خودپردازهای گیج، مشتریان پولدار

دستگاه های خودپرداز که بعضی از اوقات زودپرداز، عابر بانک و آنی بانک هم نامیده می شود، دستگاه الکترونیکی است که به مشتریان بانک امکان می دهد تا در هر زمان و هر مکان که این دستگاه نصب شده است با استفاده از کارت های عابر بانک و استفاده از یک کد رمز از حساب خود پول دریافت کرده و یا به حساب خود پول واریز کنند و یا سایر نیازمندی های خود را در سیستم بانکی بدون نیاز به حضور افرادی دیگر جهت انجام امور بانکی مرتفع نمایند. بسیاری از این دستگاه ها افزون بر موارد یاد شده امکان انتقال وجه، پرداخت قبوض و یا دیگر فعالیت ها را نیز دارند.
دستگاه های خودپرداز که در ایران ATM نامیده می شوند اکنون جایگاه خود را در میان مردم باز کرده اند و بسیاری از مراجعه کنندگان با مراجعه به این دستگاه ها نیازهای بانکی خود را مرتفع می نمایند، ATM) Automated Teller Machine) در حقیقت بانکی کوچک با امکانات یک بانک است.
در کشور ما تعداد بسیار زیادی از این گونه دستگاه ها در شعبه های بانک ها، مراکز خرید، ایستگاه های راه آهن، ترمینال های اتوبوسرانی، پایانه های مسافربری، فرودگاه ها و غیره نصب شده است و کار بران می توانند در تمامی ساعات شبانه روز بامراجعه به دستگاه های ATM نیاز های خود را بر طرف نمایند.
در کشور ما استفاده از دستگاه های خودپرداز در حدود ۸۰ برابر استاندارد جهانی است و این خود یکی از دلایل خرابی این دستگاه ها در بیشتر اوقات است. در دیگر کشورها کاربران با مراجعه به دستگاه های خودپرداز معمولاً تقاضای مقدار کمی پول می نمایند اما در کشور ما مردم انتظار برداشت وجه قابل توجهی را از دستگاه های خودپرداز دارند و این خود سبب بروز مشکلاتی از جمله کمبود وجه در دستگاه ها برای ارائه به دیگر مشتریان، تشکیل صف های طولانی در مقابل دستگاه های خود پرداز، زمان های پاسخ دهی طولانی و غیره خواهد شد.
گذشته از مسائلی که در بالا به عنوان مشکلات استفاده از این گونه از بانک های جدید التأسیس برشمرده شد، آیا تاکنون با خود اندیشیده اید که این بانک های کوچک چگونه فعالیت می کنند؟
● اجزای دستگاه های خود پرداز
دستگاه های خودپرداز دارای ۳ بخش اصلی هستند که این بخش ها شامل ورودی ها، خروجی ها و پردازشگر است که هر کدام از این بخش ها خود به بخش های دیگری تقسیم می شود.
۱) ورودی ها
ورودی نقطه مشترک بین دستگاه خود پرداز و مشتری هاست، از طریق این بخش از دستگاه خود پرداز شما می توانید اطلاعات خود را وارد کرده و منتظر پاسخ از سوی دستگاه باشید. ورودی های دستگاه خودپرداز را می توان به ۲ دسته زیر تقسیم کرد:
▪ کارت خوان (Card reader ) کارت خوان بخشی از دستگاه است که کارت شما را دریافت کرده و اطلاعات حساب شما را ازطریق قسمت مغناطیسی که برروی کارت اعتباری شما موجود است، می خواند و سپس این اطلاعات را به پردازش گر اصلی می فرستد تا تراکنش های موردنظر شما مانند دریافت و پرداخت وجه، انتقال وجه، پرداخت قبوض، دریافت صورتحساب و غیره انجام شود.
▪ صفحه کلید (Keypad) : این بخش از دستگاه اطلاعات موردنیاز جهت انجام تراکنش را از صاحب حساب دریافت می کند. بدین ترتیب که شما با فشردن کلیدهای صفحه کلید تعبیه شده برروی دستگاه خودپرداز، قادر به وارد کردن اطلاعات حساب خود می شوید.
در برخی از کشورها برای استفاده افراد نابینا از دستگاه های خودپرداز صفحه کلید این گونه از دستگاه ها به وسیله خطوط بریل به حالت برجسته طراحی شده است تا امکان استفاده افراد نابینا و کم بینا نیز از این دستگاه ها فراهم شود.
۲) خروجی ها
یکی دیگر از نقاط اتصال دستگاه و کاربر خروجی های سیستم است. خروجی ها درحقیقت بخشی از دستگاه است که رابط بین شما و دستگاه خودپرداز است و اطلاعات درخواستی شما را که از طریق ورودی ها به سیستم وارد شده است دراختیارتان می گذارد، خروجی ها را می توان به ۴ بخش اصلی زیر تقسیم بندی کرد:
▪ صفحه نمایش (Display screen ) این صفحه مختص نمایش اطلاعات درخواستی شماست. همچنین شما می توانید راهنمایی های لازم و موارد درخواست دستگاه خودپرداز را نیز روی این صفحه مشاهده کنید. این صفحه در خودپردازهای قدیمی تر تک رنگ بودند اما در خودپردازهایی که بتازگی وارد شبکه بانکی شده اند، صفحه نمایش ها به حالت چند رنگ ارتقا یافته اند.
▪ چاپگر رسید (Receipt printer ) این دسته از چاپگرها که نوع خاص و محدودی از چاپگرهای رایج هستند تنها امکان چاپ رسید بانکی را روی کاغذهایی با ابعاد مشخص دارند که این کاغذها به وسیله رول مخصوصی که در پشت چاپگر تعبیه شده است دراختیار چاپگر قرار می گیرد.
▪ بلندگو (Speaker ) این بخش از دستگاه خودپرداز که در برخی از کشورها با ترکیب صفحه کلید بریل امکان فعالیت را به مشتریان نابینا و کم بینا نیز می دهد در بسیاری از خودپردازهای کشور ما دیده نمی شود و تنها خودپردازهای چند بانک به این امکان مجهز شده اند. وجود بلندگو روی دستگاه های خودپرداز به کاربر این امکان را می دهد تا همزمان با دیدن، بشنود و بتواند اطلاعات را به صورت دقیق تر به سیستم وارد کرده و از احتمال اشتباه خود و سیستم بکاهد.
▪ توزیع کننده وجه (Cash dispenser ) این بخش از دستگاه خودپرداز که معمولاً در قسمت پایین دستگاه قراردارد، مسئول توزیع وجوه نقد بین مشتریان است. وجوه نقد موردنیاز مشتریان در مخازنی که به صورت ریلی در پشت توزیع کننده وجه قرارداده می شود، تأمین می گردد. این بخش از دستگاه خودپرداز با داشتن چشم الکترونیکی تعداد پول هایی که باید در بخش خروجی دراختیار مشتری قرارگیرد را کنترل می کند. در کنار چشم الکترونیکی مکانیزمی نیز برای توزیع وجه تعبیه شده است که این مکانیزم به وسیله سنسوری که از روش تشخیص ضخامت پول بهره می گیرد امکان جدا کردن اسکناس های مختلف را داراست و به علاوه در صورت چسبیده شدن پول ها به یکدیگر امکان بازگشت این موارد را به مخزن فراهم می کند.
● روش کار
دستگاه های خودپرداز را می توان نمونه ای از ترمینال های ورود و خروج اطلاعات دانست که با استفاده از خطوط ارتباطی اشتراکی و یا اختصاصی به پردازشگر میزبان (Host Processor) متصل می شود و پردازشگر میزبان نیز توسط رابط های مخابراتی مختلف به تمامی شبکه های بانکی متصل شده و تراکنش های مورد درخواست مشتری را انجام می دهد. روش اتصال این دستگاه ها به پردازشگر میزبان به وسیله خطوط ارتباطی است که این خطوط یا به صورت اشتراکی و یا به صورت اختصاصی در اختیار دستگاه های خودپرداز قرار می گیرد. در مناطقی که مراجعه کننده زیاد بوده و حجم تراکنش نیز بالاست معمولاً از خطوط اختصاصی برای سیستم خودپرداز استفاده می شود تا برای انجام تراکنش های مورد نظر زمان بسیار کوتاه تری سپری شود اما در خودپردازهایی که آمار مراجعه کمتر است از دستگاه های خودپرداز مبتنی بر خطوط اشتراکی استفاده می شود.
● عملیات های دستگاه خودپرداز
در بیشتر خودپرداز های موجود شما امکان انجام عملیات مختلفی را خواهید داشت، تراکنش هایی مانند دریافت وجه، واریز وجه، پرداخت قبوض، درخواست صورتحساب، انتقال وجوه و غیره که این عملیات در دستگاه های مختلف ممکن است اندکی تفاوت داشته باشد.
رایج ترین عملیاتی که معمولاً در دستگاه های خودپرداز انجام می شود، تراکنش دریافت وجه است که مکانیزم انجام این تراکنش به شرح زیر است:
زمانی که صاحب کارت تراکنش دریافت وجه را از دستگاه ATM درخواست می کند، دستگاه خودپرداز اطلاعات را به پردازشگر میزبان (host processor) ارسال می کند و سپس شرح تراکنش به بانک صادرکننده کارت ارسال می شود تا انجام شود و سپس پردازشگر میزبان عملیات برداشت وجه را از حساب مشتری در بانک عاملش انجام داده و وجه مورد نظر کاربر از طریق خروجی دستگاه خودپرداز در اختیار وی قرار می گیرد.
● شرکت سازنده خودپرداز
در دنیا شرکت های محدودی اقدام به تولید این قبیل از دستگاه ها می کنند که در زیر به چند مورد از آنها اشاره شده است:
۱) شرکت ncr
۲) شرکت diebold
۳) شرکت wincor - Nixdorf
۴) شرکت fujitsu
● امنیت در دستگاه های خودپرداز
در دستگاه های ATM بحث امنیت یکی از مباحث بسیار مهم است زیرا این قبیل از دستگاه ها با وجه نقد سر و کار دارند و در صورت رعایت نکردن مسائل امنیتی امکان تقلب در این گونه از دستگاه ها قابل انجام است، در کشور ما برای جلوگیری از بروز هرگونه تقلب در دستگاه های خودپرداز از شماره شناسایی و یا اسم رمز کمک گرفته می شود، بدین صورت که با وارد کردن کارت به داخل دستگاه خودپرداز، قبل از هرگونه اقدامی شماره شناسایی از کاربر درخواست می شود و در صورت صحیح بودن این شماره کاربر مجاز خواهد بود که عملیات بعدی را انجام دهد اما در صورت اشتباه بودن اسم رمز و درخواست مجدد اسم رمز از سوی دستگاه و ورود اشتباه اسم رمز و تکرار این عملیات، کارت کاربر به وسیله دستگاه توقیف خواهد شد و کاربر باید در مراجعه به شعبه و با ارائه کارت شناسایی کارت عابر بانک خود را تحویل بگیرد. در برخی از کشورها دستگاه های خودپرداز مجهز به دیگر مکانیزم های امنیتی هستند، مکانیزم هایی همچون استفاده از فناوری بیومتریک و تشخیص مشخصه های شخصی کاربران هم چون اسکن اثر انگشت، اسکن عنبیه چشم، سنسورهای تشخیص صدا، اسکن شبکیه، هندسه دست، چهره نگاری و غیره که امکان بروز تقلب و دزدی در حد قابل توجهی کاهش خواهد یافت. اما شما نیز باید همواره مراقب باشید.
دستورالعمل های زیر جهت حفظ امنیت به شما کمک خواهد کرد:
۱) کد رمز خود را به گونه ای انتخاب کنید که دیگران نتوانند آن را از روی مشخصات شخصی شما مانند سال تولد، شماره شناسنامه، پلاک خانه، تلفن خانه وغیره حدس بزنند.
۲) هیچ گاه کد رمز خود را در اختیار فروشندگان فروشگاه ها یا دیگران قرار ندهید در صورتی که نیاز به وارد کردن کد رمز داشتید خود این کار را انجام دهید و از دیگران کمک نخواهید.
۳) در صورت دریافت نکردن پاسخ مناسب از سوی دستگاه خودپرداز، آنقدر در جلوی دستگاه منتظر بمانید تا کارت را به شما پس دهد و اگر نیاز به ترک محل وجود داشت حتماً یکی از دوستان را به جای خود بگذارید و محل را بدون حضور فردی آشنا ترک نکنید.
۴) همواره حساب موجودی خود را داشته باشید تا در صورت بروز هرگونه خطایی در سیستم فوری مطلع شوید، بدین منظور نگهداری رسیدهای چاپی از سوی دستگاه به شما توصیه می شود و پس از هر بار تراکنش مانده جدید را با مانده چاپی روی رسید قبلی چک کنید.

وحید نقشینه

منبع : روزنامه ایران