آقاجمال ، جمال‌الدین محمدبن حسین‌‌بن محمد خوانساری

جنسیت: مرد
تولد و وفات: ( ... - ۱۱۲۱ - ۱۱۲۵) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: فقیه ، اصولی ، حکیم ، محقق ، محدث و متکلم
معروف به جمال‌المحققین. معاصر ملامیرزا شیروانی و علامه مجلسی بود. به‌ همراه برادر خود ، آقارضی ، نزد پدر خود ، محقق خوانساری ، و دایی او ملامحمدباقر محقق سبزواری در حوزۀ علمیۀ اصفهان تحصیل کرد و همانند پدر خود صاحب تألیفات بسیاری شد ، با این تفاوت که تألیفات وی بیشتر نقلی و تألیفات پدر او بیشتر عقلی است. از پدر خود محقق خوانساری و سیدابراهیم‌بن میرمعصوم حسینی قزوینی روایت کرد و از ملامحمدتقی مجلسی اجازۀ نقل حدیث داشت. علماء بسیاری از وی اجاره روایت داشتند که از آن‌ جمله: محمداکمل بهبهانی و محمدرفیع گیلانی. وی صاحب طبعی ظریف و نکته‌سنجی دقیق و باهوش ، به‌خصوص در فهم ظواهر حدیث کم‌نظیر بود. چنان‌که تیزهوشی وی را از روی ترجمۀ "مفاتیح‌الفلاح" و تعلیقاتی که بر آن نگاشته است و کتاب مزاری که برای شاه‌سلطان حسین هنگام زیارت امام‌رضا (ع) و توضیحاتی که برای الفاظ زیارات آورده است ، می‌توان فهمید. وی که عالمی متکلم بود ، مذاهب چهارگانه اهل سنت را نقد کرد. او در اصفان درگذشت و در تخت‌فولاد اصفهان مدفون گردید. اغلب منابع تاریخ وفات وی را سال ۱۱۲۵ق نقل کرده‌اند و آقابزرگ تهرانی با استناد به ماده تاریخ زیر تاریخ وفات وی را سال ۱۱۲۱ق می‌داند: "فوتش را بفاتح هاتفی از غیب گفت: کرد ایزد با حسین‌بن علی حشر جمال = ۱۱۲۱". از آثار وی: ترجمه "قرآن مجید"؛ ترجمۀ "صحیفۀ سجادیه"؛ شرح فارسی "غرر و درر"؛ شرح فارسی "مفتاح‌الفلاح"؛ حاشیه بر "شرح عضدی"؛ حاشیه بر "تهذیب‌الاحکام"؛ حاشیه بر "من لایحضره‌الفقیه"؛ "شرح‌اللمعه"؛ "الشرائع"؛ شرح "الشفاء"؛ شرح "اشارات"؛ "شرح حدیث‌البساط"؛ "النیهٔ"؛ "اختیارات‌الایام"؛ "اصول‌الدین" ، در امامت؛ حاشیه بر "شرح مختصرالاصول"؛ "جبر و اختیار"؛ شرح بر "حدیث‌الطینهٔ" ، در جبر؛ "کلثوم ننه" یا "عقائدالنساء" که در آن رسوم و پندارهای معمول زنان آن روزگار ایران را به‌ نقد کشیده. از دیگر آثار او ترجمه "الفصول‌المختارهٔ من‌العیون والمحاسن" معروف به "مجالس" است.

منبع : مطالب ارسالی