فرمانروای آسمان

● نگاهی به برترین موتورهای هواپیما
شركت جنرال الكتریك، ثروتمندترین و بزرگترین شركت جهان در سال ۱۸۸۱ توسط دانشمند معروف «توماس ادیسون» تاسیس شد و در همه زمینه ها به خصوص برق و الكترونیك در سطحی بسیار بالا شروع به فعالیت كرد.
تجربه كاری بالا و مهارت و خبرگی مهندسان و متخصصان این شركت در ساخت تجهیزات موتور، به طور واضحی مشخص ساخت كه این شركت، همان شركتی خواهد بود كه اولین موتور هواپیمای جت آمریكا را تولید خواهد كرد. می توان گفت جنرال الكتریك در نوآوری های كسب شده حرف اول را می زند. از آن دست نوآوری ها می توان به نمونه هایی مانند ساخت اولین موتور جت ایالات متحده، ساخت اولین موتور توربوجت قادر به عملیات در سرعت های سه تا چهار برابر سرعت صوت و تولید اولین موتور جت توربوفن با ضریب كنارگذر بالا برای ورود به خدمت اشاره كرد. امروزه بخش حمل ونقل هوایی شركت جنرال الكتریك با بودجه ای بالغ بر ۱۱میلیارد دلار عملیات گسترش، طراحی، ساخت و تولید موتورهای جت را در طیف گسترده ای شامل موتورهای نظامی، تجاری، مسافربری و غیره انجام می دهد و در عرضه خدمات تعمیر و نگهداری موتورهای ساخته شده توسط این شركت پیشرو است. به علت سابقه طولانی و گسترده شركت جنرال الكتریك در ساخت توربو سوپر شارژها برای نیروی هوایی آمریكا، این كمپانی انتخابی منطقی برای ساخت اولین موتور جت آمریكایی به نظر می رسید. در سال ،۱۹۴۱ نیروی هوایی ایالات متحده منطقه لین در ایالت ماساچوست آمریكا را كه مركز تولید موتورهای شركت جنرال الكتریك بود، انتخاب كرد و این شركت را به ساخت اولین موتور جت این كشور بر پایه و اساس موتور جت ساخت «سرفرانك ویتل» انگلیسی موظف كرد.
با شعله ور شدن آتش جنگ ویتنام و افزایش تقاضا برای موتورها J-۴۷، این موتور به پرفروش ترین موتور توربین دار گازی در جهان تبدیل شد. به طوری كه تعداد ۳۵ هزار موتور J-۴۷ تا اواخر سال ۱۹۵۰ به خریداران تحویل شد. با تولید این موتور دو افتخار اصلی به دست آمد، نخست اینكه اولین موتوری از نوع توربوجت بود كه مجوز كاربردهای مسافربری بین شهری و حتی كشوری را از طرف موسسه هوافضای سیویل ایالات متحده، دریافت كرد. دیگر اینكه اولین موتوری بود كه از یك سیستم كنترل شده الكتریكی پس سوز برای تقویت نیروی كشش آن بهره می برد. جنگ در حقیقت باعث یك جهش علمی و یك تحول كاری در بین كشورهای پیشرفته و شركت ها شده بود و جنرال الكتریك نیز از این قاعده مستثنی نبود، به طوری كه افزایش فوق العاده تعداد كارمندان این شركت از ۱۲۰۰ نفر به دوازده هزار نفر در كمتر از ۲۰ ماه (یعنی ۱۰ برابر افزایش) الزاماً فضای كاری بیشتری را می طلبید. در سال ۱۹۵۱ كمپانی جنرال الكتریك رسماً اعلام كرد كه این شركت بزرگترین مركز تولید موتورهای جت در سراسر دنیا چه در زمان صلح و چه در زمان جنگ خواهد بود. در ضمن كمپانی جنرال الكتریك وارد بازار ساخت موتورهای تجاری برای هواپیماهای مسافربری و بازرگانی نیز شد.
در همین زمان شركت جنرال الكتریك به ساخت موتور «توربین گازی» كه موتوری با قدرت ۸۰۰ اسب بخار و از نوع توربوشفت بود مشغول شد. در پرواز اولین هلی كوپتر مجهز به موتور توربین دار گازی كه از نوع سیكورسكی بود، دو موتور ۵۸-T توربوشفت نیروی مورد نیاز آن را تامین می كردند. این موتور كه اولین بار در سال ۱۹۵۰ به كار گرفته شد، در حقیقت نمونه كار موفقی از مركز تولید منطقه لین درایالت ماساچوست بود. موتورهای توربوشفت ساخت كمپانی جنرال الكتریك هنوز هم نقش عمده ای در فراهم آوردن نیروی مورد نیاز بیشتر هلی كوپترهای غرب در اندازه های كوچك و متوسط (كه از خانواده موتورهای T۷۰۰ هستند) دارد.
بین سال های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ باز هم پیشرفت های بسیار دیگری در این شركت رقم خورد. موتورJ-۹۳ اولین موتور قابل عملیات در ۳ برابر سرعت صوت و فراهم كننده نیروی پیشرانه هواپیمای آزمایشی از نوع بمب افكن XB-۷۰ بود (همان موتوری كه با اضافه كردن یك فن در انتهای آن، اولین موتور توربوفنی بود كه وارد عرضه خدمات تجاری شد.) و سرانجام در هواپیمای مسافربری كانویر ۹۹۰ به كار گرفته شد.
بعدها رقابتی كه برای ساخت گونه ای از پیشرانه اقتصادی با كارایی بالا برای هواپیمایی ترابری گالاكسی درگرفت، شركت جنرال الكتریك را مجبور به مبارزه كرد. در نتیجه در قسمت جلوی موتور J-۹۳ با طراحی از پیش تعیین شده تغییراتی انجام شد و موتور-۹۳ TF متولد شد كه افتخار اولین موتور با فناوری ضریب كنارگذر بالا و راندمان مصرف اقتصادی و بسیار كم بنزین را با خود داشت. موفقیت عمده دیگری كه در آن سال ها به دست آمد، موتور توربوجتی بود كه در منطقه لین از ایالت ماساچوست با سفارش نیروی هوایی ایالات متحده آمریكا برای ساخت یك موتور كم مصرف با كارایی بالا برای هواپیمایی جنگنده F-S شركت هواپیماسازی نورث روپ تولید شد. این هواپیما به سرعت وظیفه دفاع هوایی معمول بیش از ۳۰ كشور جهان را برعهده گرفت. پیشرفت در دانش ساخت قسمت های مختلف موتور مانند كمپرسور، توربین و غیره طراحان را به سمت این ایده راهنمایی كرد كه موتوری را در ابعاد كوچك تر با یك طبقه توربین (به جای دو طبقه) و كاهش تعداد از اجزای دیگر و در عوض مقاوم تر كردن آنها ابداع كند.
موتور GE-F۱۱۰ نتیجه همان بررسی ها و انعكاس تحقیقات گسترده در این عرصه بود كه برای نیرو بخشی هواپیمای بمب افكن استراتژیك-۱ B به كار گرفته شد. نقش موتورهای نظامی ساخت شركت جنرا ل الكتریك به طرز جالبی در میان هواپیماهای ساخت غرب در سال ۱۹۸۰ تثبیت شد، تا جایی كه موتور قابل اعتماد و با اطمینان و قدرت بی مانند «GE-F۱۱۰» ساخته شد و بر پایه موتورهای نسل قبل در سال ۱۹۸۴ به عنوان پیشرانه هواپیمای ۱۶-Fتوسط نیروی هوایی ایالات متحده آمریكا برگزیده شد. در حال حاضر این گونه موتورها، نیرودهی گسترده ای از هواپیماهای ۱۶-F را در سراسر جهان بر عهده گرفته است. علاوه بر این، موتور نوع «GE-F۱۱۰» به عنوان پیشرانه هواپیمای ۱۴-F سوپر تامكت و هواپیمای ژاپنی ۲-F به كار گرفته شده است. نوع دیگری از همین موتور با نام F-۱۱۸ نقش پیشرانه بمب افكن قدرتمند-۲ B را بر عهده دارد. اما با تمام این اوصاف، سال های درخشان تولید موتورهای نظامی توسط شركت جنرال الكتریك با تولید آخرین مدل موتورهایی كه در جنگ های خاورمیانه نیز به كار گرفته شدند، پایان یافت. در سال ۱۹۹۱ نزدیك به ۷۰ درصد هواپیماهای در خدمت ایالات متحده و دیگر متحدانش در عملیات توفان صحرا بر علیه عراق، به وسیله موتورهای ساخت این كمپانی بزرگ مجهز شده بودند.
در این عملیات، نزدیك به ۶ هزار موتور ساخت كمپانی جنرال الكتریك به وسیله طیف گسترده ای از هواپیماهای جنگنده، تانكرهای سوخت رسان، هلی كوپترها، هواپیماهای ترابری، امدادی و هواپیماهای شناسایی همچون F-۵، F-۱۴، F-۱۶،C-۵ بمب افكنF-۱۱۱،F-۱۱۸ هورنت، E-۱۰ ضدتانك و هلی كوپترهای قدرتمند آپاچی و بلك هاوی به كار گرفته شدند. به رغم استفاده فراوان از موتورها در شرایط سخت و گوناگون، كاركرد این موتورها در حدود ۹۹ درصد عالی گزارش شد. در سال ۲۰۰۳ و پس از آن كه آخرین حمله به عراق صورت گرفت، موتورهای این شركت تامین قدرت نزدیك به ۹۰ درصد كل هواپیماهای شركت كننده در عملیات را برعهده داشتند. موتورهای تولیدی این شركت كاركرد بالا و قابل اطمینان خود را با نیرو بخشی ۴۶۰ فروند هواپیمای جنگی، ۱۵ بمب افكن و نزدیك به ۲۴۰ تانكر سوخت رسان و هواپیماهای امداد و ترابری و نزدیك به ۵۷۰ هلی كوپتر این نبرد ثابت كردند. در این موفقیت ها، فناوری برتر، كیفیت بالا و قابلیت اطمینان زیاد، نقشی مهم و اساسی برعهده داشتند.

منبع: Popularmechanics.com
ترجمه: علیرضا سزاوار

منبع : روزنامه شرق