردن با سگ‌ها یا گربه‌های خانگی که مو و تن و بدن آنها به این تخم‌ها آغشته شد‌ه‌اند، مریض بشود.
ما پزشکان و همچنین روزنامه‌‌ها و مجلات و رادیو تلویزیون باید به مردم هشدار بدهیم که «سگ باز و گربه باز» بودن پیامدهای ناگواری خواهد داشت و اگر چه در غرب امکانات بهداشتی وسیعی برای حیوانات خانگی وجود دارد که ما در ایران حتی برای بچه‌های بی‌سرپرست هم نداریم، ولی باز هم در غرب بیماریهای مشترک بین حیوان و انسان بسیار شایع‌ است و بنابراین چه بهتر که خانواده‌های ثروتمند ادای خارجی‌ها را در نیاورند!!
● علائم بیماری هیداتید:
ممکن است هیچ نشانه‌یی در یک شخص آلوده برای سال‌ها وجود نداشته باشد. شبه تومور یا شبه سیست‌های لاروهای کرم نواری در بدن خیلی به آهستگی رشد می‌کنند و معمولاً کبد آلوده می‌شود ولی عفونت ممکن است به سایرارگان‌ها نفوذ کند. به تدریج که سیست‌ها بزرگ می‌شوند، شخص آلوده ممکن است احساس ناراحتی‌ها یا درد در قسمت‌های فوقانی شکم و کم کردن وزن را تجربه کند. این نشانه‌ها و نظایر آن ممکن است با کانسر وسیروز کبد اشتباه شوند.
● تشخیص و درمان کیست هیداتیک:
با تست خونی که حضور پارازیت یا آنتی‌بادی‌های آن را نشان می‌دهد، تشخیص داده می‌شود. جراحی برای برداشتن توده‌ی سیست پارازیت معمول‌ترین درمان این بیماری است اما ممکن است به طور کامل مؤثر واقع نشود و در نتیجه‌ دارو درمانی ممکن است برای جلوگیری از عود و رشد مجدد سیست لازم شود.

دکتر عبدالپیمان علویان

منبع : هفته نامه پزشکی امروز